WB: Việt Nam cần cải cách để tiếp tục tăng trưởng trong bối cảnh dân số già hóa

NDO -

Già hóa dân số có thể khiến tăng trưởng kinh tế Việt Nam chậm lại, làm tăng chi tiêu công và gia tăng áp lực đối với hệ thống cung cấp dịch vụ công nếu không có các cải cách kịp thời, theo một báo cáo mới của Ngân hàng Thế giới (WB).

Khám và tư vấn sức khỏe cho người cao tuổi ở phường Khương Trung, quận Thanh Xuân, Hà Nội. (Ảnh: MINH HẠNH)
Khám và tư vấn sức khỏe cho người cao tuổi ở phường Khương Trung, quận Thanh Xuân, Hà Nội. (Ảnh: MINH HẠNH)

Nhân Ngày Quốc tế người cao tuổi 1/10, WB và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tại Việt Nam công bố báo cáo “Việt Nam: Thích ứng với xã hội già hóa”.

Việt Nam đang trải qua quá trình già hóa dân số nhanh chóng

Dân số Việt Nam bắt đầu già hóa vào năm 2015. Với tỷ lệ sinh giảm và tuổi thọ tăng, người cao tuổi dự kiến sẽ chiếm từ 10%-20% dân số Việt Nam vào năm 2035. Tỷ lệ phụ thuộc tuổi già của Việt Nam, được tính bằng số người trên 65 tuổi chia cho số người trong độ tuổi lao động, ước tính sẽ tăng gấp đôi từ 0,11 năm 2019 lên 0,22 năm 2039.

Tốc độ tăng trưởng dài hạn trong giai đoạn 2020 - 2050 sẽ chậm lại 0,9 điểm phần trăm so với 15 năm qua khi Việt Nam chuyển dần sang cơ cấu dân số già. Bên cạnh đó, việc đáp ứng nhu cầu của một xã hội già hóa cũng được dự báo sẽ tiêu tốn thêm từ 1,4% đến 4,6% GDP. Việc mở rộng phạm vi bao phủ và cải thiện chất lượng dịch vụ tất yếu sẽ dẫn đến tăng chi phí tài khóa.

Báo cáo cho thấy, so với các quốc gia đã từng trải qua tình trạng già hóa dân số như Việt Nam đang trải qua hiện nay, thì cả trình độ phát triển kinh tế lẫn thu nhập bình quân của Việt Nam đều thấp hơn. Viễn cảnh “chưa giàu đã già” có nghĩa là Việt Nam sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức quan trọng mà để giải quyết sẽ không tránh khỏi những lựa chọn chính sách khó khăn.

Thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam hiện nay bằng khoảng 40% so với mức trung bình thế giới, tỷ lệ này vẫn còn cách xa so với mức thu nhập trung bình cao. Với tốc độ già hóa dân số như hiện nay, Việt Nam có ít thời gian để thích nghi với một xã hội già hóa hơn so với các nền kinh tế phát triển.

Việt Nam hiện đang ở ngã rẽ quan trọng. “Cửa sổ cơ hội” về nhân khẩu học đang bắt đầu khép lại khi tốc độ già hóa dân số tăng nhanh. Dân số trong độ tuổi lao động đã giảm kể từ năm 2014 và xu hướng này dự kiến ​​sẽ tiếp tục cho đến năm 2042, khi “cửa sổ cơ hội” sẽ đóng lại.

“Già trước khi giàu” đồng nghĩa với việc Việt Nam phải đối mặt với một loạt thách thức đòi hỏi những nỗ lực cải cách lớn. Quốc gia phải tiếp tục tận dụng lợi thế dân số vàng đồng thời giảm thiểu những cản lực tăng trưởng và những thách thức do chi phí tài khóa cao từ quá trình già hóa. Điều này sẽ đòi hỏi phải có những lựa chọn khó khăn và thực hiện các cải cách chính sách lớn.

Việt Nam phải đối mặt với những thách thức về chính sách “làm ngay bây giờ hoặc không bao giờ”. Nếu không có những cải cách căn bản, quá trình chuyển đổi nhân khẩu học sẽ làm giảm đáng kể mức tăng trưởng dài hạn.

Cộng với áp lực tài khóa lớn của một xã hội già hóa, điều này có thể có thể dẫn đến tình trạng tăng mức bội chi và tăng mức nợ, tạo ra áp lực làm tăng lãi suất, giảm mức độ thu hút đầu tư trong và ngoài nước vốn rất cần thiết đối với nền kinh tế, và đe dọa sự ổn định kinh tế vĩ mô.

Những khuyến nghị chính sách

Với những chính sách đúng đắn, Việt Nam vẫn có thể phát triển mạnh về kinh tế và xã hội trong giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học này.

Báo cáo đưa ra khuyến nghị để Việt Nam có thể quản lý tình trạng già hóa dân số một cách hiệu quả, dựa trên bài học kinh nghiệm ở các quốc gia khác đã trải qua quá trình chuyển đổi nhân khẩu học tương tự, ví dụ như Nhật Bản.

Các khuyến nghị này bao gồm những cải cách cần thiết để cải thiện sự tham gia của lực lượng lao động và nâng cao năng suất, tăng cường hiệu quả chi tiêu công và củng cố hệ thống cung cấp dịch vụ.

Báo cáo cũng khuyến nghị các hành động chính sách trong bốn lĩnh vực chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ xu hướng già hóa là thị trường lao động, lương hưu, y tế và chăm sóc người cao tuổi.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam cho biết: “Việt Nam đã thành công trong việc tận dụng lực lượng lao động dồi dào để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ba thập kỷ qua. Giờ đây, cùng với quá trình già hóa dân số, Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng kỹ năng cho lực lượng lao động để thúc đẩy đổi mới và nâng cao năng suất nền kinh tế cũng như bắt đầu tiến hành cải cách lương hưu ngay từ bây giờ để duy trì sinh kế cho người cao tuổi trong những thập kỷ tới”.

Ông Shimizu Akira, Trưởng đại diện Văn phòng JICA Việt Nam cho biết: “Kể từ khi trở thành quốc gia siêu già vào năm 1960, Nhật Bản đã trải qua nhiều hệ lụy khác nhau của quá trình già hóa, đặc biệt là những tác động liên quan đến việc điều chỉnh các chương trình bảo trợ xã hội và thúc đẩy chăm sóc tại cộng đồng. Đã có nhiều thành công nhưng cũng không ít kinh nghiệm cay đắng. Chúng tôi hy vọng những bài học chia sẻ này sẽ hữu ích để giúp Việt Nam không chỉ ứng phó được với tình trạng thay đổi nhân khẩu học mà còn thu được lợi ích từ đó”.

Báo cáo được thực hiện trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa JICA và WB nhằm hỗ trợ các cơ quan hoạch định chính sách Việt Nam đưa ra các giải pháp chuẩn bị cho một xã hội già hóa.

WB: Việt Nam cần cải cách để tiếp tục tăng trưởng trong bối cảnh dân số già hóa -0

Infographic: “Việt Nam: Thích ứng với dân số già hóa”. (Nguồn: WB)