Tổ chức Y tế thế giới nhấn mạnh, Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2024 được xác định là diễn đàn để giới trẻ trên toàn thế giới yêu cầu ngành công nghiệp thuốc lá ngừng việc nhắm tới các em bằng các sản phẩm có hại cho sức khỏe; kêu gọi chính phủ các nước áp dụng các chính sách bảo vệ các em khỏi các hành vi lôi kéo sử dụng thuốc lá, bao gồm cả việc tiếp thị không ngừng các sản phẩm gây hại cho sức khỏe thông qua mạng xã hội và trên các nền tảng phát trực tuyến.
Với thành phần có chứa chất nicotine, thuốc lá, nhất là các sản phẩm thuốc lá mới đã nhanh chóng gây nghiện trong giới trẻ. Tại các quốc gia cho phép các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, mặc dù có quy định quản lý chặt nhưng đã không đạt được kết quả trong việc ngăn chặn giới trẻ sử dụng các sản phẩm này.
Tại Việt Nam, các nghiên cứu năm 2023 cho thấy, tỷ lệ học sinh từ lớp 6-12 hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử là 7%. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi từ 13-17 tăng từ 2,6% (năm 2019) lên 8,1% (năm 2023), trong đó ở nhóm từ 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% (năm 2022) lên 8% (năm 2023).
Nicotine có trong các sản phẩm thuốc lá có tính gây nghiện cao, gây hại lớn đến sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên, vì não bộ của trẻ vẫn đang trong giai đoạn phát triển cho tới tuổi 25. Nicotine đã được chứng minh làm suy yếu sự trưởng thành não bộ của thanh thiếu niên với những hậu quả ngắn hạn và hậu quả nghiêm trọng lâu dài đó là nghiện, rối loạn nhận thức và cảm xúc, giảm khả năng học tập và rối loạn tâm thần. Những thay đổi do nicotine gây ra trong hệ thần kinh khiến người dùng ở nhóm tuổi này dễ bị nghiện nicotine hơn và vì thế ảnh hưởng đến sức khỏe sẽ sớm và trầm trọng hơn trong tương lai.
Thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotine, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác; không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và nhiều lĩnh vực khác. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá mới sẽ tạo ra một thế hệ mới sớm nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác.
Nhiều nghiên cứu cho thấy các công ty thuốc lá đang tích cực sử dụng các kênh truyền thông, trong đó có mạng xã hội để tiếp cận người sử dụng ở mọi lứa tuổi nhằm tạo ra những người hút mới, nhất là nhằm vào giới trẻ. Chính vì vậy, Tổ chức Y tế thế giới kêu gọi các nước xây dựng chính sách và chiến lược phù hợp, thực hiện lệnh cấm tiếp thị trong nước và xuyên biên giới đối với tất cả sản phẩm thuốc lá, đồng thời tăng cường thực thi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và các quy định hiện có.
Chính phủ các nước nên tăng cường biện pháp thực thi cấm toàn diện các hoạt động quảng cáo thuốc lá trên các nền tảng số, mạng xã hội và trên các phương tiện giải trí; hướng tới cấm hoàn toàn các hoạt động trách nhiệm xã hội của công ty thuốc lá. Đồng thời cần có biện pháp tăng cường bảo vệ trẻ em; nâng cao nhận thức cho trẻ em, thanh thiếu niên và cộng đồng về tác hại của thuốc lá.
Các biện pháp phòng chống tác hại của thuốc lá hiệu quả bao gồm: Thực hiện môi trường không thuốc lá; cấm quảng cáo, khuyến mãi các sản phẩm thuốc lá bao gồm quảng cáo trực tiếp và trên nền tảng kỹ thuật số, mạng internet; tăng thuế thuốc lá ở mức cao để khuyến khích người hút thuốc cai thuốc lá và ngăn ngừa thanh niên bắt đầu hút thuốc; đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở mức 70-75% giá bán lẻ; tăng cường kiểm soát chặt hoạt động bán buôn, bán lẻ các sản phẩm thuốc lá; tăng diện tích in cảnh báo sức khoẻ; lồng ghép và tăng cường các chương trình cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia và các chương trình khác.
Ngày 24/5/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 568/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, trong đó lưu ý: Giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong cộng đồng là mục tiêu quan trọng trong việc giảm các yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe…; ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới trong cộng đồng.
Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5), Tuần lễ quốc gia không thuốc lá (từ ngày 25-31/5) cũng như để tiếp tục tăng cường thực thi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế vừa có văn bản đề nghị các bộ, ngành, ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường thực thi các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá phù hợp.
Theo đó, xây dựng, tổ chức triển khai kế hoạch của đơn vị, địa phương về việc thực hiện Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030; đưa chỉ tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá vào chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội của địa phương theo từng thời kỳ; lồng ghép hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án khác; chỉ đạo việc lồng ghép hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá trong các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; nhân rộng các mô hình xã, phường, thị trấn, cơ quan, đơn vị không khói thuốc...
Mặt khác, Bộ Y tế cũng yêu cầu đẩy mạnh các hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về phòng chống tác hại thuốc lá; tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra liên ngành theo chuyên đề về phòng chống tác hại thuốc lá theo phân cấp; tập huấn nâng cao năng lực cho lực lượng thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về phòng chống tác hại thuốc lá.
Tại Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 13/5/2024 về việc tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo chính quyền các cấp và lực lượng chức năng trên địa bàn thường xuyên thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được phép kinh doanh, sử dụng trên thị trường Việt Nam; tăng cường thông tin, giáo dục, truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cho người dân.
Trên toàn cầu, ước tính có khoảng 19 triệu thanh thiếu niên từ 13 đến 15 tuổi (13 triệu bé trai và 6 triệu bé gái) hiện đang hút thuốc lá, trong đó có khoảng 5 triệu thanh thiếu niên hút thuốc lá sống ở khu vực Đông Nam Á. Khảo sát ở hầu hết các quốc gia đều cho thấy tỷ lệ trẻ em từ 13 đến 15 tuổi đang sử dụng các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở mức cao.
