Mở rộng vùng chuyên canh trái cây ở Tiền Giang

Ðịnh hình vùng chuyên canh cây thế mạnh

Là vùng đất nằm trải dài bên bờ sông Tiền, tỉnh Tiền Giang được thiên nhiên ưu đãi phát triển nhiều loại cây ăn trái có giá trị. Do đó, diện tích cây ăn trái của tỉnh không ngừng tăng lên theo hướng chuyên canh "đất nào, cây ấy" tạo thành vùng cây trái trù phú xanh tươi cho thu hoạch quanh năm, đáp ứng nhu cầu của thị trường về sản lượng cũng như chất lượng. Theo thống kê năm 2015, diện tích cây ăn trái của Tiền Giang đạt hơn 72.800 ha (tăng hơn 3.000 ha so với năm 2010) với sản lượng đạt hơn 1,4 triệu tấn (tăng bình quân 5,4%/năm trong giai đoạn 2011-2015). Nhiều loại trái cây chủ lực của tỉnh đã khẳng định được tên tuổi trên thị trường trong nước cũng như quốc tế.

Ðể phát huy thế mạnh cây ăn trái, tỉnh Tiền Giang chủ trương đẩy mạnh xây dựng các vùng chuyên canh, tạo vùng nguyên liệu để tổ chức thu mua, chế biến và xuất khẩu. Ðến nay, tỉnh đã có 6/21 chủng loại trái cây có quy mô diện tích hơn 4.000 ha là dứa (khóm), sầu riêng, cam, xoài, bưởi, thanh long. Tỉnh Tiền Giang đã hình thành các vùng trồng tập trung với các loại cây đặc sản nổi tiếng như: khóm Tân Lập ở huyện Tân Phước, sầu riêng Ngũ Hiệp ở huyện Cai Lậy, xoài cát Hòa Lộc ở huyện Cái Bè, thanh long ở huyện Chợ Gạo, cam, bưởi, nhãn… mang lại giá trị cao, giúp nhiều hộ dân làm giàu.

Theo đánh giá của Chủ tịch UBND huyện Cái Bè Nguyễn Quốc Thanh, Cái Bè được xác định là vùng cây ăn quả chủ lực của tỉnh. Việc hình thành các vùng chuyên canh cây ăn trái tại địa phương đang thể hiện rõ hiệu quả. Ở những vùng chuyên canh, các cơ quan khoa học thực hiện các chương trình trình diễn, hướng dẫn bà con quy trình sản xuất, chọn giống cây đầu dòng, bón phân bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ một điểm trình diễn đã nhân rộng ra được nhiều hộ nông dân làm theo và đạt kết quả tốt. Vùng chuyên canh sẽ tạo ra sản lượng lớn, chất lượng đồng đều đáp ứng nhu cầu thị trường. Nhờ chương trình xây dựng nông thôn mới, địa phương có hạ tầng giao thông thuận lợi, hàng hóa vận chuyển dễ dàng đi các nơi. Ngoài ra, ở mỗi xã hiện đều có vựa trái cây lớn thu mua mỗi ngày hàng chục tấn sản phẩm của nông dân và phân phối trái cây đi cả nước. Ðiểm kết nối tiêu thụ ở mỗi xã như vậy giúp người dân yên tâm tiêu thụ mà không phải mang sản phẩm ra chợ xa.

Khi đi vào sản xuất hàng hóa lớn theo tiêu chuẩn an toàn, "chỗ dựa" lớn nhất của người nông dân trong việc kết nối sản xuất - tiêu thụ vẫn là các tổ hợp tác (THT) và hợp tác xã (HTX). Tiền Giang có 13 HTX và 33 THT sản xuất giúp gắn kết nhà vườn với doanh nghiệp tổ chức sản xuất và tiêu thụ một số cây ăn trái hiệu quả như: xoài, sầu riêng, thanh long, khóm, vú sữa, bưởi, sa pô...

Ðơn cử như HTX thanh long Mỹ Tịnh An (huyện Chợ Gạo) đã liên kết sản xuất với khoảng 100 thành viên với tổng diện tích hơn 100 ha. Ðể tất cả các thành viên yên tâm sản xuất, HTX cam kết bao tiêu giá sàn là 10.000 đồng/kg quanh năm, bảo đảm giá thu mua luôn cao hơn giá thị trường từ 2.000 đồng/kg trở lên. Ngoài thị trường Trung Quốc, HTX đã có hướng đi mới nghiên cứu sản xuất trái thanh long sạch đủ tiêu chuẩn để xuất đi những thị trường cao cấp, khó tính như: Mỹ, châu Âu, Nhật Bản… và đã đạt được kết quả rất khả quan, số lượng đơn hàng ngày càng tăng. Từ năm 2015 đến nay, HTX đã cung cấp trái, gia công, đóng gói cho các doanh nghiệp, xuất khẩu hơn 1.000 tấn hàng đi các nước. Ông Văn Tấn Phương, Phó Giám đốc HTX thanh long Mỹ Tịnh An cho biết: "Thời gian tới, HTX tiếp tục tìm kiếm thêm đối tác, phát triển thêm thành viên để có nguồn hàng ổn định. HTX sẽ tự bỏ chi phí để tái chứng nhận tiêu chuẩn Global GAP cho các hộ nông dân, mở rộng thêm diện tích Global GAP để đủ hàng cung ứng cho thị trường xuất khẩu cao cấp".

