Kết quả nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ nhiễm virus viêm gan của một số nhóm dân cư từ 6 - 20% đối với virus viêm gan B và khoảng 0,2 - 4% với virus viêm gan C, đồng thời cũng đã ghi nhận các trường hợp nhiễm virus viêm gan A, D, E trong số các bệnh nhân viêm gan nhập viện.
Trong số những người hiến máu lần đầu ở tuổi từ 18 - 60 tuổi, tỷ lệ người khỏe mạnh mang virus viêm gan B thay đổi theo từng địa phương, vùng, miền và dao động từ 15 - 25%.
Tình hình nhiễm virus viêm gan B ở nhóm người khỏe mạnh và phụ nữ có thai tại Việt Nam cũng có tỷ lệ từ 10 - 20%. Đây là yếu tố quan trọng gây nhiễm virus viêm gan B ở trẻ em qua lây truyền mẹ con trong quá trình chuyển dạ đẻ và là nguyên nhân chính gây viêm gan mạn tính ở trẻ em.
Theo kết quả của các nghiên cứu trong nước và quốc tế, 90% số trẻ nhiễm virus viêm gan B sau khi sinh hoặc trong những năm đầu đời có nguy cơ chuyển thành nhiễm virus viêm gan B mãn tính. Viêm gan mạn tính là một vấn đề y tế nghiêm trọng ở Việt Nam và ung thư gan là nguyên nhân chính gây tử vong do ung thư.
Bệnh viêm gan virus là bệnh truyền nhiễm phổ biến, gây ra các hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và tử vong do các biến chứng của viêm gan virus. Người nhiễm virus viêm gan cấp tính thường không có triệu chứng hoặc có thể biểu hiện không rõ ràng, những trường hợp nặng có thể gây ra suy gan cấp hoặc diễn biến kéo dài dẫn đến viêm gan mạn, xơ gan và ung thư gan.
Có năm loại viêm gan virus, trong đó viêm gan virus B và C lây truyền qua đường máu và dịch thể, tương tự với đường lây truyền HIV; viêm gan virus D chỉ lây truyền khi có mặt viêm gan B, và có đường lây truyền tương tự. Viêm gan virus A và E lây qua đường phân - miệng do thức ăn, nước uống và thực hành vệ sinh không đầy đủ.
Trong năm loại virus viêm gan, virus viêm gan B và C có ảnh hưởng đến sức khỏe con người nhiều nhất. Trên 240 triệu người hiện đang nhiễm virus viêm gan B mãn tính và khoảng 130-150 triệu trường hợp nhiễm virus viêm gan C mãn tính trên toàn cầu, theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2016.
Hằng năm, trên thế giới có khoảng 1,4 triệu trường hợp tử vong có liên quan đến bệnh viêm gan virus (chiếm khoảng 2,7% tổng số các trường hợp tử vong). Virus viêm gan B và C là nguyên nhân gây ung thư gan hàng đầu, ước tính có khoảng 57% các trường hợp xơ gan và 78% trường hợp ung thư gan tiên phát do nhiễm virus viêm gan B và C. Theo kết quả điều tra gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2013, nguyên nhân có liên quan đến virus viêm gan đứng hàng thứ bảy trong số các nguyên nhân gây ra tử vong nhiều nhất. Người tiêm chích ma túy dễ bị nhiễm cả hai loại virus viêm gan B và virus viêm gan C do tình trang dùng chung bơm kim tiêm. Ước tính, khoảng 10 triệu người nhiễm virus viêm gan C trong số 16 triệu người tiêm chích ma túy.
Bệnh viêm gan virus B và C có thể dự phòng và điều trị được. Theo khuyến cáo của WHO, chiến lược phối hợp điều trị và dự phòng có thể loại trừ viêm gan virus B và C như là mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng vào năm 2030. Các biện pháp dự phòng lây nhiễm viêm gan virus B và C bao gồm tiêm vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở y tế và can thiệp giảm tác hại.
Đối với trẻ em ở khu vực có tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B cao như Việt Nam, WHO thế giới khuyến cáo tất cả trẻ em nên được tiêm phòng vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ sau khi sinh và các liều sau đó theo lịch tiêm chủng. Theo WHO, năm 2016, tỷ lệ bao phủ vaccine viêm gan B trên toàn cầu đạt 83%, tuy nhiên tỷ lệ tiêm vaccine viêm gan B liều sơ sinh (trong vòng 24 giờ đầu) mới chỉ đạt 39%. Tại Việt Nam, độ bao phủ vaccine viêm gan B năm 2015 đạt tới trên 95% và tỷ lệ tiêm mũi sau sinh đạt 65%. Tuy nhiên, việc tiếp cận với các thuốc này vẫn còn hạn chế do chi phí điều trị hiện còn cao so với khả năng chi trả của nhiều người bệnh.
Hiện nay, chưa có vaccine dự phòng cho viêm gan C. Tuy nhiên, viêm gan C có thể được chữa khỏi nhờ các thuốc mới có tác dụng trực tiếp lên virus viêm gan C. Tỷ lệ khỏi bệnh có thể lên tới hơn 90%. Các thuốc thế hệ mới có tác dụng trực tiếp lên virus (direct acting agent -DAA) là những thuốc có hiệu quả cao và có tác dụng với hầu hết các phân nhóm (genotype) và ít độc hơn. Tuy nhiên, việc tiếp cận với các thuốc này vẫn còn hạn chế do chi phí điều trị hiện còn cao so với khả năng chi trả của nhiều người bệnh. Mặt khác, việc không tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị có thể làm giảm hiệu quả của việc điều trị.
Trong bối cảnh gánh nặng bệnh tật do virus viêm gan ngày càng trở nên nặng nề, WHO đã kêu gọi các quốc gia và các đối tác phát triển xây dựng các chiến lược hiệu quả với mục tiêu đối phó với các thách thức của bệnh viêm gan và nâng cao nhận thức về căn bệnh này. WHO lấy ngày 28-7 hàng năm là “Ngày Viêm gan thế giới” và lần đầu tiên được tổ chức vào năm 2011.
Tháng 6-2016, WHO đã ban hành Chiến lược Toàn cầu về viêm gan virus giai đoạn 2016-2021 với tầm nhìn một thế giới không còn lây truyền virus viêm gan, tất cả bệnh nhân đều được tiếp cận với chăm sóc điều trị an toàn, hiệu quả và hướng tới mục tiêu loại trừ bệnh viêm gan virus như là mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030.
Như vậy, nhiễm virus viêm gan, đặc biệt là virus viêm gan B và viêm gan C đang diễn biến một cách âm thầm nhưng là vấn đề lớn đối với sức khỏe người dân nước ta hiện nay, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng và gây tử vong.
Do đó, công tác phòng chống bệnh viêm gan virus cần được đẩy mạnh hơn nữa, với các giải pháp tổng thể, đồng bộ. Người dân và cộng đồng cũng cần tăng cường tìm hiểu, nắm bắt thông tin để nhận biết đầy đủ về bệnh viêm gan virus, chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh, bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng, đó cũng chính là chủ đề của Ngày Viêm gan thế giới 28-7 năm 2016: “Hãy nhận biết và hành động ngay”.
