Cần phải có Luật Tư pháp người chưa thành niên độc lập
Ngày 8/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Phát biểu tại phiên thảo luận, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, thế giới quan niệm trẻ em chưa phát triển đầy đủ tâm, sinh lý, kiến thức pháp luật. Vì thế, khả năng kiểm soát hành vi kém hơn người trưởng thành, thường bốc đồng, thậm chí manh động.
Ông Bình cho biết, trẻ chưa thành niên kiến thức pháp luật không có, khi phạm tội phải đối mặt với hệ thống tư pháp (luật lệ, các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử…) nặng nề thì rất dễ tổn thương. Do đó, cần phải có Luật Tư pháp người chưa thành niên độc lập.
Theo Chánh án, một số cơ quan băn khoăn liệu nhân văn quá với trẻ chưa thành niên phạm tội thì có phải “thả tội phạm ra đường” không? Song nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy, nếu đưa trẻ chưa thành niên phạm tội ăn cắp, đánh nhau vào trại giam ngay thì chỉ làm trẻ “chai sạn với hình phạt”.
Do đó, nỗ lực của dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên là hạn chế tối đa để trẻ chưa thành niên không phải vào trại giam.
Thúc đẩy việc bảo đảm quyền, nhân phẩm của người chưa thành niên
“Khi vào trại thì tâm lý trẻ em rất nặng nề, phần đời còn lại đối mặt khó khăn. Nếu bị giam chung với người lớn nữa thì không biết điều gì xảy ra? Roi vọt, trại giam sẽ làm cho các cháu trở nên chai sạn đối với hình phạt. Cho nên thế giới chỉ áp dụng biện pháp trừng phạt đưa vào nhà tù khi không còn giải pháp nào khác", ông Bình nói.
Ông Bình cũng cho biết, nhiều nước khi đưa Luật Tư pháp người chưa thành niên vào thi hành trong cuộc sống thì tội phạm người chưa thành niên giảm xuống, tỷ lệ tái phạm tội cũng giảm.
"Ở các nước, người ta cho rằng, trẻ em là đối tượng giáo dục là chính, chứ không phải là trừng phạt là chính. Nhà tù không bao giờ được coi là môi trường giáo dục tốt với trẻ chưa thành niên. Vì thế coi trừng phạt thật nặng có tính răn đe đối với các cháu là không phải, trong khi áp dụng điều này với người trưởng thành thì chấp nhận được", Chánh án Nguyễn Hòa Bình nói.
Nhà tù không bao giờ được coi là môi trường giáo dục tốt với trẻ chưa thành niên. Vì thế coi trừng phạt thật nặng có tính răn đe đối với các cháu là không phải.
Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình
Chánh án cho rằng, cần phải tích hợp các đạo luật khác nhau vào đạo luật chuyên biệt này. Điều này vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn.
"Dự thảo luật này được xây dựng trên kinh nghiệm của nhiều nước và khuyến cáo của Liên hợp quốc. Chính sách nhân văn tiếp thu tinh thần của các nước để đưa vào đạo luật này. Thí dụ như không tuyên tử hình, chung thân, mức án của các cháu ít hơn nhiều so cùng tội danh với người trưởng thành, thời hạn điều tra ngắn hơn", ông Bình nói.
Chánh án TAND tối cao cũng cho biết, nếu quá trình điều tra dài như người lớn thì đặt các cháu vào tình trạng tâm lý căng thẳng, cho nên thời hạn tố tụng phải rút ngắn lại. Cùng với đó, giam giữ phải có trại giam riêng, không giam chung với người lớn.
"Trại giam người lớn có tội phạm chuyên nghiệp, đôi khi nó lại ‘đào tạo’ trẻ phạm tội chuyên nghiệp hơn", ông Bình nói.
Kiểm soát tại nhà bằng các thiết bị điện tử
 |
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu tại phiên thảo luận ở tổ. (Ảnh: TRUNG HƯNG) |
Ông Bình cũng cho biết, các quyền của người chưa thành niên cũng phải được bảo đảm như quyền chơi, tiếp cận thông tin, học tập…
"Chúng tôi cũng đặt ra tình huống nếu trại giam không tổ chức được lớp học thì phải học trực tuyến để bảo đảm quyền học tập của các cháu", ông Bình nói.
Theo Chánh án, dự thảo luật cho phép khi trẻ chưa thành niên phạm tội thì được kiểm soát tại nhà bằng các biện pháp xử lý chuyển hướng, thông qua các thiết bị kiểm soát điện tử.
"Những tội như đánh nhau, trộm cắp vặt, uống rượu đi ra đường gây tai nạn thì hoàn toàn có thể xử lý chuyển hướng, không nhất thiết phải đưa vào trại tạm giam", ông Bình nói.
Đề xuất giảm mức hình phạt tù với người chưa thành niên phạm tội
Về những nội dung còn băn khoăn, có quan điểm khác với TAND tối cao, Chánh án Nguyễn Hòa Bình giải thích, vụ án có trẻ em phải tách ra để giải quyết độc lập, bởi nếu không tách thì thời hạn điều tra phải theo người lớn, đặt trẻ em vào thời hạn tạm giam, hay tình trạng khởi tố phải kéo dài.
Thứ hai, cán bộ điều tra, truy tố, xét xử theo yêu cầu của dự thảo luật này phải có hiểu biết về tâm, sinh lý trẻ chưa thành niên và phải tiến hành hoạt động xét hỏi trong môi trường thân thiện. Do đó, nếu gộp chung với người lớn thì không thực hiện được, ông Bình nói.
Chánh án cũng cho biết, trong trường hợp xét xử chung với người lớn thì phải công khai quá trình phạm tội cùng với bản án của người lớn. Trong khi đó, yêu cầu của dự thảo luật là không được công khai.
"Tại sao thế giới họ cấm công khai hành vi tội phạm của các cháu? Bởi vì người ta nghĩ đến phần đời rất dài của các cháu. Nếu như tất cả hành vi phạm tội của các cháu được công khai trên mạng, trên truyền thông thì xã hội kỳ thị, mặc cảm, từ đó phần đời còn lại để tái hòa nhập là mong manh, cho nên thông tin hành vi phạm tội phải được bảo mật nhưng khi xét xử với người lớn thì bản án phải công khai, khi tuyên án cũng phải công khai", ông Bình nhấn mạnh.
Chánh án TAND tối cao cũng cho biết, trong dự thảo luật cũng cấm tiếp xúc nạn nhân, người làm chứng với bị can, bị cáo.
"Có đối tượng phạm tội chuyên nghiệp, ra tòa nhìn thấy các cháu chỉ cần ‘trừng mắt’ là các cháu bị ảnh hưởng tâm lý dẫn đến lời khai có thể không chính xác. Cho nên nhiều nước và Liên hợp quốc đều yêu cầu phải tách ra", ông Bình nói.
