Cánh chim không mỏi của nghệ thuật múa dân gian

Bà cho biết: “Tôi là người may mắn cả đời được theo nghề và nghề đã cho tôi không chỉ những thành công về nghệ thuật, mà còn là niềm tin và nhân cách của một nghệ sĩ. Tôi đã được gặp Bác Hồ, được biểu diễn cho Người xem từ những năm chập chững đến với nghệ thuật múa. Đối với tôi, đó là những kỷ niệm và vinh quang của một người làm nghệ thuật”.

Được sự giúp đỡ dìu dắt tận tình của NSND Phùng Thị Nhạn, Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) Hoàng Châu, NSƯT Mạnh Hùng, tài năng của Thúy Quỳnh đã sớm thăng hoa. Ngay từ những năm 60, 70 của thế kỷ trước, NSND Chu Thúy Quỳnh đã nổi tiếng với những vai chính trong các vở kịch múa kinh điển như Tấm Cám, Cánh chim và mặt trời, Gặp gỡ bên mâm pháo… và xuất hiện ở hầu hết các tiết mục nổi tiếng thời bấy giờ. Nữ nghệ sĩ luôn lao động nghệ thuật hết mình, tập luyện ngày đêm để mỗi động tác múa đều điêu luyện và có hồn. Bước chân của nghệ sĩ đã đi khắp các mặt trận, chiến trường ác liệt nhất, đem lời ca, điệu múa cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta. Chính những chuyến đi ấy đã giúp nghệ sĩ gắn bó sâu sắc với nhân dân, bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, tạo nguồn sáng tạo dồi dào cho nghệ thuật. Điều đó giải thích vì sao, mỗi điệu múa của NSND Chu Thúy Quỳnh đều sinh động, mang đậm hơi thở cuộc sống.

NSND Chu Thúy Quỳnh đặc biệt quan tâm việc khai thác những giá trị của kho tàng múa dân gian, dân tộc. Theo bà, đó là vốn nghệ thuật vô cùng quý giá của ông cha để lại, là nền tảng để phát triển nghệ thuật múa chuyên nghiệp Việt Nam. Nữ nghệ sĩ không quản ngại khó khăn, trèo đèo lội suối đến tận các vùng núi cao, vùng dân tộc thiểu số để tìm hiểu, khai thác dân gian, dân tộc. Bà quan niệm: “Học thì phải hành, bằng cái vốn của đất nước mình, vì vậy, tôi đã đi sâu tìm hiểu các điệu múa dân tộc. Muốn sáng tác tiết mục, tôi phải lên tận nơi, học từng động tác rồi đưa vào những điệu múa. Đối với tôi, múa dân tộc là vốn liếng lớn nhất và cũng cho hiệu quả cao nhất”. Với vốn sống dày dặn cùng tài năng sáng tạo, NSND Chu Thúy Quỳnh không chỉ là một diễn viên múa xuất sắc mà còn là nhà biên đạo tầm cỡ, với những tác phẩm đỉnh cao của múa truyền thống. Bà đã sáng tác gần 30 điệu múa thuộc nhiều hình thức thể loại. Năm 2011, bà nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, với cụm tác phẩm múa: Suối đàn T’rưng, Những cô gái làng, Hương xuân...

Múa dân gian dân tộc đã ăn sâu bám rễ trong tâm hồn, suy nghĩ và hành động của NSND Chu Thúy Quỳnh. Nghệ sĩ đã đi hơn 40 nước trên thế giới, mang những điệu múa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, đồng thời tiếp thu tinh hoa của những điệu múa nổi tiếng thế giới, để nâng tầm múa dân gian, dân tộc nước ta thêm phần phong phú, phù hợp đương đại. Dù ở cương vị lãnh đạo nào, là Giám đốc Nhà hát ca múa nhạc Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam từ khóa 2 đến khóa 6, Đại biểu Quốc hội khóa IV, khóa VIII, khóa IX và khóa X, NSND Chu Thúy Quỳnh luôn đau đáu về kho tàng múa dân gian, dân tộc, tìm mọi giải pháp để phát huy giá trị của nó trong cuộc sống hôm nay, nhất là trong tình trạng múa dân gian, dân tộc hiện thưa vắng người xem, khan hiếm những tác phẩm đỉnh cao.

Nổi bật trong hàng chục tác phẩm múa đã được NSND Chu Thúy Quỳnh dàn dựng, biên đạo múa là cụm ba tác phẩm: Mùa xuân trên bản Mông, Hoa đất nước, Hầu văn Xá Thượng. Những tiết mục này đều được xây dựng trên nền tảng múa dân gian, dân tộc. Để có tiết mục Mùa xuân trên bản Mông, NSND Chu Thúy Quỳnh đã nhiều lần lặn lội lên vùng cao, đến từng bản đắm mình trong các phiên chợ ngày xuân, ngắm nhìn các chàng trai, cô gái Mông nhảy múa, cảm nhận sự hân hoan trong không khí rộn ràng ngày xuân. Tiết mục múa từng giành Huy chương vàng của Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 và Giải nhất Liên hoan múa quốc tế năm 2014. Múa Hoa đất nước là bức tranh lớn của tình đoàn kết các dân tộc anh em, ở đó mỗi dân tộc đều hiện diện sinh động, với những nét riêng độc đáo qua từng điệu múa, trong từng trang phục, giai điệu âm nhạc… Hầu văn Xá Thượng là điệu múa dân gian trên nền nhạc là làn điệu hầu văn Xá Thượng, một nghi lễ trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ vừa được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Tiết mục múa này đã đoạt Huy chương vàng Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1995...

Với ba tác phẩm múa mang giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, đậm đà bản sắc dân tộc, NSND Chu Thúy Quỳnh đã vinh dự được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2017.