Nguyên tắc, tiêu chí lựa chọn sản phẩm
Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, căn cứ chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, tổ chức và Hội đồng Tư vấn quốc gia để xác định mục tiêu, nguyên tắc và tiêu chí lựa chọn sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên.
Theo đó, sản phẩm công nghệ chiến lược được ưu tiên triển khai ngay phải đáp ứng các nguyên tắc: có tính cấp thiết; có khả năng thành công nhanh và tạo tác động lan tỏa; có sự sẵn sàng tham gia của doanh nghiệp; phục vụ trực tiếp phát triển kinh tế-xã hội; ưu tiên sản phẩm có khả năng thương mại hóa ngay trong năm 2025. Nói cách khác, đây phải là những sản phẩm “ra đời là vào việc ngay”, tạo hiệu quả thực chất chứ không chỉ dừng ở các dự án nghiên cứu dài hạn.
Về tiêu chí lựa chọn, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất ba nhóm tiêu chí chính. Thứ nhất, sản phẩm phải góp phần giải quyết các “bài toán lớn” của đất nước: phục vụ mục tiêu tăng trưởng cao, nâng năng suất lao động, bảo đảm quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội, gắn với yêu cầu đổi mới quản trị từ trung ương tới địa phương.
Thứ hai, về năng lực cạnh tranh, sản phẩm cần có khả năng thay thế nhập khẩu, có tiềm năng xuất khẩu, quy mô thị trường đủ lớn và khả năng thương mại hóa sớm.
Thứ ba, về mức độ làm chủ công nghệ, sản phẩm phải dựa trên năng lực làm chủ thiết kế, làm chủ tích hợp hệ thống, nắm giữ công nghệ lõi, bảo đảm tỷ lệ giá trị do Việt Nam tạo ra ở mức cao trong chuỗi sản phẩm, dịch vụ.
Trên nền tảng Quyết định 1131/QĐ-TTg và các sáng kiến trong Kế hoạch số 01-KH/BCĐTW, Bộ Khoa học và Công nghệ đã hoàn thiện đề xuất Danh sách sản phẩm công nghệ chiến lược triển khai năm 2025 và nhóm sản phẩm ưu tiên triển khai ngay.
Cụ thể, nhóm sản phẩm công nghệ chiến lược triển khai năm 2025 gồm: mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt; hệ thống và thiết bị mạng di động 5G; AI camera xử lý tại biên; nền tảng blockchain cho truy xuất nguồn gốc, tài sản số; robot di động tự hành; thiết bị bay không người lái (UAV). Đây là những lĩnh vực hội tụ ba yếu tố: gắn với hạ tầng số và kinh tế số, có dư địa thương mại hóa sớm, đồng thời mang ý nghĩa chiến lược đối với năng suất lao động, an ninh, an toàn và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Lựa trúng, đúng và tạo đột phá
Phát biểu kết luận, sau khi nghe báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ và ý kiến của các bộ, ngành, địa phương, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đánh giá cao việc Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai nhiệm vụ một cách bài bản, khoa học; đồng thời cơ bản nhất trí với nguyên tắc, tiêu chí làm căn cứ phân tích, đánh giá và lựa chọn sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các sản phẩm được lựa chọn phải “trúng và đúng”: trúng nhu cầu, đúng ưu tiên, có thể triển khai ngay, thực hiện theo hướng trọng tâm, trọng điểm, tạo đột phá thực chất. Việc lựa chọn dàn trải, không gắn cụ thể với bài toán, địa chỉ và nguồn lực sẽ làm phân tán nỗ lực, giảm hiệu quả chính sách.
Đặc biệt, Phó Thủ tướng lưu ý đến yêu cầu làm chủ công nghệ lõi. Trong số nhiều doanh nghiệp tích cực đăng ký tham gia, các doanh nghiệp lớn có bề dày kinh nghiệm, năng lực nghiên cứu-phát triển cần được ưu tiên giao vai trò tiên phong, dẫn dắt. Mục tiêu không chỉ là “ứng dụng công nghệ”, mà là làm chủ từ khâu thiết kế, tích hợp hệ thống đến xây dựng hệ sinh thái sản phẩm-dịch vụ, qua đó tạo vị thế vững chắc hơn của doanh nghiệp và công nghệ Việt trên thị trường.
Nhấn mạnh yếu tố cạnh tranh trong và ngoài nước, Phó Thủ tướng cho rằng việc lựa chọn sản phẩm công nghệ chiến lược phải gắn với mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp và tầm nhìn phát triển lâu dài ra thị trường quốc tế, để có thể đuổi kịp, tiến cùng và từng bước vươn lên ở một số lĩnh vực. Đồng thời, các sản phẩm được lựa chọn phải có khả năng tác động ngay tới sản xuất, năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội, tạo ra kết quả cụ thể, có thể đo lường.
Phó Thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành tiếp tục nghiên cứu, lựa chọn và triển khai sản phẩm công nghệ chiến lược gắn với việc giải quyết các bài toán cụ thể của từng ngành. Trước mắt, tập trung vào các lĩnh vực công thương và nông nghiệp - nơi áp lực đổi mới công nghệ gắn với sản xuất, chế biến, lưu thông và thị trường rất lớn - sau đó mở rộng sang giáo dục, y tế và những lĩnh vực khác. Các bộ, ngành phải chủ động phân tích, đánh giá nhu cầu, xây dựng “đặt hàng” phù hợp với đặc thù và định hướng phát triển, tránh tình trạng trông chờ, thụ động.
Công nghệ chiến lược cho phát triển bền vững
Cuộc họp về lựa chọn sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên diễn ra trong bối cảnh Danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược và 35 nhóm sản phẩm công nghệ chiến lược đã được ban hành, khung thể chế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang tiếp tục được hoàn thiện. Việc xác định rõ nguyên tắc, tiêu chí lựa chọn và danh mục sản phẩm ưu tiên là bước đi cần thiết để chuyển từ tầm nhìn chiến lược sang những chương trình, dự án cụ thể, có lộ trình, có mục tiêu, có trách nhiệm.
Từ nay đến những năm tới, khi các bộ, ngành và doanh nghiệp tiếp tục căn cứ vào các định hướng được xác lập tại cuộc họp này để xây dựng đề án, dự án và cơ chế phối hợp, yêu cầu “sản phẩm công nghệ chiến lược phải thúc đẩy giá trị, tạo đột phá ngay” sẽ vừa là tiêu chí lựa chọn, vừa là thước đo kết quả. Đó cũng là cách để bảo đảm nguồn lực quốc gia được tập trung cho những lĩnh vực mũi nhọn, góp phần nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh và sức chống chịu của nền kinh tế, phục vụ mục tiêu phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.
