Các nhà khoa học Nam Phi đã phát hiện biến thể Omicron như thế nào?

Những mẫu bệnh phẩm được giải trình tự gen tại phòng thí nghiệm Lancet đều mang số lượng lớn các đột biến, đặc biệt là trong protein gai mà virus SARS-CoV-2 sử dụng để xâm nhập tế bào con người. 

Sau đó, bà Viana đã nhanh chóng gọi điện cho một đồng nghiệp làm việc tại Viện Bệnh truyền nhiễm quốc gia (NICD) ở thủ đô Johannesburg - chuyên gia giải trình tự gen Daniel Amoako.

Bà đã nói với đồng nghiệp của mình rằng, nó giống như một dòng mới. Trong 2 ngày 20 và 21/11, chuyên gia Amoako và nhóm khoa học tại NICD đã nghiên cứu 8 mẫu bệnh phẩm do bà Amoako gửi tới. Kết quả cho thấy tất cả các mẫu này đều có nhiều đột biến giống nhau. 

Amoako và đồng nghiệp của ông là Josie Everatt cùng nhiều đồng nghiệp khác cũng cho rằng đã có lỗi ở đâu đó. Tuy nhiên, sau đó họ chợt nhận thấy trong tuần qua, số ca mắc Covid-19 tại Nam Phi tăng vọt và đó có thể là dấu hiệu cho thấy sự xuất hiện của một biến thể mới. 

Trước đó, bà Viana đã được đồng nghiệp cảnh báo về "một gen mục tiêu không được phát hiện" (S-gene dropout) trong mẫu bệnh phẩm vào đầu tháng 11. Đây là một trong những đột biến mà các nhà khoa học đang dùng để phân biệt giữa biến thể Omicron và Delta - biến thể đang "thống trị" toàn cầu. 

Đến ngày 23/11, sau khi kiểm tra 32 mẫu bệnh phẩm được thu thập tại Johannesburg và Pretoria, nhà khoa học Amoako khẳng định: "Mọi chuyện đã rõ. Thật đáng sợ!".

Cùng ngày, nhóm các nhà khoa học của NICD đã thông báo Bộ Y tế và các phòng xét nghiệm trên toàn Nam Phi tiến hành giải trình tự gen và thu về kết quả tương tự. NICD đã công bố dữ liệu lên cơ sở dữ liệu khoa học toàn cầu GISAID và nhận thấy Botswana và Hồng Kông (Trung Quốc) cũng ghi nhận các trường hợp có kết quả giải trình tự gen tương tự. 

Ngày 24/11, NICD và Bộ Y tế Nam Phi thông báo cho Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Vào thời điểm đó, bà Viana cho biết hơn 2/3 các xét nghiệm dương tính với virus SARS-CoV-2 ở tỉnh Gauteng (gồm Pretoria và Johannesburg), đều cho thấy sự xuất hiện của S-gene dropout - một dấu hiệu phản ánh biến thể Omicron đang dần trở nên phổ biến. 

Ngày 26/11, WHO xếp biến thể B.1.1.529 là biến thể đáng quan ngại và đặt tên cho nó là Omicron.

Mở đầu bài phát biểu tại Nhà trắng đầu tuần này, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ghi nhận cộng đồng khoa học tại Nam Phi đã minh bạch trong việc chia sẻ thông tin về biến thể mới với các quốc gia khác trên thế giới.

Với sự xuất hiện của Omicron, ông Salim Abdool Karim, một trong những chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm của Nam Phi dự báo số ca mắc mới Covid-19 tính theo ngày tại nước này có thể tăng gấp 4 lần, tới hơn 10 nghìn ca/ngày vào cuối tuần này. 

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đang xem xét thực hiện quy định bắt buộc tiêm vaccine ngừa Covid-19 trong một số trường hợp. Kể từ khi đại dịch bùng phát, nước này đã ghi nhận hơn 3 triệu ca mắc và hơn 89 nghìn ca tử vong do Covid-19.

Toàn thế giới đã được cảnh báo sau khi sự xuất hiện của biến thể Omicron được xác nhận. Nhiều quốc gia đã áp lệnh hạn chế đối với các hoạt động đi lại liên quan đến Nam Phi và một số quốc gia tại khu vực châu Phi để ngăn chặn sự xâm nhập của biến thể mới. Đến nay, ít nhất 20 quốc gia đã ghi nhận ca nhiễm biến thể Omicron. 

Ngày 29/11, Hiệp hội Dịch vụ du lịch Nam Phi và Hiệp hội Khách sạn toàn quốc cho biết có ít nhất 500 nghìn giao dịch đặt chỗ du lịch đến Nam Phi đã bị hủy chỉ trong 2 ngày cuối tuần sau khi một số nước áp lệnh cấm đi lại đối với một số quốc gia miền nam châu Phi.

Quyền Giám đốc điều hành (NICD) Adrian Puren cảnh báo biến thể Omicron có thể là ứng cử viên "nặng ký" nhất thế chỗ biến thể Delta. Song, ông cho rằng còn quá sớm để khẳng định biến thể này có thể thay thế biến thể Delta tại Nam Phi hay không do các nhà khoa học trong nước mới chỉ giải trình tự gen của 87 mẫu bệnh phẩm.

Nếu Omicron được chứng minh là có khả năng lây nhiễm mạnh hơn Delta thì biến thể mới này có thể khiến số ca mắc tăng vọt, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế. Các thông tin về khả năng lây lan, kháng vaccine hoặc triệu chứng mà Omicron gây ra có thể sẽ được công bố trong 3-4 tuần tới.