Khai thác vàng sa khoáng trái phép tại huyện Sông Hinh

Nhờ lực lượng công an xã Ðức Bình Tây dẫn đường chúng tôi mới tiếp cận được bãi khai thác vàng sa khoáng trái phép này. Tại hiện trường có hàng trăm người, với những thiết bị máy móc như máy đào, hàng chục máy bơm nước, máng đãi vàng cỡ lớn, hàng chục lán trại được xây dựng để phục vụ hoạt động đào đãi vàng trái phép. Dòng sông Ba tại khu vực đào đãi vàng bị biến dạng, hằng ngày những chiếc xe đào chạy hết công suất, móc lên từ lòng đất những khối đất, đá khổng lồ, hàng trăm ụ đất đá cao ngất ngưởng, trong đó có chứa một lượng vàng sa khoáng tương đối lớn, hấp dẫn nhiều người đổ dồn về đây tìm vận may.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, nguyên bãi sông này cách đây hàng chục năm đã có người đến khai thác vàng, sau đó nước sông Ba bồi lấp thành một bãi cát rộng cao ngập đầu người, trở thành bãi khai thác cát xây dựng. Ðợt lũ lịch sử vừa qua, lớp cát này bị nước bóc đi để lộ ra bãi vàng sa khoáng, ban đầu một số người địa phương phát hiện khu vực này có vàng, nghe tin cả xã Ðức Bình Tây đua nhau đến đây xí phần. Những người có tiền đến trước đã chiếm phần nhiều hơn rồi bỏ tiền thuê máy múc, máy đào, nhân công ngăn đập, xây kè chặn dòng sông, rồi dùng máy bơm công suất lớn hút nước, cát lên máng đãi. Anh Nguyễn Thái Hiệp, người dân xóm Mới, khu phố Tây Hòa, thị trấn Củng Sơn, huyện Sơn Hòa cho hay: Tình trạng này diễn ra từ hai - ba tháng nay, vàng ở khu vực này trữ lượng khá cao, có ngày một nhóm chừng chục người kiếm được cả cây vàng thô.

Việc đào, đãi vàng ồ ạt với quy mô lớn diễn ra nhiều ngày làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường tại đây. Con sông Ba chảy qua đoạn này là ranh giới hai huyện Sông Hinh và Sơn Hòa, do người dân đào đãi vàng từ phía bờ nam (thuộc huyện Sông Hinh) tự ý đắp đập ngăn sông làm đổi dòng chảy đã gây xâm thực sang bờ bắc (thuộc huyện Sơn Hòa). Ðiều dễ nhận thấy là con đường từ khu phố Tịnh Sơn, huyện Sơn Hòa đi Thác Cỏ đến Nhà máy thủy điện sông Ba Hạ dài chừng năm km bị sạt lở sau bão lũ nay lại càng hư hỏng trầm trọng, có đoạn, phần đường chỉ còn lại hơn một m, đi lại rất nguy hiểm. Anh Huỳnh Văn Tâm ở thị trấn Sơn Hòa, thường xuyên qua đoạn đường này cho biết: Do con đường bị hư hỏng nặng, người dân phải tự đổ đất, đá lấp vá tạm thời mới đi lại được. Theo Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Sơn Hòa Nguyễn Văn Tiến: Ảnh hưởng của việc thay đổi dòng chảy do khai thác vàng bừa bãi, trái phép là rất lớn, nhất là vào mùa mưa, khi thủy điện xả lũ lưu lượng lớn, chưa kể đến hậu quả nếu người khai thác vàng sử dụng hóa chất. Ðặc biệt hậu quả của khai thác vàng trái phép sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp hơn 500 ha lúa nước của xã Sơn Hà và thị trấn Củng Sơn.

Sự hiện diện của chúng tôi cùng hai công an xã Ðức Bình Tây giữa trưa nắng tại bãi khai thác vàng không hề ảnh hưởng đến mọi hoạt động khai thác vàng đang diễn ra. Giữa trưa nắng chang chang ai xúc đất cứ xúc, ai đãi vàng cứ đãi, nhà báo cứ chụp ảnh thoải mái mà không bị cản trở. Qua trao đổi được biết, những người đào đãi vàng ở đây phần lớn là người dân xã Ðức Bình Tây và một số người ở các xã lân cận trong huyện Sông Hinh. Họ xem việc đào đãi vàng như việc đồng áng, nhiều hộ đi đãi vàng cả nhà, buổi sáng bà con anh em tập trung đến bãi mang theo cơm đùm, cơm nắm, đi bằng xe máy, đến chiều về nhà, hôm ít thì được trả công trăm nghìn, nhiều hơn vài trăm nghìn một ngày công.

Tôi hỏi một phụ nữ đang tham gia đãi vàng: Làm thế này xã và huyện không cấm sao? - Mấy ổng cũng làm mà cấm gì. Người phụ nữ này còn phân trần: Chúng tôi làm chẳng qua là tranh thủ thời vụ nông nhàn lấy tiền mua gạo, chứ mấy anh lên đoạn trên kia xem, nhiều người có tiền họ chiếm bãi, thuê máy xúc, thuê người làm, họ thu vàng cả cây ai nói đâu.

Ðiều đáng nói là việc khai thác ở bãi vàng trái phép này đã diễn ra từ tháng 11-2009 đến nay và nơi đây chỉ cách cửa xả Nhà máy thủy điện sông Ba Hạ chừng 500m về phía hạ lưu và cũng chỉ cách trụ sở UBND xã Ðức Bình Tây chừng hơn một km. Tình trạng khai thác vàng sa khoáng trái phép trên sông Ba đã từng xảy ra từ nhiều năm trước, chính quyền hai huyện Sơn Hòa và Sông Hinh đã phối hợp xử lý ngăn chặn nhưng vẫn tiếp diễn, khiến dư luận nhân dân rất bất bình.

Trao đổi ý kiến với chúng tôi về tình trạng đào đãi vàng trái phép tại huyện Sông Hinh, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Yên Nguyễn Kim Phúc cho biết: Vừa qua, theo phản ánh của người dân, chúng tôi đã phối hợp Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Sông Hinh đi kiểm tra phát hiện tại hiện trường có khoảng 60 người, hai xe đào đang khai thác vàng sa khoáng trái phép. Qua nắm tình hình trong dân và làm việc với Thường trực Ðảng ủy xã Ðức Bình Tây, việc khai thác vàng đã diễn ra tại địa điểm trên từ tháng 11-2009, những người khai thác chủ yếu là dân địa phương, trong đó có cán bộ của xã Ðức Bình Tây tham gia. Sự việc này chính quyền xã có biết nhưng không có biện pháp xử lý. Ðể kịp thời xử lý dứt điểm tình hình trên, Sở Tài nguyên và Môi trường đề nghị Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Sông Hinh báo cáo UBND huyện và có biện pháp chỉ đạo xử lý theo quy định của pháp luật.

Theo Bí thư Huyện ủy Sông Hinh, huyện cũng đã chỉ đạo các ngành chức năng của huyện và xã Ðức Bình Tây tổ chức đoàn công tác tiến hành xử lý dứt điểm tình trạng đào đãi vàng sa khoáng trái phép đang diễn ra tại đây.

TRÌNH KẾ