Thực hiện chủ trương của Hội nghị Trung ương 5 khóa XI, ngày 1/2/2013, Bộ Chính trị ban hành Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng (Ban Chỉ đạo) gồm những cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở các cơ quan hết sức quan trọng của Đảng và Nhà nước. Cùng với đó, Ban Nội chính Trung ương được tái thành lập, là cơ quan tham mưu cho Ban Chấp hành Trung ương, mà trực tiếp, thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, về chủ trương, chính sách lớn thuộc lĩnh vực nội chính; đồng thời, là cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng. Dưới sự theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo, trực tiếp là đồng chí Tổng Bí thư, công tác phòng, chống tham nhũng ngày càng quyết liệt, đi vào chiều sâu và toàn diện.
Đấu tranh không có vùng cấm, không ngừng nghỉ
Nhìn lại công tác phòng, chống tham nhũng kể từ khi thành lập Ban Chỉ đạo, nhất là từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến nay, có thể thấy rõ sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, bài bản, đi vào chiều sâu, có bước tiến mạnh và đã đạt nhiều kết quả cụ thể, rất quan trọng, toàn diện, tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao. Phòng, chống tham nhũng không chỉ mở rộng phạm vi, đối tượng mà đã chuyển sang trạng thái chủ động tiến công, nhất là những lĩnh vực, địa bàn nhạy cảm.
Nếu như trước đây, phải chờ điều tra trọn vẹn vụ việc dẫn đến tiến độ xử lý chậm thì nay Ban Chỉ đạo yêu cầu có vụ việc thì phải tích cực, khẩn trương xác minh làm rõ, rõ đến đâu xử lý đến đó. Có thể tách vụ án ra thành nhiều giai đoạn để xét xử, không đợi điều tra xong mới xử lý.
Những năm gần đây, cán bộ, đảng viên và nhân dân rất quan tâm tới kết quả của các kỳ họp của Ủy ban Kiểm tra Trung ương bởi kỷ luật đảng luôn đi trước, tạo tiền đề, mở đường cho thanh tra, điều tra, xử lý hình sự theo pháp luật. Với tinh thần kiên quyết, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã mở rộng phạm vi, đối tượng kiểm tra xuống đến cấp ủy cấp huyện và cơ sở; xử lý dứt điểm nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều địa phương.
Giai đoạn 2013-2020, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật hơn 131 nghìn đảng viên. Riêng trong nhiệm kỳ Đại hội XII, đã thi hành kỷ luật hơn 87 nghìn cán bộ, đảng viên, trong đó, có hơn 3.200 đảng viên bị kỷ luật liên quan đến tham nhũng; đã thi hành kỷ luật hơn 110 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý (trong đó có 27 Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 4 Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, hơn 30 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang).
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng đến nay, đã kỷ luật 50 cán bộ diện Trung ương quản lý (trong đó có 8 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 20 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang). Đây là bước đột phá trong công tác kiểm tra, kỷ luật của Đảng.
Các vụ án tham nhũng, kinh tế được tiến hành kiên quyết, không khoan nhượng. Nhiều vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, những vụ tồn đọng, kéo dài từ nhiều năm trước được xử lý dứt điểm; nhiều cán bộ cấp cao bị xử lý hình sự, trong đó có cả Ủy viên Bộ Chính trị, bộ trưởng, thứ trưởng, chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, tướng lĩnh trong lực lượng vũ trang. Từ năm 2013 đến năm 2020, các cơ quan tố tụng trong cả nước đã khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm hơn 11.700 vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế, trong đó có 1.900 vụ án tham nhũng.
Riêng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã đưa vào theo dõi, chỉ đạo hơn 800 vụ án, vụ việc ở 3 cấp độ, trong đó trực tiếp theo dõi, chỉ đạo 133 vụ án, 94 vụ việc tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; đã đưa ra xét xử sơ thẩm 86 vụ án, 814 bị cáo, trong đó có 18 cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý hình sự (1 Ủy viên Bộ Chính trị, 7 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 4 bộ trưởng, nguyên bộ trưởng, 7 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang...).
Tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: Kết quả phát hiện và xử lý tham nhũng trong thời gian qua càng chứng tỏ chúng ta đã thực hiện rất nghiêm tư tưởng chỉ đạo, quan điểm: “Nói đi đôi với làm, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào”.
Tôi đã nhiều lần nói rằng: Việc xử lý nghiêm nhiều cán bộ, kể cả cán bộ cấp cao sai phạm là điều không ai mong muốn, thậm chí rất đau xót, rất đau lòng, nhưng vì sự nghiệp chung, vì sự nghiêm minh kỷ luật của Đảng, thượng tôn pháp luật của Nhà nước, sự trong sạch, vững mạnh và uy tín của Đảng, Nhà nước và ý nguyện của nhân dân, chúng ta phải làm, và kiên quyết làm. Kỷ luật một vài người để cứu muôn người, và sẽ còn phải tiếp tục làm quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới theo tinh thần Bác Hồ đã dạy: “Cắt bỏ một vài cành cây sâu mọt để cứu cả cái cây”.
