Như tên gọi, cuốn sách tập hợp những hồi ức và nghiên cứu của người nhạc sĩ tài danh về hoạt động sáng tác và âm nhạc cách mạng cùng các tác phẩm của ông được gia đình, bạn bè tuyển chọn, để tưởng nhớ và tri ân những cống hiến đóng góp của nhạc sĩ đối với nền âm nhạc cách mạng Việt Nam.
Nhạc sĩ Trọng Loan tham gia hoạt động từ trước Cách mạng Tháng Tám và là một trong những thành viên của lực lượng vũ trang trong Mặt trận Việt Minh mang tên Đội Tự vệ chiến đấu thành phố Vinh-Bến Thủy.
Khi thực dân Pháp trở lại xâm lược Nam Bộ, ông đã nhập ngũ, trở thành người lính Vệ Quốc quân trong đội hình Chi đội Đội Cung-Nghệ An, tiền thân của Trung đoàn 57 sau này. Cũng từ đây, cuộc đời cùng sự nghiệp sáng tác của ông gắn liền với quân đội và là một trong những nhạc sĩ đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, trưởng thành từ người lính cho đến khi đảm đương nhiều vị trí quan trọng, quản lý các đơn vị nghệ thuật quân đội.
Các sáng tác của ông luôn gắn với cuộc sống chiến đấu của người chiến sĩ và được phổ biến rộng rãi, động viên, thôi thúc quân dân ta chiến đấu trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ cũng như trong hòa bình, xây dựng đất nước. Năm 2001, nhạc sĩ Trọng Loan đã được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật với chùm 5 ca khúc: Phải đánh lũ giặc Mỹ, Người Châu Yên em bắn máy bay, Quân reo quê mẹ Quảng Trị anh hùng, Lời ca dâng Bác, Trăng sáng trên rừng quê.
Cuốn sách “Đại tá, nhạc sĩ Trọng Loan - Hồi ức sáng tác và các tác phẩm âm nhạc” có bốn phần nội dung chính: Những mảnh hồi ức, Nghĩ về nhạc, Giữa bạn bè và công chúng, Nhạc phẩm và Vĩ thanh, là những bài thơ, bản nhạc bạn bè yêu mến tặng ông.
Đó là những bài viết, những câu chuyện nghề, những hồi ức tâm tình dung dị của nhạc sĩ về những tác phẩm âm nhạc tâm huyết của mình trong suốt cả chặng đường dài đi theo cách mạng, từ khi còn là một anh lính trẻ Vệ Quốc quân với tác phẩm đầu tay Bài ca thanh niên xung phong Phan Đình Phùng mang âm hưởng hành khúc sôi động của lòng yêu nước theo chân những đoàn quân Nam tiến đánh giặc, cho đến những ca khúc được ông sáng tác trên chiến khu Việt Bắc, đi cùng các đơn vị vượt Thập Đại Sơn giúp nước bạn Trung Quốc và các bài hát đồng hành cùng chiến sĩ trên các nẻo đường chống Mỹ, cứu nước.
Như những dòng tự sự ở phần mở đầu, có thể thấy nhạc sĩ Trọng Loan đã dành cả cuộc đời với màu áo lính và sự nghiệp sáng tác âm nhạc của ông cũng chủ yếu là về đề tài quân đội, về người lính Cụ Hồ. Điều đặc biệt là những bài hát mới hoàn thành thường được ông tự hát đầu tiên để truyền cảm hứng trung thực tới khán giả.
Trong những năm tháng hoạt động âm nhạc và quản lý, ông luôn trân trọng và dành nhiều tâm huyết đóng góp, bổ sung, biên tập các tác phẩm của bạn bè, đồng thời cũng là một cách học hỏi, nâng cao tay nghề và mang tới cho công chúng những chương trình biểu diễn có chất lượng. Thời kỳ chiến tranh hay sau này trong hòa bình, ông còn chịu khó thâm nhập vào đời sống các đơn vị bộ đội, cùng họ đi chiến dịch hay lao động, sản xuất, tham gia xây dựng và đóng góp vào sự phát triển của phong trào văn nghệ toàn quân, bồi dưỡng, đào tạo nhiều nhạc sĩ, ca sĩ sau này thành danh.
Không chỉ để lại các tác phẩm âm nhạc sống mãi với thời gian, nhạc sĩ Trọng Loan còn viết nhiều cuốn sách, tiểu luận về hoạt động sáng tác, nghiên cứu có giá trị về âm nhạc cách mạng và công tác đào tạo, giáo dục nghệ thuật trong nhà trường quân đội.
Sinh ra trong một gia đình gắn bó với nghệ thuật, những sáng tác của nhạc sĩ Trọng Loan đong đầy cung bậc cảm xúc về tình yêu quê hương, đất nước và cảm hứng về hình tượng người chiến sĩ. Cuốn sách đã giới thiệu đến người đọc những công trình nghiên cứu, những suy nghĩ trăn trở tìm tòi và ghi chép của ông về các sự kiện, hoạt động âm nhạc của đất nước, của nghệ thuật quân đội, làm cho các hoạt động âm nhạc ngày càng được thấm sâu và phổ biến rộng rãi hơn nữa trong mọi tầng lớp nhân dân và công chúng yêu âm nhạc.
251 bài hát của nhạc sĩ Trọng Loan, từ năm 1945-2000 được tuyển chọn ở cuốn sách đã cho chúng ta thấy di sản âm nhạc đồ sộ của ông, trong đó có nhiều tác phẩm ghi lại dấu ấn các thời kỳ. Ngoài chùm 5 ca khúc đoạt Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật đã nêu ở trên, có thể kể đến các ca khúc như: Gửi Cồn Cỏ anh hùng, Nhớ Bác Hồ, Ở vùng than chúng tôi, Nếu em đến thăm đảo... Nhạc sĩ Trọng Loan đã có các tuyển tập ca khúc được phát hành: Lời ca dâng Bác, Trăng và Album Trọng Loan. Đều đặn sáng tác, các tác phẩm của nhạc sĩ Trọng Loan khá đa dạng, nhiều sắc thái và các chủ đề, lĩnh vực khác nhau, nhưng tựu trung đều mang hơi thở của thời đại, hơi thở của cuộc sống, nhất là cuộc sống lao động, chiến đấu của người chiến sĩ trong quân đội và nhân dân trên khắp mọi miền Tổ quốc.
Cuốn sách là tâm huyết cuối đời của nhạc sĩ Trọng Loan với mong muốn để lại cho đời những câu chuyện hay, những nốt nhạc đẹp, những lời ca bay bổng kể về quê hương, đất nước, về người lính Bộ đội Cụ Hồ giản dị mà kiêu hãnh, thanh cao mà hào hùng, luôn biết vượt qua mọi khó khăn gian khổ để hoàn thành nhiệm vụ. Không chỉ giới hạn như một cuốn hồi ký cá nhân, cuốn sách còn là nguồn tư liệu quý về sáng tác âm nhạc và văn nghệ quân đội để tham khảo, nhất là những người hoạt động nghệ thuật trong quân đội.
