Trong khi các HTX phi nông nghiệp tại Quảng Bình quy mô nhỏ, hoạt động chật vật thì HTX trong lĩnh vực nông nghiệp đã thể hiện được vai trò trong tổ chức sản xuất, đóng góp lớn vào chương trình xây dựng nông thôn mới.
Vai trò tổ chức sản xuất
An Thủy là xã trọng điểm lúa của huyện Lệ Thủy. Ở đây, vai trò điều hành, tổ chức sản xuất của các HTX thể hiện rất rõ từ thực hiện tốt các hoạt động dịch vụ, đến đầu tư hạ tầng phục vụ sản xuất, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn. HTX dịch vụ nông nghiệp Mỹ Lộc Thượng, xã An Thủy là điểm sáng của huyện Lệ Thủy trong phát triển kinh tế tập thể bằng nội lực và cách làm sáng tạo.
Đơn vị đã phát huy tốt vai trò của mình nhờ thực hiện tốt 8 khâu dịch vụ: giống cây trồng, vật tư phân bón, thủy nông, làm đất, bảo vệ thực vật, bảo vệ ruộng đồng, tín dụng nội bộ và bao tiêu sản phẩm cho xã viên. Với diện tích canh tác gần 300 ha, mỗi năm, sản lượng lúa HTX khoảng 2.700 tấn; trong đó, số lúa gạo dùng để ăn và tiêu thụ trên địa bàn chỉ khoảng 1.000 tấn, số còn lại được bán ra thị trường nhưng nhiều lúc giá bấp bênh.
Vì thế, đơn vị đã xây dựng thương hiệu gạo sạch để nâng cao giá bán, giúp nông dân ổn định đầu ra. Hiện, sản phẩm "Gạo sạch Lệ Thủy" của HTX dịch vụ nông nghiệp Mỹ Lộc Thượng được đăng ký nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý nên có điều kiện mở rộng ở thị trường trong nước. Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Mỹ Lộc Thượng Võ Văn Thắng cho biết, thời gian qua mặc dù ảnh hưởng của dịch Covid-19 nhưng sản phẩm "Gạo sạch Lệ Thủy" vẫn được tiêu thụ ổn định trên thị trường, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng, đồng thời mang lại nguồn thu nhập khá đều cho xã viên vượt qua khó khăn do đại dịch.
Cũng xác định chất lượng sản phẩm là "chìa khóa" để nâng cao sức cạnh tranh, nhiều năm qua, HTX sinh thái Sông Son, xã Mỹ Trạch, huyện Bố Trạch đã liên kết các hộ dân để xây dựng vùng nguyên liệu sạch, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để tạo ra các sản phẩm chất lượng, như miến dong, miến gạo, miến gạo sâm Gavina. Không chỉ chú trọng nguyên liệu đầu vào, HTX còn tích cực tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, hội chợ triển lãm… nhằm ký các hợp đồng tiêu thụ sản phẩm. Đến nay, các sản phẩm miến của HTX được phân phối trong hệ thống siêu thị Co.opmart, trên trang thương mại điện tử Lazada, các cửa hàng thực phẩm trong và ngoài tỉnh.
Giám đốc HTX sinh thái Sông Son, Phan Trung Thông cho biết, năm 2021, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên đơn vị gặp nhiều khó khăn, nhưng nhờ sự hỗ trợ của Liên minh HTX tỉnh và chính quyền địa phương nên đã giải quyết được khó khăn trong tìm nguồn vốn cho sản xuất. Hiện nay, miến dong Sông Son là sản phẩm tiêu biểu cấp quốc gia và miến gạo sâm Gavina là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Hiện, HTX đang đầu tư xây dựng nhà máy chế biến để phục vụ xuất khẩu các sản phẩm miến gạo sâm Gavina.