Từ năm 2021 đến nay, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Ban Chỉ đạo duy trì nền nếp, chỉ đạo sâu sát, toàn diện các mặt công tác với tinh thần không ngừng, không nghỉ, không vì chống dịch mà chùng xuống, ngược lại ngày càng quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả hơn, tạo đột phá mới trong công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực; xử lý nghiêm minh, kịp thời nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực lớn, nghiêm trọng, phức tạp.
Điểm nổi bật là đã khởi tố mới nhiều vụ án lớn, mở rộng điều tra, khởi tố thêm nhiều bị can là cán bộ cấp cao, cả đương chức và nghỉ hưu, sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang, như: Vụ án “Tham ô tài sản; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Học viện Quân y, Bộ Quốc phòng; Vụ án “Tham ô tài sản; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam; Vụ án “Đưa hối lộ; Nhận hối lộ” xảy ra tại Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao và một số cơ quan có liên quan; Vụ án “Thao túng thị trường chứng khoán” xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn FLC; Vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh.
Đã khởi tố 8 cán bộ diện Trung ương quản lý (1 thứ trưởng; 1 nguyên thứ trưởng; 1 nguyên Chủ tịch UBND tỉnh; 5 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang). Tập trung điều tra, xử lý nghiêm những vụ án, vụ việc tiêu cực xảy ra trong lĩnh vực giáo dục, y tế; mới đây nhất là Vụ án vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng; đưa hối lộ, nhận hối lộ; lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Công ty Việt Á, CDC Hải Dương, các đơn vị, địa phương liên quan. Đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, dư luận rất quan tâm, đòi hỏi khẩn trương điều tra làm rõ để xử lý nghiêm. Vụ án liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, địa phương; hàng loạt cán bộ bị khởi tố, trong đó có những cán bộ cấp cao.
Bên cạnh tập trung xử lý nghiêm các sai phạm, công tác thu hồi tài sản tham nhũng cũng có nhiều chuyển biến tích cực; việc kê biên, thu giữ tài sản trong nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng đạt khá cao; tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế nâng lên rõ rệt. Nếu như năm 2013, tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng trong giai đoạn thi hành án chỉ đạt dưới 10%, thì bình quân giai đoạn 2013-2020, đạt tỷ lệ hơn 32%.
Đạt được những kết quả nói trên, theo đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo, là do có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của nhân dân, báo chí và toàn xã hội, tạo ra sức mạnh tổng hợp trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Nhưng trước hết là vai trò vô cùng quan trọng của các đồng chí lãnh đạo chủ chốt, đặc biệt là đồng chí Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo, gương mẫu, quyết liệt “nói đi đôi với làm”, đã trở thành chỗ dựa vững chắc, sự bảo đảm về mặt chính trị và tạo động lực to lớn quyết định sự thành công của công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Quyết tâm ngăn chặn tham nhũng từ gốc
Dù đã đạt nhiều kết quả quan trọng, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không ngừng được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao và có những chuyển biến mới trên nhiều lĩnh vực, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sức mạnh của hệ thống chính trị đối với lĩnh vực vô cùng khó khăn, phức tạp này.
Đi đôi với công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế phòng ngừa tham nhũng luôn được đẩy mạnh. Từ năm 2013 đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cơ quan tham mưu của Đảng đã ban hành hơn 250 văn bản về xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị và phòng, chống tham nhũng; Quốc hội sửa đổi, bổ sung, ban hành mới hơn 300 luật, pháp lệnh, nghị quyết; Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành hơn 2.000 nghị định, quyết định; các bộ, ngành, địa phương ban hành hàng nghìn văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời thể chế hóa và triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng về quản lý kinh tế-xã hội, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, từng bước hoàn thiện cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để bảo đảm “không thể”, “không dám”, “không muốn”, “không cần” tham nhũng.
Tại các cơ quan, đơn vị, địa phương, phòng, chống tham nhũng được chỉ đạo phải gắn với thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; gắn với xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo cho biết: Với vai trò là cơ quan Thường trực, cơ quan tham mưu, Ban Nội chính đã tham mưu Ban Chỉ đạo chọn những việc khó, những lĩnh vực nhạy cảm có nhiều vướng mắc và những việc trọng tâm đột phá để tập trung chỉ đạo; tham mưu tổ chức nhiều đoàn kiểm tra đi kiểm tra ở các lĩnh vực trọng điểm.
