Lễ cúng cơm mới thường được tổ chức vào cuối tháng 9 âm lịch, khi lúa trên nương đã chín đỏ, các gia đình người Mảng chuẩn bị cho vụ thu hoạch. Do đời sống dựa chủ yếu vào nông nghiệp nên lễ cúng cơm mới được xem như nghi thức quan trọng nhất của dân tộc Mảng. Để bắt đầu, người chủ gia đình sẽ đi thăm nương, thấy lúa chín vào mùa thu hoạch, họ sẽ về nhà xem ngày rồi phân công công việc cho các thành viên chuẩn bị các nông cụ cần thiết như hái, liềm, sọt... Đến ngày đã chọn, người chủ gia đình sẽ làm công đoạn đánh dấu nhà bằng lá xanh nhằm thông báo cho mọi người trong bản là gia đình đang đi gặt.
Nghi thức đầu tiên trong Lễ cúng cơm mới là cúng gọi hồn lúa, được tổ chức trên nương và diễn ra vào ngày đầu tiên gặt hái. Ở phần này mọi công đoạn sẽ chỉ do người phụ nữ chính trong gia đình làm vì họ quan niệm có “mẹ lúa”. Lễ vật dùng để cúng là ba bó lúa với ý nghĩa cầu mong cho đất nương luôn tốt, mưa thuận gió hòa; giống lúa không bị ẩm mốc để mùa sau sẽ cho năng suất cao. Khi làm lễ, người phụ nữ bắt đầu bằng câu nói: “Hồn lúa hãy yên tâm ở đây, đừng có đi nơi khác; cầu mong hồn của những bông lúa tốt sẽ ở lại nương để mùa sau lúa trên nương sẽ luôn tốt như những bông lúa này”.
Sau khi làm lễ gọi hồn lúa xong, người phụ nữ sẽ gặt một mình trong ba ngày, không cho bất kỳ ai vào đám nương của gia đình mình để hồn lúa không bị thức giấc, bay mất và như vậy mùa sau hồn lúa vẫn ở lại cho năng suất cao. Sau quá trình thu hoạch, phơi khô thóc rồi chuyển vào bồ đậy kín, gia đình sẽ chọn ngày tốt để lấy thóc ra làm lễ cúng bồ thóc và ăn cơm mới. Thông thường ngày lấy thóc ra sẽ chọn ngày Mão (mèo) vì theo quan niệm của người Mảng, mèo là con vật ăn ít, vì thế chọn ngày Mão để lấy thóc ra ăn sẽ tiết kiệm hơn và lúa trong bồ sẽ không bị cạn kiệt.
Sau vụ mùa thu hoạch là dịp người Mảng tổ chức vui chơi chung. Họ tổ chức thi văn hóa, văn nghệ trong cộng đồng mình, trai gái cùng thi hát đối đáp, ngoài ra họ cũng thi các trò chơi dân gian như: kéo co, bắn nỏ, đẩy gậy...
