Ngăn chặn thuốc lá thế hệ mới để phòng tránh hệ lụy khó lường

Hoạt động nhập lậu, mua bán, kinh doanh các sản phẩm này đang diễn ra dưới nhiều hình thức; sản phẩm được đưa vào Việt Nam chủ yếu qua đường nhập lậu, xách tay… cung ứng tới người tiêu dùng qua các kênh không chính thức và bán tràn lan trên mạng xã hội. Các sản phẩm này thu hút giới trẻ bởi hương vị, thiết kế bắt mắt, thời trang, mang đậm phong cách công nghệ; được quảng bá trên mạng xã hội bằng những người nổi tiếng.

Sự xuất hiện của thuốc lá mới với các hình thức mới lạ đã tạo thêm sự "cạnh tranh" với thuốc lá điếu thông thường. Các công ty sản xuất cũng đẩy mạnh quảng cáo, tạo ra một thế hệ nghiện thuốc lá thế hệ mới. Ðiều này là nguyên nhân dẫn đến gia tăng tỷ lệ người sử dụng thuốc lá, trong đó tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới tăng nhanh hơn so với tỷ lệ thuốc lá điếu thông thường.

Theo kết quả nghiên cứu về các hành vi nguy cơ đối với sức khỏe học sinh THCS và THPT tại Hà Nội do Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế) thực hiện năm 2020 cho thấy, tỷ lệ học sinh hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử ở các lớp từ 8 đến 12 là 8,35%, ở học sinh lớp 10 đến 12 là 12,6%. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở 34 tỉnh, thành phố tăng từ 0,2% (năm 2015) lên khoảng 3,6% (năm 2020); có 8% phụ nữ và trẻ em gái hút thuốc lá điện tử trong khi tỷ lệ hút thuốc lá điếu là 1,2%.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, các sản phẩm thuốc lá đều độc hại với sức khỏe. Ðến nay, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử gây nguy hại đối với sức khỏe cộng đồng tương tự thuốc lá điếu thông thường. Ðáng báo động, thời gian gần đây đã xuất hiện hiện tượng ma túy "núp bóng" thuốc lá thế hệ mới. Các cơ sở y tế đã ghi nhận nhiều trường hợp nhập viện cấp cứu do sử dụng thuốc lá điện tử có pha trộn ma túy.

Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) Nguyễn Trung Nguyên cho biết đơn vị này tiếp nhận nhiều trường hợp ngộ độc do sử dụng thuốc lá điện tử. Ðiển hình là nữ bệnh nhân 20 tuổi ở Hà Nội được đưa vào cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu, suy tim, tổn thương não, tổn thương gan… do hút thuốc lá điện tử, trong đó nặng nhất là tổn thương não. Người nhà bệnh nhân cho biết, con gái đi chơi với bạn và lần đầu hút thuốc lá điện tử. Sau khi hút, con bị bất tỉnh, hôn mê sâu...

Hiện trung tâm đang điều trị cho nam bệnh nhân 22 tuổi, bị suy tim, hôn mê sâu... có nguy cơ phải can thiệp tim phổi nhân tạo cũng do ngộ độc thuốc lá điện tử. Từ đầu năm đến nay, kết quả xét nghiệm các mẫu thuốc lá điện tử mà bệnh nhân bị ngộ độc mang đến trung tâm trong quá trình cấp cứu, điều trị đã phát hiện tới 13 mẫu có thành phần ma túy, chất cần sa tổng hợp, trong đó có những loại ma túy thế hệ mới, là chất độc.

Thượng tá Nguyễn Minh Cương, Phó Trưởng phòng 5, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) cho biết tình hình tội phạm ma túy "núp bóng" thực phẩm, đồ uống, thảo mộc, thuốc lá điện tử… diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng. Công an các địa phương đã tham mưu cho UBND tỉnh, thành phố, phối hợp với các cơ quan chức năng tuyên truyền bằng nhiều hình thức, nhất là qua các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội về chính sách, pháp luật của Nhà nước, tác hại của ma túy và các phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng phạm tội về ma túy, cách nhận biết ma túy, các loại mặt hàng dễ bị tội phạm về ma túy lợi dụng "núp bóng" dưới các loại thực phẩm, đồ uống, thảo mộc, thuốc lá điện tử; kịp thời phát hiện, bắt giữ, điều tra, xử lý nghiêm minh trường hợp vi phạm và phạm tội.

Từ đầu năm đến tháng 4/2023, công an các tỉnh, thành phố như: Ðà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Quảng Ninh, Cao Bằng, Hà Giang... đã tổ chức các đợt ra quân tuyên truyền và phát hiện, bắt giữ nhiều vụ việc liên quan đến ma túy "núp bóng" thuốc lá điếu và thuốc lá điện tử. Thống kê chưa đầy đủ, Hà Nội là địa phương phát hiện nhiều vụ nhất, sau đó đến Phú Thọ, Quảng Ninh, Hà Giang, Ðắk Nông…

Từ thực tế nêu trên, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam đưa ra cảnh báo, nếu cho phép các loại thuốc lá thế hệ mới lưu hành chính thống sẽ làm tăng nhanh tỷ lệ sử dụng, dẫn tới nghiện nicotine và sử dụng thuốc lá thông thường ở giới trẻ; tăng nguy cơ lạm dụng ma túy với thuốc lá điện tử…