Khí nhạc - nhìn về tương lai mà... lo lắng

Nhạc sĩ trẻ lãng quên khí nhạc

Số lượng tác phẩm khí nhạc được gửi đến tham dự giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm nay là 38, một con số hoàn toàn không khả quan. Tuy nhiên, điều làm Hội đồng chấm giải của Hội Nhạc sĩ Việt Nam thấy "phiền lòng" thực sự lại nằm ở chất lượng các tác phẩm.

Hai tác phẩm đoạt giải B là bản concertante Tiếng hát sông Hương của tác giả Hoàng Dương và tác phẩm âm nhạc cho kịch múa Một thời và mãi mãi của Doãn Nho - Doãn Nguyên rất hoàn chỉnh về mặt kỹ thuật và thể hiện, được coi là nguồn an ủi cho khí nhạc năm nay.

Một thành viên của Hội đồng chấm giải cho biết: "Có quá nhiều "sạn" trong các tác phẩm khí nhạc. Rất nhiều lỗi về kỹ thuật, về tính năng nhạc cụ, lỗi hòa thanh, cấu trúc tác phẩm. Thậm chí, có nhạc sĩ phạm phải lỗi sơ đẳng đến mức viết cho dàn nhạc mà viết cả những nốt không có (trong dàn nhạc giao hưởng, có một số nhạc cụ không chơi được một số nốt - PV)".

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân đã lý giải cho thực trạng đáng phiền lòng này: Số lượng tác phẩm khí nhạc đã rất hạn chế, lại hầu như chưa được hoàn thiện về mặt âm thanh.

Phần lớn các tác phẩm được gửi đến chỉ được làm âm thanh từ một cây đàn hoặc bằng máy vi tính nên hiệu quả rất thấp. Viết một tác phẩm giao hưởng dài 30 phút thì có thể phải mất cả năm trời.

Trong bối cảnh của đời sống âm nhạc hiện nay, để các tác giả bỏ cả năm trời để toàn tâm toàn ý cho tác phẩm đã khó, lại còn khó hơn nhiều khi nghĩ đến cơ hội để tác phẩm được vang lên vốn vô cùng khó khăn. Vì vậy, số nhạc sĩ có tư duy khí nhạc tốt ở Việt Nam không nhiều và số nhạc sĩ có tư duy tốt chịu đầu tư để viết khí nhạc thì không đếm nổi trên đầu ngón tay".

Trong số các nhạc sĩ trẻ được nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân đánh giá là có khả năng viết khí nhạc tốt có những cái tên "bất ngờ" như Đỗ Bảo, Trần Mạnh Hùng, Ngọc Châu, Lương Minh...

"Bất ngờ" không phải vì nghi ngờ khả năng của họ mà vì lâu nay họ chỉ được biết đến ở một vai trò hoàn toàn khác: Đỗ Bảo nổi tiếng với những ca khúc trữ tình và những bản phối nhạc trẻ đầy ngẫu hứng; Trần Mạnh Hùng thì luôn là sự lựa chọn sáng giá đối với các ca sĩ nhạc nhẹ, đặc biệt là ca sĩ hát ca khúc nhạc xưa; Lương Minh thì bận rộn với những chương trình ca nhạc giải trí ở VTV3...

"Đây cũng là một sự đáng tiếc cho khí nhạc Việt Nam - nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chia sẻ - các nhạc sĩ trẻ của chúng ta bị cuốn đi theo guồng quay của đời sống âm nhạc thị trường và khí nhạc gần như bị họ lãng quên".

Nhìn vào sự "đắt hàng" với nhạc nhẹ của các nhạc sĩ trẻ hiện nay thì khả năng để họ quay lại và toàn tâm toàn ý cho khí nhạc thật xa vời. Thiếu lực lượng, thiếu tâm huyết sáng tạo, thiếu cơ hội đến với công chúng... những khó khăn chồng chất đó đang khiến cho bức tranh khí nhạc Việt Nam trở nên thật ảm đạm và khả năng cải thiện nó thì hình như vẫn còn ở một chỗ nào rất xa.

Chỉ đầu tư cho sáng tác thì chưa đủ

Một trong những nguyên nhân cản trở sự phát triển của khí nhạc Việt Nam hiện nay chính là đầu ra của tác phẩm. Để một tác phẩm giao hưởng được vang lên trước công chúng thì cần phải có dàn nhạc thể hiện.

Kinh phí "hữu nghị" để trả cho một dàn nhạc khi dựng tác phẩm cũng lên tới hàng chục triệu đồng.

Số lượng các dàn nhạc giao hưởng ở Việt Nam hiện nay cũng rất hạn chế, chỉ vẻn vẹn bốn dàn nhạc: Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam, Dàn nhạc Giao hưởng Nhạc viện Hà Nội, Dàn nhạc của Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam và Dàn nhạc Nhà hát Giao hưởng - vũ kịch TP Hồ Chí Minh. Kinh phí dành để mua và dựng tác phẩm mới của các dàn nhạc rất hạn chế, cho nên dù rất ưu ái khí nhạc Việt Nam thì các dàn nhạc này cũng không thể chơi thường xuyên các tác phẩm của Việt Nam được vì theo nhận xét của lãnh đạo một dàn nhạc giao hưởng là "Các tác phẩm khí nhạc của Việt Nam rất khó nghe và không hấp dẫn khán giả".

Nhiều năm nay, Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã luôn có chính sách hỗ trợ cho sáng tác khí nhạc thông qua việc sử dụng ngân sách tài trợ của Nhà nước để đặt hàng các tác giả, nhưng theo nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, hiệu quả đạt được từ cách đầu tư này là rất hạn chế.

Trong năm 2006, một cách thức đầu tư mới đã được Hội Nhạc sĩ Việt Nam thử nghiệm: Không chỉ đầu tư cho các nhóm tác giả có những tác phẩm, công trình lớn mà còn chú trọng đầu tư cho cả dàn nhạc hay nhà hát để dàn dựng các tác phẩm đó.

Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng dự kiến sẽ tổ chức một sêri các buổi hòa nhạc vào tháng 12-2007 để quảng bá và giới thiệu các tác phẩm khí nhạc Việt Nam, đặc biệt là các tác phẩm mới, tạo cơ hội để các tác phẩm khí nhạc Việt Nam đến được với công chúng.

Lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long đang đến gần, Hội Nhạc sĩ Việt Nam sẽ ưu tiên đầu tư cho các dự án viết về truyền thống dân tộc. Có những tác phẩm dài hơi và có chiều sâu để xứng đáng với tầm vóc lịch sử của dân tộc đang trở thành một khao khát và cũng là một thách thức đối với khí nhạc Việt Nam.