Những cách kể chuyện mới
Chiến tranh, cách mạng, lịch sử… là những đề tài rất quen thuộc nhưng không hề dễ làm. Để có thể vẫn giữ được âm hưởng anh hùng ca, cùng với việc làm mới hoặc kể câu chuyện theo một cách mới để tạo sự hấp dẫn cho người xem là không hề đơn giản. Nhưng với “Chuyện những người lính già” của đạo diễn Dương Ngọc Hòa, thì câu chuyện bắt sống tướng De Castrie của người chiến sĩ Điện Biên Hoàng Đăng Vinh lại trở nên hấp dẫn, sinh động, hóm hỉnh và rất gần gũi.
Phim kể về ba trong số sáu chiến sĩ của chiến trường Điện Biên Phủ được cử về báo công với Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1954 là Hoàng Đăng Vinh, Bạch Ngọc Giáp và Nguyễn Xuân Mai. Lời dẫn được rút gọn, thay vào đó là lời kể của những nhân vật trong phim, và từ đó người xem hình dung ra được những câu chuyện của mỗi người, từ chuyện lấy cục sắt ở lò rèn nhét vào áo cho tăng cân để xin nhập ngũ, chuyện được gặp Bác Hồ, trò chuyện với Bác…, cho đến chuyện đối diện với tướng De Castries trong căn cứ của quân Pháp tại Điện Biên Phủ…
 |
Phim "Chuyện những người lính già".
Cũng giống như “Chuyện những người lính già”, “Ông Tây nước mắm” của đạo diễn Đào Đức Thanh kể về một nhân vật không mới, vô cùng quen thuộc trong giới ẩm thực: đầu bếp lừng danh Didier Corlou với đam mê kỳ lạ về nước mắm và các loại gia vị Việt Nam. Lựa chọn một cách tiếp cận khá mới với người xem, đó là tự các nhân vật trong phim kể chuyện, bộ phim với dung lượng tương đối dài (gần một tiếng đồng hồ) dẫn dắt người xem từ những ngày Didier Corlou mới “bén duyên” với ẩm thực Việt, tình yêu chớm nở và đơm hoa kết trái với cô gái làm bánh người Việt Hoàn Phương Mai, người đã khiến ông quyết định gắn bó lâu dài với Việt Nam, cho đến chặng đường tìm hiểu, sáng tạo các món ăn đậm hương vị Việt với một tầm cao khác, cũng như hành trình khám phá nước mắm và gia vị Việt đầy thú vị của ông.
Đạo diễn Trịnh Quang Tùng, Phó Tổng Giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương cho biết, trong số 27 phim tài liệu, khoa học mà các nhà làm phim của Hãng thực hiện trong hai năm 2017 – 2018, có tới tám phim không sử dụng lời bình mà trực tiếp dùng lời kể chuyện của nhân vật. Tuy nhiên, để làm được điều này, còn phải phụ thuộc vào nội dung bộ phim. Nhưng có thể thấy đây là những cách lựa chọn khá mạnh dạn của các nhà làm phim trẻ khi không theo lối mòn cũ là chủ động hướng người xem đi theo lời bình của phim.
Làm cũng là học
Bao giờ cũng vậy, thế hệ sau thường phải chịu nhiều áp lực cũng như ảnh hưởng của các thế hệ đi trước. Đặc biệt, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương lại là nơi có bề dày lịch sử và nơi đào tạo những nhà làm phim kỳ cựu, những cuốn phim để đời, vô cùng quý giá với lịch sử dân tộc. Các đạo diễn, quay phim, biên kịch trẻ của Hãng hiện nay cũng vậy. Xưởng trưởng Xưởng phim tài liệu Hoàng Dũng bộc bạch: “Đặc thù của thế hệ chúng tôi là còn trẻ nhưng cũng còn non nớt trong nghề nghiệp, cần thời gian tiếp cận, vượt qua khó khăn và tiếp tục học hỏi. Để làm được những bộ phim như thế này, cũng đã là những cố gắng rất lớn của các nhà làm phim”.
Nhà biên kịch trẻ Đỗ Thị Huyền Trang chia sẻ: “Đối với các biên kịch trẻ như chúng tôi, mong muốn lớn nhất là được đi thực tế, có nhiều trải nghiệm hơn. Hiện nay, bởi trải nghiệm thực tế của chúng tôi không có nhiều, cho nên đôi khi phải bù đắp bằng thông tin, tư liệu trên mạng…”
Đạo diễn trẻ Hoàng Hà Lê cho biết, các đạo diễn trẻ hiện nay đang tìm ra nhiều cách làm phim mới mẻ, và đó cũng là cách tìm tiền để làm phim theo cách mình thích. Tuy nhiên, đúng là do thiếu vốn thực tế, cho nên một số kịch bản mới chỉ ở mức khai thác đề tài chứ chưa chạm được đến chất “tài liệu”.
Kinh nghiệm từ những người đi trước chia sẻ là rất quan trọng đối với các nhà làm phim, biên kịch, quay phim trẻ… Đạo diễn Nguyễn Thước, một tên tuổi kỳ cựu của Hãng chia sẻ: “Các đạo diễn trẻ của Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương hiện nay đã có rất nhiều thay đổi, tuy nhiên việc làm phim cũng như viết kịch bản tài liệu là rất khó. Nhiều phim đã có cách tiếp cận và thể hiện mới nhưng chưa có bản sắc riêng để người xem nhận ra. Phim tài liệu dài làm khó chứ không chỉ là kéo dài một phim ngắn…”.
Đạo diễn Lê Hồng Chương, Phó Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam cho biết, bản thân thế hệ của ông trước đây cũng chịu ảnh hưởng của các thế hệ đi trước, điển hình là của NSND Lê Mạnh Thích. “Tôi rất mừng vì sau nhiều Liên hoan phim tài liệu quốc tế, các bạn đã bắt đầu có những ảnh hưởng của cách làm phim quốc tế. Hiện tại, vị thế của Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương đang bị cạnh tranh bởi rất nhiều đơn vị làm phim tài liệu khác. Việc có nâng được vị thế của Hãng phim trở lại hay không phụ thuộc và cách làm của các bạn trẻ” – ông nói.
