Ngày 30/5/2024, Quốc hội đã nghe Chính phủ trình bày Báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022, Kiểm toán nhà nước trình bày Báo cáo kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022 và Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội trình bày Báo cáo thẩm tra Báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022.
Theo báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính ngân sách, năm 2022 Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo chấn chỉnh, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong việc chấp hành pháp luật về tài chính, ngân sách Nhà nước.
Ngay sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết số 91/2023/QH15, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 22/CT-TTg ngày 23/6/2023 về việc chấn chỉnh, tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong việc chấp hành pháp luật về tài chính, ngân sách Nhà nước và ban hành nhiều văn bản chỉ đạo điều hành có liên quan. Nhờ sự chỉ đạo điều hành quyết liệt này nên công tác thu, chi ngân sách Nhà nước năm 2022 đạt nhiều kết quả tích cực.
Cụ thể, công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước được tăng cường (đẩy mạnh thu từ hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số, chống chuyển giá, gian lận thương mại, trốn thuế...), triển khai nhiều chính sách tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân (như; gia hạn tiền thuê đất, giảm thuế VAT đối với một số nhóm hàng hóa, dịch vụ, giảm 50% lệ phí trước bạ ô-tô sản xuất, lắp ráp trong nước, giảm 50% mức thu thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn...), dẫn đến kết quả vượt thu ngân sách Nhà nước lớn (vượt 406.902 tỷ đồng, tương đương 28,8% so với dự toán), qua đó đảm bảo nguồn lực, tăng chi đầu tư phát triển; thực hiện các nhiệm vụ cấp bách phát sinh. Đồng thời, tiếp tục tích lũy dành nguồn thực hiện cải cách chính sách tiền lương theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương.
Đáng chú ý, chi ngân sách Nhà nước được quản lý chặt chẽ, cắt giảm các nhiệm vụ chi chưa thực sự cần thiết, chậm triển khai; triệt để tiết kiệm, giảm chi thường xuyên, tăng chi đầu tư. Theo đó quyết toán chi giảm 104.851 tỷ đồng, tương đương 5,7% so với dự toán.
Bội chi ngân sách Nhà nước bằng 3,07% GDP, giảm khá cao so với dự toán (giảm 148.920 tỷ đồng, tương đương 33,7%) do công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước chặt chẽ, đã thực hiện cắt giảm các khoản chi không thực hiện và hủy dự toán các khoản không được chuyển nguồn của ngân sách Trung ương, thu hồi các khoản ngân sách Trung ương hỗ trợ cho ngân sách địa phương để giảm bội chi ngân sách Trung ương theo đúng Nghị quyết số 91/2023/QH15 của Quốc hội. Đây là nỗ lực lớn của Chính phủ trong điều hành cân đối ngân sách Nhà nước.
Công tác quản lý nợ công được thực hiện chủ động, bám sát đúng các quan điểm, mục tiêu, định hướng của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an toàn, an ninh tài chính quốc gia.
Dư nợ công đến 31/12/2022 là 3.557.668,28 tỷ đồng giảm 1,63% so với năm 2021, bằng 37,26% GDP. Toàn bộ các chỉ tiêu an toàn nợ công năm 2022 nằm trong trần, ngưỡng an toàn được Quốc hội phê duyệt; hệ số tín nhiệm quốc gia được nâng lên.
Về công tác quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022, Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt việc chấp hành nghiêm Nghị quyết số 91/20023/QH15 của Quốc hội. Theo đó, Chính phủ đã rà soát, thu hồi được khá lớn số tạm ứng quá hạn theo chế độ còn phải thu hồi từ năm 2021 trở về trước.
Chính phủ cũng tăng cường kiểm soát chặt chẽ các khoản chi chuyển nguồn, trong đó đã thu hồi được khá lớn số chi hủy dự toán, hết thời gian giải ngân theo quy định của các Bộ, cơ quan Trung ương và 19.924 tỷ đồng vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ địa phương năm 2022 và năm 2021 trở về trước.
Chính phủ còn tăng cường, đẩy mạnh thực hiện các kết luận, kiến nghị của cơ quan Kiểm toán Nhà nước, thanh tra. Theo đó nhiều Bộ, ngành, địa phương đã khẩn trương điều chỉnh thông tin, số liệu quyết toán ngân sách Nhà nước theo kết luận, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước.
Bên cạnh các kết quả đạt được, báo cáo của Chính phủ, cũng như báo cáo Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Tài chính ngân sách cũng chỉ ra còn một số tồn tại, hạn chế trong việc lập, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022.
Cụ thể, công tác dự báo, tính toán nhu cầu hỗ trợ của một số chính sách trong quá trình xây dựng chưa lường hết được khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện nên hiệu quả chưa cao.
Việc lập, chấp hành dự toán ngân sách Nhà nước tại một số Bộ, ngành, địa phương còn hạn chế, bất cập: lập dự toán không sát, giải ngân vốn đầu tư công chậm, chi chuyển nguồn lớn, chưa trích lập đủ nguồn cải cách tiền lương...Việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật tài chính có nơi có lúc chưa nghiêm.
Tình trạng chậm tổng hợp, gửi báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022 tồn tại ở nhiều Bộ, ngành, địa phương, chưa thực hiện theo quy định Luật ngân sách Nhà nước và các Nghị quyết của Quốc hội (năm 2022 có đến 45 Bộ, ngành, cơ quan trung ương và 22 địa phương gửi báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước chậm sau ngày 1/10/2023 hoặc gửi trước ngày 1/10/2023 nhưng chưa tổng hợp đầy đủ thông tin, số liệu báo cáo,ảnh hưởng lớn đến công tác thẩm định, tổng hợp, kiểm toán, thẩm tra quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022).
Còn tình trạng Hội đồng Nhân dân một số địa phương phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương không đúng thời hạn quy định, chưa điều chỉnh đầy đủ số liệu theo kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước tại các Báo cáo kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách địa phương.
Ủy ban Tài chính ngân sách và Kiểm toán Nhà nước thống nhất với các đề xuất của Chính phủ với Quốc hội về phê chuẩn quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022, đồng thời, hai cơ quan cũng đã đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các nội dung sau.
Thực hiện nghiêm kỷ luật, kỷ cương tài chính, tránh lặp đi lặp lại các tồn tại kéo dài nhiều năm. Làm rõ nguyên nhân và trách nhiệm các cơ quan, đơn vị, cá nhân không chấp hành nghiêm việc lập, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2022 và có các giải pháp, chế tài xử lý triệt để các tồn tại, hạn chế này.
Tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện nhanh chóng, kịp thời các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước. Đối với các kết luận, kiến nghị kéo dài nhiều năm không có khả năng thực hiện cần báo cáo làm rõ lý do và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan.
Đề xuất sửa đổi Luật ngân sách Nhà nước hoặc một số điều của Luật ngân sách Nhà nước và các Luật có liên quan để rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán ngân sách Nhà nước hằng năm theo yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội.