Theo Liên minh HTX tỉnh Quảng Bình, toàn tỉnh hiện có 134 HTX hoạt động theo tiêu chí "tổ chức sản xuất" của Chương trình mục quốc gia xây dựng nông thôn mới, trong đó có 115 HTX hoạt động hiệu quả. Đặc biệt, có 60 HTX kiểu mới sản xuất, kinh doanh gắn với chuỗi giá trị sản phẩm, tạo ra sức lan tỏa trong cộng đồng. Nhiều HTX có đội ngũ cán bộ trẻ, nhiệt huyết, biết phát huy được thế mạnh của địa phương, tổ chức tốt khâu sản xuất cũng như tiêu thụ, nhờ đó giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Từ khi Quảng Bình triển khai chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), các HTX đã nhanh chóng bắt nhịp và chọn được sản phẩm đặc trưng để đầu tư sản xuất. Đến nay, có 43 sản phẩm của 35 HTX đạt sản phẩm OCOP cấp tỉnh, trong đó 3 sản phẩm đạt 4 sao.
Nâng cao hiệu quả hoạt động của Hợp tác xã
Cùng với những kết quả đạt được, kinh tế HTX ở Quảng Bình còn những hạn chế, yếu kém. Theo Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Bình Ngô Gia Thởi, sau khi chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012, nhiều đơn vị trong tỉnh hoạt động kém hiệu quả. Nhiều HTX nông nghiệp mới chú trọng dịch vụ đầu vào mà chưa bảo đảm đầu ra cho sản phẩm, chưa tạo được chuỗi giá trị sản phẩm cho nên hiệu quả thấp. HTX lĩnh vực phi nông nghiệp phần lớn có quy mô nhỏ, cơ sở vật chất nghèo nàn, sản phẩm đơn điệu, chưa tạo được thương hiệu nổi bật.
Ngoài ra, trình độ, năng lực của nhiều cán bộ quản lý HTX còn hạn chế, nhất là khả năng điều hành, tổ chức và ứng dụng công nghệ thông tin, các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất dẫn đến tụt hậu, thua lỗ và dừng hoạt động. Thực tế là, nhiều HTX buộc phải giải thể vì không đáp ứng được các yêu cầu về nhân lực, cán bộ quản lý, thu hút thành viên, xã viên tham gia.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, ông Ngô Gia Thởi cho biết, Liên minh HTX tỉnh Quảng Bình đã tổ chức các lớp bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành HTX về nội dung cung cấp dịch vụ của HTX (dịch vụ sản xuất, marketing, quản lý kinh doanh, tài chính) và thiết lập lợi thế cạnh tranh cho HTX trong thời đại 4.0.
Qua các lớp bồi dưỡng, các học viên còn được giải đáp những thắc mắc, khó khăn trong quá trình điều hành sản xuất, kinh doanh của đơn vị; đồng thời được cập nhật nhiều kiến thức mới về giao dịch, thương mại điện tử. Liên minh HTX tỉnh vừa tập huấn, hướng dẫn các HTX cách đưa các sản phẩm nông sản lên Cổng thông tin kết nối cung cầu sản phẩm của Liên minh HTX Việt Nam. Đến nay, có 37 sản phẩm của các HTX trong tỉnh đưa lên cổng thông tin này.
Đây là điều kiện thuận lợi để các HTX quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến với khách hàng trong cả nước. Liên minh HTX Quảng Bình phối hợp với Hội Nông dân tỉnh hỗ trợ các HTX xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ giới thiệu sản phẩm, đăng ký nhãn hiệu hàng hóa, đưa các sản phẩm lên sàn thương mại điện tử; hướng dẫn, tư vấn cung ứng vật tư nông nghiệp; giúp HTX tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ từ Quỹ hỗ trợ nông dân, Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, Ngân hàng Chính sách xã hội để phát triển sản xuất, kinh doanh.
Đại diện lãnh đạo huyện Bố Trạch cho biết, thực tế tại địa phương cho thấy, đối với mô hình HTX, năng lực chuyên môn và chất lượng đội ngũ quản lý có vai trò rất quan trọng. Vì thế, muốn đứng vững, bộ máy lãnh đạo của HTX phải có những thay đổi kịp thời, phù hợp với thực tiễn sản xuất và nhu cầu tiêu dùng đang có nhiều thay đổi sau khi dịch bệnh được khống chế. Mặt khác, sau 20 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, Nhà nước cần có chính sách mới để thu hút các nguồn lực phát triển HTX trong giai đoạn mới.
