Tại hội nghị của Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp lớn về giải pháp góp phần phát triển kinh tế-xã hội đất nước, nhà sáng lập Tập đoàn TH, Anh hùng Lao động Thái Hương bày tỏ những trăn trở sâu sắc về hiện trạng rừng tại Việt Nam và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế rừng bền vững, đồng thời đề xuất nhiều giải pháp để bảo vệ và phục hồi tài nguyên rừng, hướng đến mục tiêu Net Zero vào năm 2050 – cam kết mà Việt Nam đã đưa ra tại Hội nghị COP26 về biến đổi khí hậu.
Trồng rừng và thu hút doanh nghiệp tham gia phát triển kinh tế rừng
Từ xa xưa, Việt Nam vốn nổi tiếng là đất nước có "rừng vàng, biển bạc". Tuy nhiên, hiện nay, rừng đã dần cạn kiệt do ảnh hưởng của thiên tai, nạn phá rừng và khai thác kém hiệu quả. Các loại rừng đặc dụng, phòng hộ và rừng sản xuất đang đứng trước nguy cơ bị suy thoái nghiêm trọng. Một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bao gồm thiên tai như bão lũ, hạn hán, lâm tặc, và đặc biệt là việc quản lý chưa hiệu quả các diện tích rừng sản xuất. Những diện tích rừng thuộc các công ty lâm nghiệp nhà nước hay cổ phần hóa đã không được khai thác bền vững, thí dụ chủ yếu trồng cây keo với chu kỳ ngắn, thu nhập từ các loại cây này chỉ đạt mức thấp, không tạo ra giá trị kinh tế bền vững. Hơn nữa, nhiều diện tích rừng đã bị xâm chiếm, nhưng không được sử dụng đúng cách để tái tạo rừng, dẫn đến tình trạng đất trống ngày càng gia tăng.
Việc trồng rừng là một trong những giải pháp quan trọng nhất để không chỉ bảo tồn rừng, phát triển kinh tế rừng mà còn đóng góp vào mục tiêu Net Zero. Rừng đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ khí nhà kính, giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Việc trồng và bảo tồn rừng không chỉ tạo ra lợi ích về môi trường mà còn mang lại các giá trị kinh tế bền vững, bảo vệ đa dạng sinh học và hỗ trợ cộng đồng địa phương.
Vì vậy, bà Thái Hương đề xuất Chính phủ cần thực hiện một đánh giá toàn diện về hiện trạng rừng, bao gồm đánh giá diện tích rừng đã bị thiên tai hủy hoại, diện tích đất trống chưa được trồng lại, cũng như những khu vực rừng bị xâm chiếm nhưng chưa phát triển được thành rừng. Chỉ khi có con số chính xác về hiện trạng mới có thể đưa ra những chính sách phù hợp để bảo tồn và phát triển rừng một cách bền vững.
Một trong những điểm nổi bật trong trăn trở của nhà sáng lập Tập đoàn TH là vai trò của doanh nghiệp trong phát triển kinh tế rừng. Từ trước đến nay, chúng ta thường nghĩ đến nông dân khi nói về nông lâm nghiệp, nhưng chưa thực sự khai thác hết tiềm năng của các doanh nghiệp lớn. Do đó, Chính phủ cần có chính sách lôi kéo các doanh nghiệp đủ tâm – trí – lực vào lĩnh vực này. Doanh nghiệp có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đưa khoa học công nghệ và phương pháp quản trị hiện đại vào khai thác, bảo tồn rừng, từ đó giúp nâng cao hiệu quả kinh tế của rừng. “Để thu hút sự tham gia của doanh nghiệp, Chính phủ cần có các chính sách ưu đãi như miễn giảm thuế đất cho những doanh nghiệp có thành quả trong việc trồng và phát triển rừng. Tất cả các doanh nghiệp sử dụng rừng sản xuất phải trả thuế đất, nhưng có thể xem xét việc miễn giảm thuế cho những doanh nghiệp có kết quả tốt trong việc tái tạo và bảo vệ rừng”, bà Thái Hương nhấn mạnh.
 |
Doanh nghiệp có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đưa khoa học công nghệ và phương pháp quản trị hiện đại vào khai thác, bảo tồn rừng (Ảnh: TH trồng dược liệu dưới tán rừng tại Na Ngoi – Nghệ An). |
Mô hình đa tầng và chế biến sâu để bảo đảm phát triển bền vững
Để bảo đảm tính bền vững trong phát triển kinh tế rừng, bà Thái Hương đưa ra đề xuất về mô hình trồng cây đa tầng. Mô hình này bao gồm việc trồng các loại cây lâu năm như cây dược liệu, cây lấy tinh dầu, cây ăn quả và cây lấy gỗ. Những cây này không chỉ có giá trị kinh tế cao mà còn giúp bảo vệ môi trường, cải thiện hệ sinh thái rừng. Thí dụ, các loại cây như đàn hương, gù hương, sầu riêng, macca... vừa có thể cung cấp gỗ, tinh dầu, vừa có khả năng tồn tại lâu dài, giúp duy trì và phát triển diện tích rừng.
Để tối ưu hóa giá trị kinh tế của rừng, việc chế biến sâu và xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm từ rừng là rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn tạo ra việc làm cho người dân địa phương, từ đó phát triển kinh tế vùng miền một cách bền vững.
Bên cạnh đó, nhà sáng lập Tập đoàn TH đề xuất thí điểm một dự án phát triển kinh tế rừng tại một số địa phương, trong đó có vùng Tây Nguyên - vùng đất có nhiều tiềm năng cho phát triển kinh tế rừng, không chỉ về diện tích rừng mà còn về văn hóa và du lịch sinh thái. Mô hình thí điểm này sẽ bao gồm việc trồng cây đa tầng, kết hợp với chế biến sâu và phát triển thương hiệu đặc trưng cho vùng miền, tạo ra chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm, phát triển du lịch, tạo sinh kế cho người dân địa phương.
Tập đoàn TH đã triển khai thành công nhiều dự án nông lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên cả nước. Như tại Kon Tum, TH đã hoàn thành trồng cây sầu riêng và mít trên diện tích hơn 500ha. Ủy ban nhân dân huyện Tuần Giáo (Điện Biên) mới đây đã phê duyệt cho Tập đoàn TH triển khai dự án trồng, phát triển cây mắc ca trên diện tích 4.000ha trên địa bàn, trong đó diện tích dự kiến thực trồng hơn 2.000ha. Nhiều năm qua, TH đã trồng và bảo tồn các loài cây dược liệu quý và đặc hữu của Việt Nam tại các xã Mường Lống và Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An. Hiện TH cũng đang xây dựng, triển khai đề án tổng thể phát triển nông lâm nghiệp tại Lâm Đồng và Đắk Nông theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn trên nền tảng phát triển bền vững.
