Những vi phạm nghiêm trọng
Chùa Ông là một di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc được xây dựng năm 1776 từ sự đóng góp của 18 tộc họ người Minh Hương. Bên cạnh kiến trúc truyền thống, trong chùa có 15 pho tượng đều là những tác phẩm điêu khắc cổ độc đáo... Theo hồ sơ của Bảo tàng tổng hợp Quảng Ngãi, sau khi được xếp hạng di tích quốc gia năm 1993, đã có biên bản quy định khu vực bảo vệ chùa được ký giữa ngành chủ quản và chính quyền địa phương. Theo đó, quần thể di tích chùa Ông được quy hoạch quản lý, bảo vệ trên diện tích 4.088 m2. Nhưng hiện nay một số gia đình đã lấn chiếm đất di tích để xây nhà ở.
Theo Ban quản lý di tích chùa Ông, cảnh quan, khu vực bảo vệ di tích đang bị xâm hại nghiêm trọng. Mặc dù gần đây các ngành chức năng của tỉnh đã kiểm tra, đình chỉ việc xây dựng công trình trái phép, nhưng một số người vẫn cố tình bán đất, làm nhà. Tiến sĩ Nguyễn Ðăng Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH, TT và DL) Quảng Ngãi cho biết: "Về việc dân chiếm đất di tích chùa Ông, chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị các cấp, tổ chức thanh tra, kiểm tra và phối hợp chính quyền địa phương xử lý nhưng không thành. Cấp quyền sử dụng đất để xây nhà ở trong di tích quốc gia là vi phạm Luật Di sản văn hóa. Chúng tôi đề nghị UBND huyện Tư Nghĩa phải chịu trách nhiệm cấp đất mới và hỗ trợ cho người dân di chuyển đến nơi khác, đó mới là cách giải quyết hợp lý nhất, chứ để tình trạng chiếm đất kéo dài đã gây bức xúc trong nhân dân và có nguy cơ biến di tích thành phế tích. Hơn 200 năm qua, chùa Ông vẫn lưu giữ từng góc cạnh kiến trúc xưa, mang đậm nét văn hóa truyền thống. Thế nên, đừng để lợi ích thu được vài trăm triệu đồng từ việc mua bán, sang nhượng đất mà "đạp đổ" hình ảnh di tích lịch sử, văn hóa quốc gia như chùa Ông".
Huyện làm ngơ công văn chỉ đạo của tỉnh
Bất bình trước việc di tích chùa Ông bị xâm hại nghiêm trọng, Ban quản lý di tích chùa Ông đã nhiều lần kiến nghị các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ngãi, nhưng đến nay sự việc vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Cục Di sản văn hóa (Bộ VH, TT và DL) cũng từng có công văn đề nghị UBND tỉnh Quảng Ngãi xử lý dứt điểm việc xâm phạm chùa Ông theo Luật Di sản văn hóa và chỉ đạo các cơ quan chức năng xử phạt nghiêm minh đối với những hộ vi phạm. Thời gian qua, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã có nhiều công văn chỉ đạo Sở VH, TT và DL Quảng Ngãi, UBND huyện Tư Nghĩa phối hợp bàn biện pháp xử lý dứt điểm tình trạng lấy đất di tích chùa Ông nhưng đều bị "phớt lờ". Cụ thể, ngày 14-8-2012, Thông báo kết luận của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Lê Quang Thích về xử lý việc xâm hại di tích quốc gia chùa Ông đã giao cho Sở VH, TT và DL Quảng Ngãi và UBND huyện Tư Nghĩa khẩn trương hoàn chỉnh hồ sơ đất đai của di tích gắn với việc thực hiện xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa. Kết luận nhấn mạnh: "Kiểm tra lại hồ sơ, thủ tục, xem xét xử lý vi phạm hành chính và khắc phục hậu quả đối với hành vi xây dựng nhà ở trái phép trong khu vực bảo vệ của di tích theo báo cáo của Thanh tra tỉnh, bảo đảm đúng quy định hiện hành của Nhà nước". Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Lê Viết Chữ đã ký Công văn khẩn số 5172/UBND-VX, ngày 6-11-2014 gửi Sở VH, TT và DL Quảng Ngãi, UBND huyện Tư Nghĩa "khẩn trương xử lý việc xâm hại khu vực bảo vệ Di tích quốc gia nghệ thuật chùa Ông" và báo cáo UBND tỉnh kết quả thực hiện trước ngày 15-12-2014. Gần đây nhất, ngày 2-2 và 27-2-2015, thừa lệnh Chủ tịch, Phó Chánh văn phòng UBND tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Thị Kim Hoa đã ký Công văn 471/UBND-VX và 182/VP-VX yêu cầu khẩn trương kiểm tra, xử lý việc xâm hại di tích chùa Ông và báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ do Chủ tịch UBND tỉnh giao tại các văn bản ban hành trước đó, hoàn thành trước ngày 25-3-2015.
