Mùa lịch 2014 có gì mới ?

"Mở hàng" bằng lịch... lậu

Ngày 17-9, khi kiểm tra hành chính cơ sở in tại số nhà 88/10/8 đường Nguyễn Sơn, quận Tân Phú thuộc Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Hiệp Trường Phát có trụ sở tại địa chỉ số 68 đường Nguyễn Sơn, do bà Phạm Thị Hiệp làm Giám đốc, các cơ quan chức năng đã bắt quả tang tại đây đang tiến hành in lậu lịch block năm 2014 với số lượng lớn. Ước tính có khoảng hơn 160 nghìn bản in kích cỡ 65 x 84 đã được hoàn tất, số lượng in này tương đương với từ 10 đến 12 nghìn lịch block pơ-luya mầu, kích cỡ trung. Cũng tại đây cơ quan chức năng còn phát hiện hơn 5.000 tem chống giả dành cho lịch bloc của năm 2013 do Cục Xuất bản phát hành. Việc phát hiện một cơ sở in lậu lịch bloc vào thời điểm này cho thấy, thị trường lịch bloc năm 2014 dự báo sẽ khá phức tạp vì đây là quãng thời gian chuẩn bị bước vào mùa cao điểm kinh doanh lịch bloc hằng năm. "Do giá cả thị trường đang bị biến động mạnh, giá giấy và công in đều tăng, giá vận chuyển cứ tà tà tăng theo giá... xăng, dầu, cho nên giá các loại lịch block lớn, chất lượng cao, lịch tờ lò-xo sẽ tăng nhẹ trong mùa lịch năm 2014." - Ông Nguyễn Hữu Cứ, Giám đốc Công ty văn hóa Hương Trang cho biết. Riêng các loại lịch 1, 5, 7, 13 tờ giá không tăng là bao, ông Cứ cho biết thêm. Cụ thể, lịch bloc siêu cực đại (khổ 29cm x 41cm), có giá 380 nghìn đồng bloc; cực đại (25cm x 35cm) giá 300 nghìn đồng/bloc; siêu đại (20cm x 28cm) giá 220 nghìn đồng/bloc; đại đặc biệt (14,5cm x 20,5cm) giá 125 nghìn đồng/bloc. Tất cả các loại lịch block này đều được in bốn mầu, trên giấy cút-sê và được chiết khấu 25%. Các loại bloc đại (giá 65 nghìn đồng), trung mầu (giá 35 nghìn đồng) và trung pơ-luya (giá 18 nghìn đồng), được chiết khấu 30%. Ðiều đáng nói là, ngay từ tháng 7, các loại các-ta-lô giới thiệu các mẫu lịch của các "nhà" làm lịch lớn như: Hương Trang, Thời Ðại, Hồng Ân, Văn Lang, Thành Nghĩa, Sông Hương... đã được tung ra giới thiệu với các đại lý lớn nhằm "dụ" khách mua với những mức giá, chiết khấu cụ thể. Các loại các-ta-lô này, được in ấn rất công phu, đẹp... Có thể nói, các "nhà" đã thật sự cạnh tranh với nhau ngay trên... các-ta-lô của mình. Các loại lịch lò-xo giữa, lò-xo năm tờ, bảy tờ... có giá dao động từ 16 nghìn đồng đến 40 nghìn đồng/cuốn. Tất cả đều được chiết khấu khoảng 25%, tùy theo số lượng đặt. Các loại lịch nẹp năm tờ, giá khoảng 12 nghìn đồng/tờ. Riêng tiền ép nhũ, in mầu thêm tên để quảng cáo, giá từ 300 đồng/mầu/tờ đến hơn 28 nghìn đồng. Các loại bloc đại đã được các nhà in xong từ đầu tháng 9, các loại siêu đại, siêu cực đại... vẫn còn chờ khách đặt để chạy in ngay khi có yêu cầu.

Năm tới là năm Giáp Ngọ, biểu trưng là con ngựa, rất dễ thiết kế đẹp, phù hợp với các câu ca dao, châm ngôn quen thuộc với người Việt. Tuy vậy, mùa lịch năm 2014, vẫn chưa thấy xuất hiện các mẫu thiết kế lạ, đẹp mang tính cách tân, đột phá và dường như đang đi vào lối mòn với các mẫu: Mã đáo thành công, Lộc phát, Chữ Phúc Giáp Ngọ, Thuận buồm xuôi gió, Duyên dáng Việt Nam, Phong cảnh Việt Nam, Tranh lụa Việt Nam, Bonsai, Thư pháp, Biệt thự, Xe, Nữ trang, Dáng lụa, Việt Nam ngày nay, Phong cảnh thế giới, Lịch để bàn danh ngôn... Nét chấm phá mới là các loại lịch bloc từ siêu đại đến siêu cực đại của Nhà sách Trẻ đều có cẩn răng cưa từng tờ lịch, để xé từng ngày cho tiện và thẩm mỹ. Riêng các loại lịch bloc tiểu (5cm x 10,5cm), in hai mầu đã gần như vắng bóng vì người dân đã không còn nhu cầu. "Người dân vùng sâu, vùng xa, không có tiền thì họ mua lịch tờ, một tờ cũng được. Còn thì cỡ trung trở lên. Mua bloc tiểu thì lại tốn thêm một khoản để mua bìa bloc". Anh Tuấn Hùng, chủ một cửa hàng lịch trên đường Nguyễn Thị Minh Khai giải thích.

