Theo đại diện MRB, dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội đang triển khai thực hiện 10/10 gói thầu chính.
Tính đến thời điểm hiện tại, tiến độ tổng thể chung của dự án đạt 74,36% (trong đó tiến độ thi công đoạn trên cao đạt 95,1%). Hiện, Ban đang cùng đơn vị tư vấn, các nhà thầu tập trung để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Tuy nhiên, do việc chậm trễ, vướng mắc về giải phóng mặt bằng và di dời hạ tầng kỹ thuật đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ dự án. Hiện, đoạn trên cao đã hoàn thành và bàn giao cho các nhà thầu, nhưng vẫn tồn tại khiếu nại kéo dài của 177 hộ dân tại Depot và đường dẫn vào Depot đối với các chính sách bồi thường, hỗ trợ.
Bên cạnh đó, có những gói thầu chậm bàn giao mặt bằng từ 5 đến 6 năm so kế hoạch. Đặc biệt, có 50 tòa nhà (không trong diện thu hồi đất) bị ảnh hưởng trong quá trình thi công tuyến hầm, song quy trình thực hiện bồi thường cho các hộ dân này rất khó khăn bởi chưa có tiền lệ và chưa được hướng dẫn theo các quy định pháp luật của Việt Nam.
Theo MRB, các gói thầu của Dự án được ký theo mẫu Hợp đồng quốc tế FIDIC có nhiều điểm khác biệt với quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành. Vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp tới việc gia hạn thời gian hợp đồng và bổ sung chi phí do việc kéo dài thời gian, dẫn đến các tranh chấp với nhà thầu quốc tế, gây khó khăn cho cơ quan quản lý của Việt Nam trong việc lựa chọn áp dụng quy định để giải quyết tranh chấp.
Trong quá trình đàm phán điều chỉnh, gia hạn hợp đồng, một số nhà thầu quốc tế lợi dụng tính cấp bách và phức tạp của dự án để gây sức ép lên chủ đầu tư, đề xuất giá trị phát sinh lớn và thiếu hợp tác để giải trình, cung cấp hồ sơ chứng minh cụ thể theo yêu cầu của chủ đầu tư.
Thứ ba là vướng mắc liên quan đến điều chỉnh Hợp đồng Tư vấn Systra (Hợp đồng trọn gói). Tư vấn dự án Systra được chỉ định thông qua Nghị định thư giữa Chính phủ Pháp và Chính phủ Việt Nam ngay từ đầu dự án nên việc quản lý thực hiện và thương thảo, điều chỉnh hợp đồng của chủ đầu tư với tư vấn luôn gặp khó khăn. Đơn vị tư vấn chưa cung cấp đầy đủ, hiệu quả cho chủ đầu tư các giải pháp giải quyết các vấn đề trong quá trình triển khai để bảo đảm tiến độ dự án.
Thứ tư, các vướng mắc liên quan đến Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, các quy định về định mức, đơn giá, giá vật tư, thiết bị chuyên ngành về lĩnh vực đường sắt đô thị ở Việt Nam đang chưa đồng bộ và đầy đủ, có nhiều điều chỉnh trong quá trình thực hiện dự án, dẫn đến vướng mắc trong quá trình thẩm định, phê duyệt hồ sơ thiết kế, dự toán chi phí và nghiệm thu các công trình chuyên biệt của các cơ quan quản lý nhà nước. Một số thay đổi về quy chuẩn, tiêu chuẩn dẫn đến phải điều chỉnh thiết kế của dự án.
Thứ năm, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 kéo dài trên toàn thế giới hơn 2 năm qua đã làm chậm trễ, đứt gãy, gián đoạn sản xuất, nhập khẩu thiết bị và huy động chuyên gia từ châu Âu, dẫn đến các gói thầu thiết bị kéo dài và tăng chi phí.
Vì những vướng mắc nêu trên, đến nay có tới 9/10 gói thầu cần phải ký kết các phụ lục gia hạn thời gian thực hiện và bổ sung các chi phí do kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng. Căn cứ tình hình thực hiện và các khó khăn, vướng mắc, các nội dung về thời gian thực hiện và tổng mức đầu tư cần được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế.
Điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là 34.532 tỷ đồng, tăng lên khoảng 4.905,24 tỷ đồng. Việc cần thiết phải điều chỉnh tổng mức đầu tư là do các nguyên nhân sau: sự biến động khách quan của tỷ giá quy đổi (tiền euro sang tiền Việt Nam đồng) trong quá trình thanh toán khối lượng thực hiện dự án; do điều chỉnh thiết kế và các yêu cầu kỹ thuật để phù hợp với thực tế thi công và phù hợp phương án vận hành 2 giai đoạn; cập nhật các chi phí trong tổng mức đầu tư; bổ sung các phần việc còn thiếu do không lường trước được bởi đây là dự án có quy mô lớn, phứctạp,…
Theo MRB, với vướng mắc mặt bằng khu vực công trình phụ trợ ga ngầm S9 Ngọc Khánh, UBND thành phố đã giao UBND quận Ba Đình xử lý dứt điểm trong tháng 6/2022. Với 50 tòa nhà bị ảnh hưởng trong quá trình thi công tuyến hầm, MRB đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ các quận Đống Đa và Ba Đình tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tạm cư cho các hộ dân, hoàn thành trước ngày 30/9/2022 theo yêu cầu của thành phố.
Với 3 nhóm vướng mắc vượt thẩm quyền của thành phố (gồm vướng mắc Hợp đồng FIDIC; vướng mắc liên quan đến quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức, đơn giá; điều chỉnh hợp đồng Tư vấn Systra): từ năm 2021, UBND thành phố Hà Nội đã quyết định thành lập Tổ công tác liên ngành. Thủ tướng Chính phủ cũng quyết định thành lập Tổ công tác đặc biệt để rà soát, tháo gỡ các khó khăn nhằm thúc đẩy tiến độ dự án.
Từ những thực tế khó khăn này, MRB đề xuất điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ giai đoạn 2009-2022 thành 2009-2029. Trong đó, đưa vào khai thác, vận hành đoạn trên cao trong năm 2022; vận hành toàn tuyến vào năm 2027 và hoàn thành bảo hành, quyết toán vào năm 2029.
