Trong đó, Sở Xây dựng đề xuất Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai lựa chọn phương án 2, có thể giữ lại ngôi biệt thự cổ và không ảnh hưởng nhiều tiến độ dự án đường ven sông Đồng Nai.
Đồng thời, đây là phương án có thời gian hoàn thành sớm nhất, kinh phí phát sinh thấp nhất, không thu hồi thêm đất.
Biệt thự cổ tư nhân hiếm hoi còn lại ở Đồng Nai
Theo Sở Xây dựng Đồng Nai, vị trí biệt thự cổ Võ Hà Thanh nằm bên phải công trình đường ven sông Đồng Nai, cách cầu Hóa An khoảng 4,3km. Biệt thự được xây dựng năm 1922 và hoàn thành năm 1924 với 2 tầng, có kết cấu nền đá, bê-tông cốt thép, mái ngói...
Theo đánh giá của Sở Xây dựng Đồng Nai biệt thự cổ mang kiến trúc kiểu Pháp, nguyên vật liệu được nhập từ Pháp vào đầu thế kỷ 20.
Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đồng Nai chỉ đạo bảo tồn biệt thự cổ ven sông
Đây là biệt thự cổ của tư nhân có kiến trúc cổ kiểu Pháp, được xây dựng bằng nguồn vật liệu vận chuyển từ Pháp sang, còn lại duy nhất tại thành phố Biên Hòa và là một trong số ít ỏi biệt thự cổ kiểu Pháp còn tồn tại ở Đồng Nai (bên cạnh biệt thự cổ Suối Tre) với kết cấu nhà còn khá tốt.
Cũng theo Sở Xây dựng Đồng Nai, do đây là công trình nhà ở nên được điều chỉnh bởi Luật Kiến trúc năm 2019 và Luật Nhà ở sửa đổi năm 2023. Đối chiếu 2 luật trên, biệt thự cổ này hiện chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xếp hạng di tích lịch sử-văn hóa.
Tuy nhiên, có thể dựa vào các yếu tố tiêu chí quy định tại Điều 3, Nghị định 85/2020/NĐCP để cấp chính quyền có thể rà soát, đánh giá đưa công trình nhà ở này vào danh mục công trình nhà ở kiến trúc có giá trị trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt để tổ chức quản lý.
Từ những cơ sở pháp lý, giá trị lịch sử và thực tiễn phân tích nêu trên, quan điểm của Sở Xây dựng Đồng Nai kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh cần có giải pháp để giữ lại công trình biệt thự cổ Võ Hà Thanh.
 |
Biệt thự cổ Đốc phủ Võ Hà Thanh được xây dựng năm 1922 và hoàn thành năm 1924. |
Đề xuất 4 phương án bảo tồn
Từ việc kiến nghị giữ lại công trình, Sở Xây dựng Đồng Nai đề xuất bốn phương án để giữ lại biệt thự cổ Võ Hà Thanh.
Phương án 1 di dời biệt thự cổ: Với phương án này Nhà nước sẽ bỏ kinh phí thuê các đơn vị có kinh nghiệm, năng lực để thực hiện di dời (qua tham khảo thành phố Huế năm 2022 đã di dời biệt thự cổ kiểu Pháp hơn 100 năm tuổi có diện tích 200m2, chi phí di dời khoảng 2,4 tỷ đồng).
Tuy nhiên, với phương án này, phần đất phía sau biệt thự cổ chỉ còn chiều sâu 6m. Do đó, phải thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng của hộ dân phía sau (dự kiến phát sinh thêm 300m2 đất cần thu hồi thêm), chưa kể pháp lý để thực hiện giải tỏa diện tích này, còn cần đối chiếu quy hoạch, xác định dự án đầu tư để thu hồi đất.
Do vậy, thời gian sẽ kéo dài theo việc điều chỉnh quy hoạch thu hồi thêm đất. Việc di dời biệt thự cổ cũng ảnh hưởng thời gian di dời tuyến đường ven sông.
Phương án 2 nắn tuyến đường ven sông: Theo Sở Xây dựng Đồng Nai phạm vi đường ven sông lấn vào biệt thự cổ 12,7m; phạm vi từ kè sông đến vỉa hè tuyến đường là 14,7m.
Như vậy, phạm vi còn lại từ mép kè đến mép hiên biệt thự cổ vẫn có đủ khoảng cách để nắn lại hướng tuyến, tránh được biệt thự cổ, nguyên tắc vẫn giữ lòng đường rộng 24m trên toàn tuyến.
Với chiều dài đoạn chưa thi công 650m đủ bảo đảm nắn tuyến cong mềm, tránh được ngôi biệt thự không tạo thành khúc cua gắt, không thắt cổ chai.
Với phương án này sẽ giảm vỉa hè hai bên tuyến đường từ 5m xuống còn 4m, khi đó mép lộ giới đường ven sông sẽ sát tuyến đường đi bộ dọc sông và 2m phát sinh dư ra sẽ là khoảng lùi giữa mái hiên biệt thự cổ và đường ven sông.
