Hội nghị Tổng kết 20 năm xây dựng và phát triển KCN, KCX, KKT diễn ra sáng nay tại Hà Nội, đã đánh giá toàn diện những kết quả đã đạt được, những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân để xây dựng những quan điểm, định hướng phát triển cho các KCN, KCX, KKT trong giai đoạn mới.
Tính hết năm 2011, cả nước đã có 15 KKT ven biển được thành lập với tổng diện tích 662.249 ha, trong đó 10% diện tích đất phục vụ trực tiếp cho sản xuất công nghiệp, du lịch, dịch vụ, thương mại là các ngành tạo ra giá trị sản xuất cho KKT ven biển.
Trong thời gian qua, việc thu hút vốn đầu tư vào KKT ven biển bước đầu đạt những kết quả khả quan. Luỹ kế đến nay, các KKT ven biển đã thu hút được hơn 31 tỷ USD vốn FDI và gần 564 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư trong nước vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Riêng trong năm 2011, các KKT ven biển đạt tổng doanh thu khoảng tám tỷ USD, xuất khẩu đạt hơn một tỷ USD, đóng góp vào ngân sách nhà nước gần 20 nghìn tỷ đồng.
Bên cạnh các lợi ích kinh tế, đến nay, các KKT ven biển đã giải quyết việc làm cho khoảng 30 nghìn lao động. Kim ngạch xuất nhập khẩu qua các KKT cửa khẩu tăng trưởng khá qua các năm, năm 2010 đạt hơn 5,4 tỷ USD (trong đó xuất khẩu đạt 2,93 tỷ USD, tăng gấp ba lần so với năm 2005 và nhập khẩu đạt 2,51 tỷ USD, tăng gấp hơn ba lần so với năm 2005).
Trong giai đoạn 2006-2010, tăng trưởng xuất khẩu, nhập khẩu qua KKT cửa khẩu đều đạt trên 25%. Số lượt người và phương tiện xuất nhập cảnh qua các KKT cửa khẩu năm 2010 đạt 10,8 triệu lượt người và hơn 616 nghìn lượt phương tiện, tăng gấp ba lần so với năm 2005.
Các KKT cửa khẩu cả nước hiện thu hút được khoảng gần 70 dự án FDI với tổng vốn đầu tư lên tới hơn 700 triệu USD và khoảng 500 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư gần 40 nghìn tỷ đồng. Tổng thu ngân sách Nhà nước qua các KKT cửa khẩu năm 2010 đạt khoảng 4800 tỷ đồng.
Thời gian qua các KKT đã bộc lộ một số khó khăn, hạn chế như: Quy hoạch, thành lập KKT chưa thực sự phù hợp với điều kiện, tiềm năng thực tế, còn mang nhiều tính cục bộ, chưa được xem xét một cách tổng thể hài hòa lợi của quốc gia. Kết cấu hạ tầng các KKT chưa được xây dựng đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu của quá trình phát triển. Các KKT chủ yếu vẫn dựa vào nguồn ngân sách Trung ương để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, các địa phương chưa thực sự chủ động trong tìm kiếm, huy động các nguồn lực ngoài ngân sách Trung ương; phương thức huy động các nguồn lực chưa gắn với cơ chế ưu đãi thỏa đáng, quyền lợi rõ ràng nên chưa mang tính khuyến khích cao.
Thực tế cho thấy để một KKT ven biển có thể phát triển tốt cần có dự án động lực, gần cảng nước sâu và gần sân bay. Tuy nhiên, không phải KKT ven biển nào hiện nay cũng đáp ứng được cả ba yếu tố này nên rất khó khăn trong thu hút đầu tư phát triển KKT. Các KKT cũng chưa được định hướng thu hút các ngành, lĩnh vực có lợi thế so sánh, chưa tạo được sự liên kết, tương hỗ trong quá trình hoạt động. Quy hoạch nguồn nhân lực gắn với ngành nghề thu hút đầu tư trong các KKT chưa được chú trọng. Quá trình triển khai cơ chế, chính sách phát triển KKT đã bộc lộ một số vướng mắc, điểm bất hợp lý, chưa phù hợp của các quy định pháp luật, gây khó khăn cho địa phương và doanh nghiệp trong triển khai thực hiện.
Những hạn chế, bất cập về công tác quy hoạch, giải phóng mặt bằng và xây dựng hạ tầng, chất lượng thu hút đầu tư, công tác bảo vệ môi trường và vấn đề lao động cũng là một thực trạng cần giải quyết.
Chính vì vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất : “Trong giai đoạn tới, từ cấp Trung ương tới cấp địa phương cần thống nhất quan điểm không nên phát triển thêm KKT mà cần tập trung cơ chế, chính sách, nguồn lực để nâng cao hiệu quả của các KKT đã thành lập.”