"Gỡ khó" bằng những giải pháp đồng bộ

Tuy đã có những thành công bước đầu nhưng nếu không thực hiện nhiều giải pháp trong khâu liên kết sản xuất - tiêu thụ thì mục tiêu quy hoạch vùng chuyên canh sẽ không đạt hiệu quả như mong muốn. Theo Ðề án "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Tiền Giang đến năm 2020, tầm nhìn 2030 theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững", tỉnh Tiền Giang đặt mục tiêu đến năm 2020, sẽ có từ 15 đến 20% diện tích cây ăn trái toàn tỉnh đạt tiêu chuẩn VietGAP. Tuy nhiên, cho đến nay, diện tích đạt chứng nhận VietGAP mới chỉ đạt hơn 600 ha (chiếm 0,7% diện tích cây ăn trái toàn tỉnh). Chẳng hạn, trong tổng số 3.207 ha xoài ở Cái Bè, mới chỉ có 23 ha ở xã Hòa Hưng đạt chứng nhận VietGAP. Nhiều nông dân vẫn chưa mặn mà với VietGAP, chưa vào HTX, THT nên chưa liên kết tiêu thụ được với doanh nghiệp.

Anh Hoàng Anh tại xã Ðạo Thạnh, TP Mỹ Tho chia sẻ câu chuyện mình đã tham gia trồng bưởi da xanh theo mô hình VietGAP từ bốn năm nay. Anh cảm thấy tự tin với sản phẩm của mình vì được làm theo quy trình bài bản, vườn tược được chăm sóc kỹ hơn, trái cây bán được giá hơn. Tuy nhiên anh cũng trăn trở vì chung quanh mình, nhiều hộ vẫn sản xuất theo kiểu đại trà, không có THT, HTX làm đầu mối liên kết với doanh nghiệp, nông dân dường như chấp nhận số phận bị thương lái ép giá. Anh Hoàng Anh cho biết: "Do các hộ dân còn sản xuất manh mún, ít có hộ nào có diện tích vườn lên đến một ha nên không ai mạnh dạn đứng ra thành lập THT. Vì thế khu vực xã Ðạo Thạnh, xã Mỹ Phong, xã Tân Mỹ Chánh thuộc TP Mỹ Tho có diện tích bưởi da xanh rất lớn và chất lượng không thua kém những vùng chuyên canh bưởi khác nhưng vẫn phải mang danh là bưởi Bến Tre khi đưa đi tiêu thụ những nơi khác do chưa có thương hiệu. Ðây là điều rất đáng tiếc".

Ngoài ra, để tăng cường năng lực sản xuất giống cây ăn trái, tỉnh Tiền Giang đã đầu tư nâng cấp Trung tâm giống tỉnh lên quy mô 50 nghìn cây/năm, từng bước chuyển giao kỹ thuật cho 56 trại giống tư nhân giúp nâng cao năng lực sản xuất và kinh doanh cây giống cây ăn trái trong toàn tỉnh lên mức từ hai đến ba triệu cây/năm. Bên cạnh việc cung ứng được nhu cầu các giống cây tốt, các chuyên gia đánh giá việc sản xuất giống cây có múi vẫn cần nghiên cứu thêm để bảo đảm yêu cầu sạch bệnh.

Theo ông Nguyễn Quốc Thanh, để có những vùng chuyên canh hiệu quả, quy mô lớn, Nhà nước cũng cần hỗ trợ sản xuất cây giống đạt chất lượng với quy mô lớn. Nếu không, người dân lại tự phát trồng xen canh sẽ không xây dựng được vùng chuyên canh đạt yêu cầu. Ngoài ra, người dân còn cần được hỗ trợ làm hệ thống đê bao vượt lũ kết nối giao thông để bảo đảm những vườn cây trái không bị ngập nước.

Bàn về hiệu quả mô hình vùng chuyên canh cây ăn trái, Viện trưởng Cây ăn quả miền nam TS Nguyễn Văn Hòa cho rằng: "Hiện nay, đầu ra cây ăn trái khá tốt nhưng nếu làm theo kiểu cũ thì sản phẩm không đồng đều, không những khó xuất khẩu số lượng lớn mà còn giảm giá trị sản phẩm. Việc quy hoạch vùng chuyên canh phải đồng bộ, có diện tích lớn và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia đầu tư nhiều hơn vào khâu sản xuất, chế biến và tiêu thụ thì mới bảo đảm phát triển bền vững".