Phạm vi chiều dài nắn tuyến khoảng 200m và phạm vi diện tích đất dôi dư do nắn tuyến ra phía ngoài bờ sông sẽ tổ chức làm đất công viên, bãi xe.
Cũng theo phương án này không cần thu hồi thêm đất, chỉ cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và hồ sơ thiết kế.
 |
Bản vẽ thiết kế 4 phương án để bảo tồn biệt thự cổ. |
Phương án 3 tạo vòng xuyến quảng trường bao quanh biệt thự cổ: Dựa trên cơ sở phương án 2 đã nêu trên, quy hoạch lại cảnh quan tôn tạo biệt thự cổ thành quảng trường gốm sứ (với điều kiện nhà nước trưng dụng toàn bộ biệt thự cổ cải tạo thành bảo tàng gốm sứ).
Với phương án này, tuyến đường ven sông qua khu vực này sẽ hướng thành hai nhánh, tạo thành khuôn viên trung tâm làm bảo tàng gốm sứ. Trong đó, một nhánh dịch ra phía bờ sông Đồng Nai, một nhánh vòng về phía phải ngôi biệt thự cổ. Sau đó, hai nhánh nhập lại vào vị trí tuyến đường ven sông theo thiết kế đã được duyệt, lộ giới của hai nhánh khoảng 17m cho mỗi nhánh. Chiều dài đoạn rẽ hai nhánh khoảng 220m. Phương án này vẫn còn 16m ven kè sông để tổ chức công viên cây xanh bổ trợ cho khu vực quảng trường.
Tuy nhiên, thực hiện theo phương án này cần thu hồi thêm 3.000m2 đất. Đồng thời, cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và trình duyệt hồ sơ điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh quy hoạch, phát sinh thủ tục thu hồi đất nên thời gian kéo dài hơn phương án 1 và 2.
Phương án 4 giao thông khác cote (độ cao) kết hợp đảo hoa viên bao quanh biệt thự cổ: Với phương án này đoạn đường ven sông sẽ thiết kế khác cote với chiều dài lớn hơn 600 đến 700m, bề rộng cầu 24m, chiều cao thông thủy 11 đến 12m (chiều cao biệt thự khoảng 11m). Phía bờ sông vẫn bảo đảm bố trí công viên và hai đường dẫn rộng 7m tiếp cận đảo hoa viên. Tại vị trí cote 0.00 tổ chức đảo hoa viên, bố trí xunh quanh biệt thự cổ hình thành bảo tàng gốm sứ.
Phương án này phát sinh thêm phần diện tích đất cần thu hồi, đồng thời chi phí phát sinh thêm khoảng 200 tỷ đồng phần cầu vượt và các công trình hạ tầng kỹ thuật (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng bổ sung khi phải thu hồi thêm đất làm đường song hành), cùng với đó cần điều chỉnh phương án thiết kế tuyến đường, lập và trình duyệt hồ sơ điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh quy hoạch, phát sinh thủ tục thu hồi đất nên kéo dài ít nhất 1,5 năm.
Trong 4 phương án trên, Sở Xây dựng Đồng Nai đề xuất Ủy ban nhân dân tỉnh lựa chọn phương án 2. Bởi, có thể giữ lại ngôi biệt thự cổ và không ảnh hưởng nhiều tiến độ dự án đường ven sông Đồng Nai; đồng thời, đây là phương án có thời gian hoàn thành sớm nhất, kinh phí phát sinh thấp nhất, không thu hồi thêm đất.
 |
Trong 4 phương án Sở Xây dựng Đồng Nai đề xuất phương án 2 giữ lại ngôi biệt thự cổ và không ảnh hưởng nhiều tiến độ đường ven sông và kinh phí phát sinh thấp. |
Nghiên cứu biệt thự cổ làm bảo tàng gốm sứ
Sở Xây dựng Đồng Nai kiến nghị sau khi biệt thự cổ được giữ lại Ủy ban nhân dân tỉnh giao đơn vị chủ trì, phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân thành phố Biên Hòa tổ chức rà soát, đánh giá hồ sơ tư liệu công trình, nhà ở để lập danh mục công trình, nhà ở có giá trị nghệ thuật, kiến trúc, văn hóa, lịch sử trên địa bàn tỉnh trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt, tổ chức quản lý theo quy định pháp luật.
Sau đó, Ủy ban nhân dân tỉnh giao Ủy ban nhân dân thành phố Biên Hòa lập dự án tu bổ, cải tạo biệt thự cổ. Lập phương án quản lý, khai thác, vận hành để đưa công trình này kết hợp tuyến đường ven sông, tạo thành cảnh quan hấp dẫn khách du lịch, mở ra tiềm năng lâu dài cho Biên Hòa phát triển đô thị hướng sông Đồng Nai; đồng thời, có thể nghiên cứu theo hướng biệt thự cổ là bảo tàng gốm sứ.
Sở Xây dựng cũng kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đánh giá đề xuất, trình cơ quan có thẩm quyền công nhận biệt thự cổ là di tích lịch sử văn hóa để quản lý theo quy định.
