Nguy kịch vì hóc dị vật gây tắc nghẽn đường thở
Hai trường hợp điển hình trẻ hóc dị vật trong độ tuổi nhỏ (1-3 tuổi) là bé gái T.L (23 tháng tuổi, ở Thái Nguyên) hóc hạt lạc dẫn đến ho sặc sụa, tím tái và bé P.A (nữ, 15 tháng tuổi, ở Ninh Bình) hóc hạt lạc vào phế quản gốc phải do vừa ăn vừa khóc.
May mắn rằng cả hai bé đều được mẹ kịp thời sơ cứu bằng cách vỗ lưng, giúp một phần hạt lạc rơi ra ngoài và nhanh chóng được đưa đến bệnh viện gần nhất để sơ cứu.
Sau đó, trẻ được chuyển đến Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp tục theo dõi và điều trị. Tại Khoa Cấp cứu và Chống độc, trẻ được tiếp nhận, đánh giá các dấu hiệu sinh tồn, theo dõi chặt chẽ và được hội chẩn với các chuyên gia của Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Nhi Trung ương.
Sau khi hội chẩn thống nhất phương án điều trị, bệnh nhi được các bác sĩ Khoa Khám và Thăm dò Hô hấp, Trung tâm Hô hấp cùng các bác sĩ gây mê tiến hành nội soi phế quản và loại bỏ hoàn toàn dị vật còn sót lại trong đường thở. Ngày 7/12, sức khỏe của T.L hồi phục tốt và đã được ra viện.
 |
Dị vật là hạt lạc gắp từ trong đường thở của bệnh nhi. |
Không may mắn như trường hợp trên, bé V.A (7 tuổi, ở Bắc Kạn) ngậm nắp bút vào miệng khi đang học trong lớp và vô tình bị nuốt đầu bút vào đường thở. Sau đó trẻ ho, khó thở và đau ngực. Ngay lập tức, trẻ được giáo viên đưa đến phòng y tế của trường học để sơ cứu ban đầu, sau đó chuyển đến trung tâm y tế địa phương.
Trên đường đi, trẻ xuất hiện ngừng thở, ngừng tim, phải cấp cứu hồi sinh tim phổi liên tục trên đường chuyển đến Bệnh viện tuyến tỉnh. Tại đây, trẻ tiếp tục được cấp cứu ngừng tuần hoàn. Tuy nhiên do tổn thương não vì tình trạng thiếu oxy, trẻ xuất hiện nhiều cơn co giật liên tục, nên các bác sĩ đã nhanh chóng chuyển trẻ đến Bệnh viện Nhi Trung ương.
Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Tân Hùng, Phó Trưởng Khoa Cấp cứu và Chống độc, cho biết, trẻ vào viện trong tình trạng hết sức nguy kịch. Trẻ được bóp bóng qua nội khí quản, đang được duy trì thuốc trợ tim liên tục để bảo đảm nhịp tim và huyết áp, hôn mê sâu, co giật liên tục.
Bệnh nhi được các bác sĩ điều trị tích cực bằng các biện pháp thở máy, bồi phụ khối lượng tuần hoàn, duy trì vận mạch, điều trị chống phù não, an thần tại các đơn vị cấp cứu và điều trị tích cực. Cùng với đó, trẻ đã được nội soi cấp cứu tại giường gắp dị vật đường thở.
Thạc sĩ, bác sĩ Vũ Tùng Lâm, Khoa Khám và Thăm dò Hô hấp, Trung tâm Hô hấp, cho biết, dị vật được gắp ra là đầu bút bi màu đen, có kích thước khoảng 0,5*0,8 cm, che lấp 70% phế quản gốc phải. Niêm mạc đường thở hai bên của trẻ phù nề, trong lòng phế quản nhiều dịch nhầy.
Rất đáng tiếc, dù đã được các bác sĩ nỗ lực điều trị tích cực, nhưng do thời gian ngừng tim, ngừng thở quá lâu, tổn thương não không hồi phục, bệnh nhi đã tử vong sau 4 ngày điều trị.
Sơ cứu đúng cách trẻ bị hóc dị vật
Để giúp trẻ thoát khỏi nguy kịch khi hóc dị vật, việc sơ cứu đúng cách rất quan trọng. Theo các bác sĩ, nếu trẻ còn hồng hào, khóc được, nói được, ho có hiệu quả, không ảnh hưởng đến các chức năng sống: Hãy khuyến khích trẻ ho, tiếp tục theo dõi, đánh giá và nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được sơ cấp cứu.