Ban cũng đã tham mưu nhiều cơ chế để nâng cao hiệu quả chỉ đạo công tác phối hợp của Ban Chỉ đạo, như cơ chế đưa vụ án, vụ việc vào diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo; cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tố tụng để xử lý các khó khăn, vướng mắc trong quá trình xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực; cơ chế chỉ đạo 5 bước của Ban Chỉ đạo đối với các vụ án, vụ việc tiêu cực, tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp có khó khăn, vướng mắc và cơ chế phát hiện xử lý tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán.
Tiếp tục đưa công tác phòng, chống tham nhũng đi vào chiều sâu và toàn diện, quyết tâm ngăn chặn tham nhũng từ gốc thông qua phát hiện, xử lý những hành vi tiêu cực, nhũng nhiễu, “tham nhũng vặt”, ngày 16/9/2021, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 32-QĐ/TW về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thay thế Quy định số 211-QĐ/TW, ngày 25/12/2019.
Điểm mới cơ bản trong Quy định số 32 là bổ sung chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền nhằm mở rộng phạm vi chỉ đạo của Ban Chỉ đạo sang cả công tác phòng, chống tiêu cực, trọng tâm là phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Ngày 25/10/2021, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Kết luận số 21-KL/TW, mở rộng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong toàn hệ thống chính trị. Bộ Chính trị ban hành Thông báo Kết luận số 12-KL/TW, ngày 6/4/2022 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Vừa qua, Hội nghị Trung ương 5 (khóa XIII) quyết định chủ trương thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nhằm tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện quyết liệt, đồng bộ công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực từ Trung ương đến địa phương theo tinh thần mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhấn mạnh “Trên dưới đồng lòng, Dọc ngang thông suốt”…
Có thể nói, các chủ trương, quy định của Đảng, văn bản pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã tương đối đầy đủ, tạo ra “hàng rào” kiểm soát ngày càng hiệu quả.
Hàng loạt các tỉnh, thành phố trong cả nước đang lần lượt ra mắt Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, do đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy làm Trưởng ban. Đây là những “cánh tay nối dài” của Trung ương, được kỳ vọng sẽ quyết tâm, hành động quyết liệt, khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, tạo chuyển biến mạnh trong công tác phòng, chống tham nhũng ở địa phương.
Trung ương giao nhiệm vụ và cán bộ, đảng viên, nhân dân trông chờ những kết quả rõ nét; không chỉ các vụ án, vụ việc tham nhũng hoặc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, được chỉ đạo xử lý khẩn trương, nghiêm minh, mà các vụ việc, hành vi tiêu cực khác ngoài tham nhũng ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, phẩm chất đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức cũng được quan tâm kiểm tra, xử lý sát sao. Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, “tham nhũng vặt” trong khu vực hành chính, dịch vụ công, thái độ ban phát trong giải quyết công việc cho người dân và doanh nghiệp của nhiều cán bộ, công chức phải được ngăn chặn hiệu quả.
Song song với việc “nhóm lửa” ở các địa phương, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được quan tâm chỉ đạo ở các cơ quan, ban, ngành ở Trung ương, tập trung vào những lĩnh vực, địa bàn, vị trí công tác dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, những nơi có nhiều tố cáo, khiếu nại, dư luận xã hội quan tâm, bức xúc. Trung ương chỉ đạo phải chống tham nhũng ngay trong các cơ quan có chức năng chống tham nhũng.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Hội nghị toàn quốc các cơ quan nội chính triển khai Nghị quyết Đại hội XIII, nhấn mạnh: “Kiểm soát quyền lực và thực hành liêm chính phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trước hết phải được tiến hành có hiệu quả ngay trong các cơ quan nội chính”, “cán bộ, chiến sĩ, công chức các cơ quan nội chính hơn ai hết, phải rất cảnh giác, tỉnh táo, không ngừng tu dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, tác phong công tác, lối sống; phải có bản lĩnh, có dũng khí bảo vệ cái đúng, đấu tranh chính trực; và đặc biệt, bản thân phải liêm, phải sạch, biết gương mẫu giữ mình, trọng liêm sỉ, không chịu bất kỳ sức ép không trong sáng nào, bất kỳ sự cám dỗ, mua chuộc nào; thực sự công tâm, khách quan “phụng công thủ pháp”, chí công vô tư; phải là những “bao công” trong thời đại mới”.
Cùng với chuyển biến rõ nét trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, những kết quả quan trọng đạt được trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng 10 năm qua là cơ sở và nguồn động lực to lớn để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân nỗ lực hoàn thành tốt các nhiệm vụ mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra, đưa đất nước ta phát triển nhanh và bền vững.
