Theo thống kê từ Tổng cục Thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp) về kết quả tổ chức thi hành án tín dụng từ ngày 1/10/2022 đến 30/9/2023, tổng số phải thi hành là 39.710 việc, tương ứng hơn 153.681 tỷ đồng (tăng 2.652 việc, hơn 16.370 tỷ đồng so với cùng kỳ; đã thi hành xong 4.963 việc, tương ứng gần 21.265 tỷ đồng, giảm 1.252 việc và giảm 1.279,5 tỷ đồng (giảm 6,12% về việc, 6,41% về tiền)… so với cùng kỳ.
Tồn đọng khối lượng lớn
Theo Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), công tác thi hành án tín dụng ngân hàng thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, do tác động của kinh tế thế giới và trong nước, doanh nghiệp, người dân gặp nhiều khó khăn, dẫn đến nợ xấu ngành ngân hàng có xu hướng tăng cao. Trong khi đó, việc thi hành án tín dụng ngân hàng bộc lộ nhiều khó khăn, do hạn chế về quy định pháp luật, về áp dụng pháp luật của cơ quan thi hành án dân sự và các cơ quan có thẩm quyền. Nhiều vụ việc thi hành án bị trì hoãn trong thời gian dài, số lượng vụ việc tồn đọng còn nhiều đã ảnh hưởng đến công tác thu hồi nợ xấu của ngân hàng.
Phó Vụ trưởng Vụ Nghiệp vụ 1, Tổng cục Thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp) Nguyễn Thị Thu Hà cũng cho biết, hệ lụy của đại dịch Covid-19 đã gây nhiều tác động tiêu cực đến nền kinh tế, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, nhất là thị trường bất động sản trầm lắng, không thu hút được khách hàng mua tài sản thi hành án, dẫn đến khả năng thi hành bản án bị hạn chế, hiệu quả thu hồi nợ cho tổ chức tín dụng chưa đáp ứng yêu cầu. Lượng án tín dụng ngân hàng tồn đọng lớn, trong khi khối lượng án phát sinh hằng năm vẫn tiếp tục tăng, dẫn đến quá tải trong thi hành các bản án tín dụng ngân hàng. Nguyên nhân của những vụ việc tồn đọng nêu trên tập trung các nhóm vướng mắc từ phía cơ quan thi hành án, cơ quan có thẩm quyền, do quy định pháp luật và áp dụng pháp luật…
Đồng quan điểm, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ 1, Cục Thi hành án dân sự Thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Thụy nhìn nhận: Công tác thi hành án dân sự chưa được như kỳ vọng. Nhiều vụ việc thi hành án đã thụ lý hơn ba năm nhưng đến nay vẫn chưa thể giải quyết dứt điểm. Trong khi đó, số lượng tiền phải thi hành án cho các tổ chức tín dụng rất nhiều, chiếm khoảng 17% tổng giá trị mà các cơ quan thi hành án phải tổ chức thi hành. Do vậy, áp lực đối với cơ quan thi hành án dân sự trong giải quyết việc thi hành án liên quan đến các tổ chức tín dụng rất lớn. Một trong những nguyên nhân khiến kết quả thi hành án chưa đạt được kỳ vọng hiện nay xuất phát từ bất cập về thể chế.
Ngoài ra, đại diện một số ngân hàng thương mại cũng chỉ ra một trong những khó khăn, vướng mắc phổ biến nhất trong quá trình xử lý khoản nợ thông qua cơ quan thi hành án dân sự là thời gian, quá trình bắt đầu đề nghị thi hành án đến khi xử lý xong tài sản để thu hồi nợ còn kéo dài. Hay trong quá trình kê biên, xử lý tài sản bảo đảm, sự phối hợp, hỗ trợ của các cơ quan, tổ chức liên quan và chính quyền địa phương để tổ chức cưỡng chế thi hành án chưa hiệu quả…
Tiếp tục hoàn thiện thể chế
Trước bối cảnh như vậy, nhiều ý kiến cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện thể chế về thi hành án dân sự, nhất là hoàn thiện Luật Thi hành án dân sự có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác thi hành án dân sự.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, xác định việc thi hành án tín dụng ngân hàng là nhiệm vụ trọng tâm, hằng năm, Tổng cục Thi hành án dân sự đã ban hành Kế hoạch công tác của Tổ xử lý nợ xấu, chỉ đạo cơ quan thi hành án dân sự địa phương triển khai kế hoạch, chủ động kiểm tra, rà soát các vụ việc có điều kiện, xây dựng kế hoạch tổ chức thi hành từng vụ việc để đẩy nhanh tiến độ và giải quyết dứt điểm các vụ việc tồn đọng, kéo dài.
"Trong thời gian tiếp theo, Tổng cục xác định nhiệm vụ công tác thi hành án dân sự nói chung, trong đó có thi hành án tín dụng ngân hàng, sẽ ngày càng khó khăn, phức tạp. Do đó, việc tiếp tục hoàn thiện thể chế về thi hành án dân sự, nhất là hoàn thiện Luật Thi hành án dân sự có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác thi hành án dân sự", bà Nguyễn Thị Thu Hà chia sẻ.
Cùng với đó, phát sinh từ thực tiễn cũng cho thấy, để nâng cao hiệu quả việc thi hành án liên quan đến các tổ chức tín dụng, ngoài việc hoàn thiện thể chế, rất cần sự phối hợp đồng bộ của các bộ, ngành, cơ quan liên quan.
Ông Nguyễn Văn Trình, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế ngân hàng (thuộc VNBA) cho biết, mặc dù công tác phối hợp giữa cơ quan thi hành án dân sự và các tổ chức tín dụng đã có chuyển biến tích cực, nhưng có nơi, có lúc còn gặp vướng mắc, cơ quan thi hành án chưa chủ động tổ chức thi hành vụ việc dẫn đến nhiều vụ việc thi hành án tín dụng ngân hàng chậm trễ chưa được giải quyết. Trong 71 vụ việc thi hành án tồn đọng tại 12 tổ chức tín dụng trên địa bàn TP Hồ Chí Minh mà Hiệp hội Ngân hàng nhận được, nhiều vụ việc gặp vướng mắc từ phía cơ quan thi hành án.
Đối với các tổ chức tín dụng, ông Phan Văn Thụy cũng đề nghị, ngân hàng phải kiểm tra chặt chẽ hồ sơ pháp lý của tài sản thế chấp khi cho vay. Cụ thể, trong quá trình thực hiện hợp đồng tín dụng, giải quyết tranh chấp và thi hành án, ngân hàng phải thường xuyên kiểm tra hiện trạng tài sản thế chấp để tránh trường hợp khách hàng thay đổi hiện trạng tài sản, gây khó khăn cho việc tổ chức thi hành án về sau; phối hợp chặt chẽ với chấp hành viên trong quá trình kê biên, xử lý tài sản thế chấp; bàn giao kịp thời, đầy đủ bản chính giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng khi có yêu cầu; thường xuyên tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật về dân sự, tố tụng dân sự, thi hành án dân sự... cho cán bộ, chuyên viên ngân hàng để có kiến thức cơ bản khi thẩm định tính pháp lý của tài sản nhận cầm cố, thế chấp, tham gia khởi kiện, thi hành án dân sự nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức mình.