Nếu trẻ tím tái, không khóc hoặc khóc yếu, ho không hiệu quả. Nhanh chóng gọi cấp cứu và thực hiện các thủ thuật sơ cứu sau:
Nếu trẻ còn tỉnh:
Đối với trẻ nhỏ: Đặt trẻ nằm sấp, đầu thấp, dọc theo cánh tay một bên, bàn tay đỡ vùng ngực xương hàm dưới của trẻ; dùng gót bàn tay còn lại vỗ 5 cái vào lưng trẻ ở khoảng giữa hai bả vai theo hướng xuống dưới và ra phía trước.
Nếu vẫn chưa bật được dị vật ra tiến hành lật ngửa trẻ vẫn để dọc cánh tay, dùng hai ngón tay trái ấn mạnh ở vùng 1/2 dưới xương ức 5 cái (tần suất 1 lần/ 1 giây).
 |
| Sơ cứu đúng cách có thể giúp trẻ thoát khỏi nguy kịch khi hóc dị vật. |
Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài, hãy lật người trẻ lại tiếp tục vỗ lưng. Luân phiên vỗ lưng và ấn ngực cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.
Đối với trẻ lớn: Ngoài sử dụng biện pháp vỗ lưng ấn ngực có thể trẻ lớn người cấp cứu có thể sử dụng nghiệm pháp Heimlich với trẻ ở tư thế đứng hoặc ngồi: Người cấp cứu đứng sau nạn nhân.
Do chiều cao của trẻ thấp, để hiệu quả người cấp cứu có thể nhấc trẻ lên hoặc quỳ phía sau trẻ. Đặt gót bàn tay của một tay trên bụng trẻ ở vùng thượng vị, ngay dưới mũi xương ức, phía trên rốn; tay thứ 2 đặt trên tay thứ nhất. Dùng hai tay ấn mạnh lên bụng, ấn 5 cái dứt khoát theo hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên, mạnh và nhanh. Có thể lặp lại 6-10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc, la được.
Nếu trẻ không tỉnh: Mở thông đường thở bằng cách ngửa đầu, nâng cằm; thổi ngạt 2 lần; hồi sức tim phổi: Tiến hành ép tim ngoài lồng ngực 30 nhịp: Để trẻ nằm ngửa trên nền cứng, quỳ xuống phía bên trẻ. Đặt tay vuông góc với lồng ngực, trẻ dưới 12 tháng có thể dùng 2 ngón tay, trẻ nhỏ dùng 1 bàn tay còn trẻ lớn/ người lớn có thể dùng 2 tay.
Vị trí ép tim: ½ dưới xương ức, ấn xuống ngực sâu khoảng 1/3-1/2 lồng ngực theo đường kính trước sau. Tốc độ ép tim 100-120 lần/phút; tiếp theo thổi ngạt 2 lần; tiếp tục chu kỳ 30 lần ép tim: 2 lần thổi ngạt cho đến khi trẻ tỉnh hoặc có nhân viên y tế đến.
Bác sĩ lưu ý các bậc cha mẹ tuyệt đối không dùng tay móc dị vật, không gây nôn hoặc cho ăn uống. Nếu trẻ vẫn tỉnh, ho có hiệu quả cần động viên trẻ ho. Ho tự nhiên có hiệu quả hơn bất kỳ biện pháp can thiệp vật lý nào khác. Các biện pháp vật lý (vỗ lưng, ấn ngực, Heimlich) chỉ được thực hiện khi trẻ không ho được, ho không hiệu quả và khó thở tăng dần.
Để phòng tránh tai nạn hóc dị vật cho trẻ cần chú ý: Người lớn phải thường xuyên để mắt tới trẻ nhỏ, khi trông giữ trẻ người lớn không nên chủ quan, phải giám sát chặt chẽ; để xa tầm với của trẻ nhỏ tất cả các vật dụng, đồ chơi có kích thước nhỏ, tròn, trơn hoặc đầu nhọn như: đinh, ốc vít, bút, đồng xu, pin, kim, tăm…
Hướng dẫn cho trẻ không cho các vật và đồ chơi vào miệng ngậm, mút; không ép trẻ ăn, uống khi đang khóc và không nên nô đùa trong khi ăn, đặc biệt khi trẻ có thức ăn trong miệng; không cho trẻ ăn thức ăn dễ hóc như lạc, thạch, nhãn, hướng dương, chôm chôm,…; tập cho trẻ kỹ năng nhai kỹ, nuốt chậm.
 |
Infographic cách sơ cứu trẻ bị hóc dị vật. (BV cung cấp) |