Tuy nhiên, đến thời điểm này, mọi ý kiến chỉ đạo cụ thể và yêu cầu thực hiện từ UBND tỉnh trong vụ xâm hại di tích chùa Ông đều bị địa phương "bỏ ngoài tai". Các hộ dân vẫn tiếp tục lấn đất di tích và ngang nhiên xây dựng nhà cửa trái phép.
Ðùn đẩy, né tránh trách nhiệm
Rõ ràng, việc xử lý không dứt điểm đã dẫn đến nhiều hệ lụy phức tạp trong việc quản lý, bảo vệ điểm di tích quốc gia chùa Ông. Cuối tháng 1-2015, Ban quản lý chùa Ông lại tiếp tục có tờ trình gửi UBND tỉnh Quảng Ngãi nêu rõ: Các cấp chính quyền và ngành chức năng của tỉnh "im lặng" đáng sợ trong việc xử lý lấn chiếm đất di tích quốc gia chùa Ông. Trước đây đã có các hộ dân lấn chiếm đất làm nhà trong khu vực 1 chưa được tháo dỡ, thì hiện nay lại tiếp tục có những hộ đến lấn chiếm đất di tích xây công trình, làm nhà trong khu vực 2 trước cổng Tam Quan nằm trong bản đồ Quy hoạch tổng thể khu di tích bảo vệ chùa Ông.
Chiều 3-4-2015, chúng tôi đã trao đổi với quyền Bí thư Huyện ủy Tư Nghĩa Nguyễn Văn Nhở cùng Chủ tịch UBND huyện Huỳnh Chánh và được biết: Việc người dân lấn chiếm đất di tích làm nhà trái phép và được UBND huyện cấp sổ đỏ là có thật. Việc làm này vi phạm Luật Di sản văn hóa, cần xử lý kịp thời. Nhưng Chủ tịch UBND huyện Tư Nghĩa cho rằng: Lâu nay lãnh đạo huyện chưa nhận được văn bản nào chỉ đạo của tỉnh về giải quyết vụ việc nêu trên. Hầu hết các công văn của tỉnh đều giao trách nhiệm cho Sở VH, TT và DL Quảng Ngãi chủ trì phối hợp với huyện, nhưng đến nay ngành chức năng chưa một lần nào làm việc với lãnh đạo huyện và cũng không tổ chức cuộc họp để giao nhiệm vụ cụ thể. Do đó, việc dân lấn chiếm đất di tích chùa Ông xử lý kéo dài, ách tắc là lẽ đương nhiên. Ngoài ra, các Quyết định ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban quản lý và Ban kiểm soát di tích lịch sử-văn hóa chùa Ông của UBND huyện Tư Nghĩa có nhiều nội dung không phù hợp hoạt động của Ban hộ tự di tích và trái quy định của Luật Di sản văn hóa, đang gây bất bình trong 18 tộc họ tại khu vực chùa Ông. Hiện UBND huyện Tư Nghĩa đang chỉ đạo Phòng Tư pháp kiểm tra, xem xét lại nội dung và thu hồi ngay các quyết định nêu trên.
Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Ngãi cần chỉ đạo xử lý dứt điểm vụ lấn chiếm, làm nhà trái phép trên đất di tích; đồng thời xử lý nghiêm những cán bộ liên quan đến việc mua bán đất, cấp sổ đỏ trái quy định trong khu vực bảo vệ di tích chùa Ông - khu vực bất khả xâm phạm theo Luật Di sản văn hóa.