Chuyển đổi nông nghiệp theo hướng tăng giá trị, giảm chi phí
Trả lời câu hỏi của đại biểu Trịnh Lam Sinh (An Giang) về suy thoái đất đai ở đồng bằng sông Cửu Long trong phiên chất vấn chiều 7/6, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, đây là thực trạng đang được các ngành, các cấp từng bước khắc phục và đã đạt được một số kết quả khả quan.
Theo đó, những mô hình hữu cơ hóa đang phát huy tác dụng, làm đất đai đỡ chai cằn ở nhiều địa phương. Bộ trưởng cho rằng, các mô hình hiệu quả trong thực tế cần được nhân rộng, đồng thời cần xây dựng những mô hình tổ chức khuyến nông để bà con nông dân chuyển từ sản xuất truyền thống sang sản xuất hiện đại, chuyển đổi nông nghiệp theo hướng tăng giá trị, giảm chi phí.
Liên quan tới Nghị quyết số 120/NQ-CP về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xây dựng quy hoạch sản xuất vùng đồng bằng sông Cửu Long, trong đó chia ra 3 vùng sinh thái là ngọt, lợ, lợ mặn để có phương án sản xuất phù hợp với điều kiện tự nhiên, từ đó giúp thay đổi sinh kế, tăng thu nhập đáng kể cho người nông dân.
Bộ trưởng nêu rõ, ngoài khó khăn về hạ tầng giao thông, đường cao tốc, khu vực đồng bằng sông Cửu Long còn gặp khó về hạ tầng nông nghiệp, trong đó gồm hạ tầng logistics, kho bảo quản, khu chế biến. Quốc hội đã phê chuẩn quyết định thí điểm cơ chế đặc thù cho thành phố Cần Thơ là một trung tâm logistics, trung tâm chế biến, từ đó kết nối với hạ tầng logistic dọc tuyến sông Tiền, sông Hậu.
Bộ trưởng cho hay, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang làm việc với các tập đoàn của Mỹ, châu Âu đầu tư chuỗi các kho bảo quản ở cấp độ hợp tác xã dọc sông Tiền, sông Hậu để kết nối về trung tâm ở TP Cần Thơ. Mô hình đầu tiên là kho lạnh sử dụng năng lượng mặt trời ở Trà Vinh đang được triển khai thí điểm để rút kinh nghiệm. Bộ trưởng tin rằng, giải pháp này sẽ tạo ra một thế mới cho hạ tầng nông nghiệp của đồng bằng sông Cửu Long.
Giải trình vấn đề đại biểu nêu liên quan đến lĩnh vực quản lý của ngành, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy thoái đất như mô hình canh tác không đúng, lấy thâm canh hơn quảng canh, dùng phân bón vô cơ, phân bón hóa học để nâng cao chất lượng. Một vấn đề khách quan là liên quan biến đổi khí hậu, khiến gia tăng tình trạng xâm nhập mặn, nhiễm phèn, khô hạn, ngập lụt…
Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần có giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó bài học thành công là Nghị quyết số 120 đối với đồng bằng sông Cửu Long, một trong 5 đồng bằng chịu tác động lớn nhất biến đổi khí hậu.
Theo Bộ trưởng, nguyên tắc chung là phải chung sống thân thiện với tự nhiên và theo tự nhiên, tức là kinh tế phải phát triển dựa theo hệ sinh thái khi mà nó phù hợp. Ngoài ra, phải phát triển kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, từ khâu thiết kế, quy hoạch và bố trí cây trồng, vật nuôi, sản xuất tiêu dùng và xử lý môi trường phải đi với nhau thành một vòng khép kín.
Phát triển nông nghiệp công nghệ cao không nhất thiết phải có cánh đồng lớn
Tại phiên chất vấn, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) nêu thực trạng sản xuất nông nghiệp hiện nay còn manh mún, nhỏ lẻ, hiệu quả thấp, và cho rằng cần có các giải pháp căn cơ thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung đất đai để phát triển sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, nông nghiệp công nghệ cao. Đây cũng là băn khoăn của đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Hải Dương).
Về vấn đề này, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, đã có rất nhiều nghị định và thông tư hướng dẫn quy hoạch về vùng nông nghiệp công nghệ cao, khu nông nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, những sản phẩm nghiên cứu về nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, theo rà soát của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có những chính sách đưa ra nhưng không có nguồn lực để bảo đảm.
Bộ trưởng nêu rõ, trong thời đại công nghiệp 4.0, làm nông nghiệp có thể không cần phải đầu tư và sở hữu nhiều đất, mà có thể tận dụng thế mạnh của nền kinh tế liên kết, kinh tế chia sẻ. Ngoài hướng tập trung tích tụ đất đai hướng tới tăng quy mô sản xuất, xây dựng vùng nông nghiệp cao, vẫn có những phương thức tập trung đất đai mềm, thích ứng với từng điều kiện ở từng địa phương, kết hợp nguồn lực nhà nước với nguồn lực xã hội để cùng phát triển nông nghiệp công nghệ cao.
Tham gia giải trình băn khoăn của đại biểu, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, đối với vấn đề tập trung đất đai để phát triển nền sản xuất nông nghiệp lớn, hiện nay các mô hình tập trung về đất đai hết sức thành công trong cả nước thông qua việc dồn điền đổi thửa, thông qua hình thức các hợp tác xã liên kết, liên doanh, hình thức cho thuê. Còn phần chuyển mục đích sử dụng cũng có nhưng không nhiều và đặc biệt hiện nay nhiều hộ gia đình đã nâng mức độ sử dụng đất và sử dụng liên doanh, liên kết đạt kết quả tốt.
Bộ trưởng nhấn mạnh, thực tiễn thế giới đã chứng minh phát triển công nghệ cao, nông nghiệp hiệu quả không có nghĩa là phải cánh đồng lớn mới phát triển được. Hiện có nhiều mô hình để tập trung đất đai như các mô hình hợp tác xã để liên doanh, liên kết giúp doanh nghiệp và người nông dân có điều kiện chuyển giao công nghệ giống, phân bón và thị trường, người nông dân vẫn sản xuất trên mảnh ruộng của mình, ly nông nhưng không ly hương.
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, hiện nay đã tính toán quy hoạch đất nông nghiệp công nghệ cao nằm trong quỹ đất đang sử dụng cho đất nông nghiệp, nhưng mới có khoảng 4.710 ha được quy hoạch nông nghiệp công nghệ cao. Sắp tới sửa Luật Đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tính toán thêm quỹ đất đối với hộ gia đình và các điều kiện, tiêu chí để các doanh nghiệp có thể tham gia vào mối quan hệ nhà khoa học, doanh nghiệp, nông dân và doanh nhân để tạo ra giá trị cao.
