Học sinh học tốt hơn, nhà trường đổi mới hơn
Ngày 20/8, Bộ Giáo dục và Đào phối hợp Ủy ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội tổ chức Hội nghị trực tuyến tổng kết một năm thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh đồng chủ trì hội nghị.
Báo cáo tại hội nghị, Thứ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ cho biết, triển khai Nghị quyết 88 của Quốc hội và các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, tháng 12/2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới (Chương trình giáo dục phổ thông 2018) - chương trình đầu tiên được xây dựng một cách tổng thể, toàn diện, đồng bộ tất cả các môn học/hoạt động giáo dục ở các cấp học, lớp học với định hướng phát triển toàn diện cả phẩm chất, năng lực học sinh.
Việc thực hiện chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa bước đầu đã có kết quả tích cực. 5 nhà xuất bản với đội ngũ các nhà khoa học, giáo viên, cán bộ quản lý tham gia biên soạn, trình thẩm định và được phê duyệt các bộ sách giáo khoa lớp 1, lớp 2, lớp 6 cho các môn học/hoạt động giáo dục theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Năm học đầu tiên triển khai chương trình, sách giáo khoa mới đối với lớp 1, các nhà trường đã chú trọng đổi mới quản trị theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt của cơ sở và năng lực tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn, giáo viên. Thầy cô cơ bản đã biết vận dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh. Việc sử dụng sách giáo khoa và các nguồn học liệu, thiết bị dạy học đã phù hợp thực tiễn.
Theo Thứ trưởng, kết quả học tập của học sinh lớp 1 năm vừa qua 100% hoàn thành chương trình theo đúng kế hoạch. Chất lượng học tập bảo đảm chuẩn đầu ra theo yêu cầu cần đạt của chương trình. Đặc biệt, học sinh lớp 1 năm học 2020-2021 có một số năng lực nổi trội hơn. Tỷ lệ học sinh lớp 1 cả nước hoàn thành tốt chương trình môn tiếng Việt và Toán lớp 1 năm học 2020-2021 đều cao hơn năm học 2019-2020; tỷ lệ chưa hoàn thành giảm.
Cụ thể, ở một số địa phương như Kiên Giang có tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt chương trình môn Tiếng Việt, Toán lớp 1 lần lượt tăng 6,53% và 3,86% so với năm học trước; tỷ lệ chưa hoàn thành lần lượt giảm 1,34% và 0,45%.
Tại Hải Dương, tỷ lệ học sinh được đánh giá hoàn thành tốt 2 môn Tiếng Việt, Toán tăng trên 10%. Tỷ lệ học sinh hoàn thành xuất sắc, hoàn thành tốt và hoàn thành của Đắk Lắk cũng tăng lên ở cả nhóm học sinh dân tộc thiểu số. Theo đó, trong số 18.160 học sinh dân tộc thiểu số của tỉnh này có 15,6% đã hoàn thành xuất sắc, 14,1% hoàn thành tốt, 58,9% hoàn thành; tỷ lệ chưa hoàn thành là 11.4%, giảm 1,1% so với năm trước...
Ghi nhận những kết quả đạt được trong xây dựng chương trình, xã hội hoá sách giáo khoa, dạy học lớp 1, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã được xây dựng với quy trình khoa học, khả thi; khung chương trình cơ bản đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo; chương trình bảo đảm tính toàn diện, bài bản, tiến bộ. Việc xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý cho triển khai chương trình, sách giáo khoa mới đã được thực hiện bài bản, chặt chẽ, trách nhiệm. Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo và các địa phương đã nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của chủ trương đổi mới nên sớm phê duyệt, cho triển khai các đề án nhằm đồng bộ các điều kiện về đội ngũ cán bộ, giáo viên, cơ sở vật chất…
“Tuy nhiên, quá trình giám sát thực tế, Uỷ ban cũng nhận được phản ánh của cử tri, dư luận về chất lượng, giá thành sách giáo khoa, việc phân phối thời lượng chương trình ở bậc tiểu học và cấu trúc chương trình ở bậc trung học đối với các môn tích hợp…” Chủ nhiệm cho biết và đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu kỹ lưỡng các ý kiến của nhà giáo, chuyên gia; hằng năm có đánh giá tổng kết chương trình, để có những giải pháp định hướng kịp thời đảm bảo chất lượng việc thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới”.
Vẫn cần lời giải cho bài toán thiếu giáo viên
Sau một năm triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, đại diện các địa phương đều khẳng định đây là hướng đi đúng đắn, nên các địa phương năm vừa qua đã đầu tư dồn lực cho thực hiện chương trình lớp 1. Tuy nhiên, về lâu dài, các điều kiện triển khai về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất vẫn còn gặp không ít khó khăn.
Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng cho biết, để đáp ứng cho lớp 1, lớp 2 học 2 buổi/ngày, Hải Phòng còn thiếu khoảng 600 giáo viên. Khi cả lớp 3, 4, 5 thực hiện học 2 buổi/ngày theo yêu cầu của chương trình mới, sẽ phải bổ sung thêm 1.572 giáo viên nữa. Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng Vũ Văn Trà cũng cho biết, ở một số môn học, đặc biệt là cấp tiểu học hiện không có nguồn tuyển giáo viên. Lãnh đạo ngành giáo dục Hải Phòng đề xuất, Bộ Giáo dục và Đào tạo có sự chỉ đạo về đào tạo giáo viên “khan hiếm”, sẵn sàng nguồn tuyển khi ngành được giao chỉ tiêu.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn Phạm Duy Hưng cũng chia sẻ khó khăn về thiếu giáo viên tại địa phương. Theo đó, hiện nay việc giao biên chế giáo viên đang được tính toán theo định mức số học sinh/lớp. Tuy nhiên, Bắc Kạn với đặc thù tỉnh miền núi diện tích rộng, dân cư thưa, giao thông đi lại khó khăn, nhiều điểm trường, số lớp tăng lên nhưng chỉ tiêu biên chế giáo viên lại không đáp ứng yêu cầu.
Tỉnh Bắc Kạn kiến nghị cần xem xét việc giao biên chế giáo viên cho các tỉnh căn cứ vào số lớp trên thực tế. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của tỉnh Bắc Kạn cũng gặp nhiều khó khăn. Nhiều trường học trên địa bàn tỉnh thiếu phòng học bộ môn, nhiều trường thiếu nơi ăn, chỗ nghỉ để học sinh ở bán trú, nội trú khi thực hiện chương trình mới.
Khó khăn về kinh phí triển khai chương trình cũng được nhiều địa phương nêu lên. Theo đó, hiện nay Bộ Tài chính chưa có hướng dẫn nguồn kinh phí riêng cho thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mà sử dụng chung nguồn kinh phí địa phương. Trong khi đó, địa phương lại thực hiện nhiều nội dung chi và ưu tiên các nhiệm vụ chính trị khác như phòng chống dịch Covid-19, xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo… dẫn tới khó khăn trong đầu tư triển khai chương trình.
Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Định hướng đổi mới mà Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã đề ra là hoàn toàn đúng đắn và bước đầu đã đạt được những mục tiêu quan trọng.
Theo Bộ trưởng, chặng đường triển khai đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, bắt đầu với lớp 1 trong năm học vừa qua đã nhận được sự quan tâm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Bộ Giáo dục và Đào tạo coi đây là nhiệm vụ rất trọng tâm, quyết liệt tập trung chỉ đạo, cùng với đó là sự quan tâm phối hợp của các bộ, ngành. Đặc biệt, địa phương đã vào cuộc rất trách nhiệm.
“Vạn sự khởi đầu nan, nên chặng đường đầu tiên với lớp 1 bao giờ cũng có nhiều thách thức, khó khăn. Nhưng với sự quyết tâm, nỗ lực chung chúng ta đã bước đầu vượt qua được khó khăn, thách thức”, Bộ trưởng nhìn nhận.
Về chặng đường sắp tới, Bộ trưởng nhấn mạnh đến sự kiên trì trong tư tưởng, quan điểm đổi mới. "Đổi mới để chuyển mạnh từ trang bị kiến thức, truyền thụ bị động, sang tăng cường sự sáng tạo, năng động của cả thầy và trò, từ đó phát triển năng lực, phẩm chất, kỹ năng của người học. Lấy mục tiêu ưu tiên số 1 của giáo dục phổ thông là dạy người, dạy thái độ sống, kỹ năng sống, trách nhiệm xã hội, năng lực tự học, đi cùng với các năng lực khác về nhận thức, về tư duy…, làm nền tảng để tạo dựng nguồn nhân lực chất lượng cao"- Theo Bộ trưởng, đây là điều cần phải kiên định, kiên trì, xuyên suốt.
Trên phương diện quản lý nhà nước và cơ chế chính sách, Bộ trưởng cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phải đổi mới thêm một bước. Từ quản lý nhà nước đối với cách thức dạy học, biên soạn sách giáo khoa, triển khai kế hoạch... cần có sự đổi mới tương xứng. Việc này đã từng làm, đã làm tích cực nhưng thời gian tới cần lưu ý hơn nữa.
Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường thu hút các nhà giáo, chuyên gia có chuyên môn tốt tham gia biên soạn sách giáo khoa, để bảo đảm có được chất lượng bản thảo sách tốt nhất. Việc thẩm định, chọn sách, phát hành bảo đảm cạnh tranh lành mạnh dựa trên tiếng nói chuyên môn của các nhà giáo, cơ sở giáo dục và tinh thần không học sinh nào thiếu sách giáo khoa. Việc chỉ đạo đẩy mạnh biên soạn sách giáo khoa và tài liệu giáo dục địa phương, sách giáo khoa tiếng dân tộc cũng sẽ được Bộ tiếp tục lưu ý triển khai trong thời gian tới.
Với một số nhóm vấn đề được địa phương trao đổi tại hội nghị như về giáo viên; sách giáo khoa, học liệu; cơ sở vật chất, tài chính…, Bộ trưởng cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp thu đầy đủ để có kế hoạch tháo gỡ.
Riêng về đội ngũ giáo viên, Bộ trưởng cho biết, Bộ Giáo dục và Đào taọ sẽ có kế hoạch làm việc với hệ thống các trường đại học sư phạm để trao đổi về các nội dung tập huấn, bồi dưỡng giáo viên; cũng như phát triển các ngành nghề đào tạo thuộc nhóm sư phạm để bảo đảm cung cấp đủ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông những năm tiếp theo...