Chiết khấu cao cho "vui cả làng"

Theo Ban quản lý lịch, mùa lịch năm 2014, lượng lịch bloc sẽ không vượt quá con số 12 triệu bloc các loại như năm ngoái. Lịch bloc, theo "truyền thống" như mọi năm, vẫn phân về bốn nhóm NXB để in là: Văn hóa - Thể thao, Khoa học-Kỹ thuật, Chính trị quốc gia và Nông nghiệp. Cả nước có khoảng 60 NXB được phân bổ "hạn ngạch" in lịch bloc đều "thông" qua bốn nhóm xuất bản này để phát hành lịch. Số "hạn ngạch" cụ thể mà mỗi NXB nhận được là khoảng 250 nghìn bloc lịch các loại. Trên thực tế, cả bốn nhóm phát hành này cũng không phát hành trực tiếp các loại lịch bloc ra thị trường, mà phải thông qua các đầu mối phát hành lớn như Tổng công ty PHS Việt Nam và Công ty cổ phần PHS Sài Gòn (Fahasa). Thực tế nữa là, không phải NXB nào (trong tổng số gần 60 NXB) cũng có khả năng đầu tư về thiết kế mẫu mã lẫn kinh nghiệm biên tập, cử người theo dõi nhà in... để in hết khoảng 280 nghìn bloc lịch "chỉ tiêu" của mình. Hầu hết các NXB này đều "bán" số lượng in này cho bốn nhóm in lịch trên. Rồi cả bốn nhóm in-phát hành lịch trên cũng không thể có khả năng này nên cuối cùng, như nhiều năm qua, gần như toàn bộ số lượng khoảng 12 triệu bloc lịch các loại của mỗi mùa lịch đều "rơi" vào tay các nhà sách hoặc công ty văn hóa tư nhân lớn, có "thâm niên" in lịch bloc từ nhiều năm nay. Cả nước chỉ có khoảng trên dưới 10 "nhà" có khả năng "thầu" phần lớn số lượng in này. Và đều đều hằng năm, "hạn ngạch" lịch bloc mà các NXB có được, gần giống như món tiền "lì xì" cuối năm để nhiều NXB "èo uột", cả năm chỉ hoạt động cầm chừng, có tiền "cải thiện" để mà... ăn Tết. Chính cái sự "tình thương mến thương" này đã đẩy giá chiết khấu phát hành lịch lên rất cao, có khi lên đến khoảng 30%-35%.

"Làm thế nào để hạ mức chiết khấu, để người tiêu dùng có thể mua lịch với giá rẻ hơn?". Câu hỏi này đã được đặt ra nhiều năm cho cả Ban quản lý lịch lẫn Hiệp hội xuất bản Việt Nam từ nhiều năm qua. Nhưng câu trả lời dường như là quá khó. Khó vì, "NXB nào cũng có quyền tồn tại, cũng có quyền in-phát hành lịch. Trên danh nghĩa lớn hay nhỏ gì, sống khỏe hay sống "èo uột" thế nào cũng bình đẳng với nhau về mặt pháp nhân. Ai cũng biết rất nhiều "nhà" không bao giờ đủ khả năng về nhân lực lẫn tài chính để in lịch bloc, nhưng gạt họ ra về lý và tình đều không được. Thôi thì cuối năm, ai cũng có "tí gì" để mà vui chứ" - một cán bộ trong Hiệp hội xuất bản Việt Nam bày tỏ. Cái "tí gì" đó, từ NXB qua trưởng nhóm phát hành, đến cửa hàng hoặc đại lý phân phối chính thức, giá đã đội lên khoảng 20%/giá bán. Thế nên, từ một vài năm nay, nhiều người tiêu dùng "thông thái", đã chờ đến cận Tết Âm lịch mới mua lịch năm mới (từ 1-1 Dương lịch) mang về treo. Thời điểm này, giá lịch bloc đã được "giảm giá" 20%-30% tùy loại. Ðúng với giá vốn có của nó.