Về mô hình Ủy ban Cạnh tranh quốc gia

Theo đó, sẽ có Ủy ban Cạnh tranh quốc gia và đây là cơ quan trực thuộc Bộ Công thương, được hình thành trên cơ sở hợp nhất cơ quan quản lý cạnh tranh, Hội đồng Cạnh tranh, Văn phòng Hội đồng Cạnh tranh hiện nay. Một số ý kiến đại biểu phân tích mô hình này như một cơ quan "bán tư pháp"- vừa thực hiện chức năng tham mưu giúp Bộ trưởng Công thương thực hiện chức năng QLNN về cạnh tranh, vừa có chức năng tiến hành tố tụng để xử lý vụ việc trong lĩnh vực cạnh tranh. Dự thảo luật bổ sung Chương VII quy định cụ thể về cơ quan cạnh tranh, trong đó định danh cơ quan cạnh tranh là Ủy ban Cạnh tranh quốc gia, đồng thời, quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban này và chức danh pháp lý, thẩm quyền của những người tiến hành tố tụng cạnh tranh. Người có thẩm quyền xử lý vụ việc cạnh tranh là các ủy viên Ủy ban Cạnh tranh quốc gia do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm. Khi xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh hoạt động độc lập theo nguyên tắc tập thể, quyết định theo đa số và chỉ tuân theo pháp luật...

Ðại diện lãnh đạo Bộ Công thương cho biết, Luật Cạnh tranh năm 2004 chưa có quy định và cơ sở pháp lý về việc quản lý môi trường kinh doanh ngoài lãnh thổ Việt Nam. Do đó, việc sửa đổi lần này sẽ khắc phục hạn chế trong việc thiếu cơ sở để kiểm soát các hành vi được thực hiện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam, nhưng có tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh tới môi trường cạnh tranh nước ta. Ðiều đó đón bắt xu thế toàn cầu hóa kinh tế và mở cửa thị trường, khi phạm vi hoạt động của các doanh nghiệp ngày càng mở rộng trên phạm vi lãnh thổ nhiều quốc gia khác nhau. Kinh nghiệm quốc tế để đối phó với thực trạng này, nhiều quốc gia mở rộng phạm vi áp dụng của Luật Cạnh tranh trên nguyên tắc tác động ảnh hưởng của hành vi để kiểm soát các hành vi phản cạnh tranh xuyên biên giới và bảo vệ thị trường trong nước.

Chung quanh vấn đề mới, mô hình mới được nhiều đại biểu Quốc hội, chuyên gia bộ, ngành quan tâm trao đổi, thảo luận. Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, việc quy định một cơ quan cạnh tranh là Ủy ban Cạnh tranh quốc gia trực thuộc Bộ Công thương là rất cần thiết, là lựa chọn phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay. Ðiều này giúp thu gọn đầu mối các cơ quan thực thi pháp luật cạnh tranh, phù hợp tinh thần đổi mới, sắp xếp lại bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo chủ trương chung của Ðảng và Nhà nước.

Tuy nhiên, với cách tiếp cận khác, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình nêu ý kiến, hiện nay đôi khi có hiện tượng "độc quyền nhà nước", như thế khi văn bản do các bộ, ngành ban hành vi phạm cạnh tranh thì ai giám sát? Ðại biểu đề xuất Ủy ban Cạnh tranh quốc gia cần giám sát các bộ, ngành trong việc ban hành văn bản liên quan quá trình cạnh tranh. Một số đại biểu khác đề nghị bổ sung quy định kiểm soát doanh nghiệp và độc quyền nhà nước, bởi vì thời gian qua, diễn ra tình trạng chuyển từ "độc quyền nhà nước" sang "độc quyền doanh nghiệp" làm ảnh hưởng quyền lợi quốc gia. Vừa qua, vẫn còn một số ý kiến băn khoăn, quy định Cơ quan quản lý cạnh tranh trực thuộc Bộ Công thương, mà không thuộc Chính phủ hoặc Quốc hội, một phương án có thể làm tăng tính độc lập, khách quan hơn trong xử lý vụ việc cạnh tranh. Một số ý kiến đề nghị làm rõ tính khả thi của việc mở rộng phạm vi điều chỉnh trong dự thảo luật (Ðiều 1) về những nội dung bên ngoài lãnh thổ Việt Nam, trong trường hợp không có điều ước quốc tế giữa nước ta và các quốc gia, vùng lãnh thổ khác...

Ngoài ra, một số ý kiến đại biểu đề nghị cần rà soát kiểm tra kỹ hơn về quy định thành viên của Ủy ban Cạnh tranh quốc gia do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm, tránh xảy ra việc chồng chéo xung đột với Luật Tổ chức Chính phủ; xem xét cẩn trọng một số nội dung chưa rõ trong dự thảo luật theo hướng minh bạch, rõ ràng, tránh hạn chế quyền kinh doanh của người dân cũng như doanh nghiệp trong nước.

Đến nay, dự thảo luật đưa ra thảo luận gồm 10 chương và 123 điều, chung quanh nhiều vấn đề phạm vi điều chỉnh; trách nhiệm QLNN về cạnh tranh; hành vi bị cấm đối với cơ quan nhà nước; đánh giá tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể và xác định sức mạnh thị trường... Sau phiên họp lần này, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục tiếp thu đầy đủ các ý kiến phát biểu, chỉnh lý, hoàn thiện nội dung, kỹ thuật của dự án luật trước khi xin ý kiến của Ðoàn đại biểu Quốc hội, các đại biểu Quốc hội. Nếu tiếp tục còn những vấn đề lớn, còn ý kiến khác nhau sẽ xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp tới.