Trưởng Ban Quản lý Khu di tích đặc biệt quốc gia Phố Hiến (tỉnh Hưng Yên) Nguyễn Thị Hòa cho biết, Khu di tích đặc biệt quốc gia Phố Hiến ngày nay vẫn gìn giữ được nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, minh chứng cho thời kỳ phát triển rực rỡ của một "tiểu Tràng An" xưa, là di sản vô giá của kho tàng văn hóa dân tộc và nhân loại.
Tiêu biểu là Văn Miếu Hưng Yên, xưa kia thường tổ chức những kỳ thi Hương để lựa chọn những người đỗ đầu để tham gia thi Hội, thi Đình. Cho nên, Văn Miếu đã trở thành một biểu tượng cho nền học vấn ở Hưng Yên, nơi hội tụ những tinh hoa, trí tuệ của đất Hưng Yên hưng thịnh, an yên và văn hiến. Hiện nay, Văn Miếu Hưng Yên còn lưu giữ được 8 bia đá có niên hiệu Đồng Khánh triều Nguyễn năm thứ 3 (năm 1888), 1 bia đá có niên hiệu Bảo Đại năm thứ 18 (năm 1943) ghi danh 138 vị khoa bảng ngày xưa.
Hàng năm, vào dịp đầu xuân, Văn Miếu Hưng Yên diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, giáo dục rất sôi nổi nhằm khơi dậy truyền thống hiếu học và khoa bảng của vùng đất Hưng Yên văn hiến. Đồng thời, vinh danh những cá nhân và tập thể có thành tích tiêu biểu, xuất sắc trong học tập, giảng dạy. Qua đó, thể hiện được truyền thống, đạo lý tôn sư trọng đạo của người dân Phố Hiến - Hưng Yên, khuyến khích mọi thế hệ ra sức học tập, rèn luyện noi theo các bậc tiền nhân.
Bên cạnh đó, Khu di tích đặc biệt quốc gia Phố Hiến còn có những công trình kiến trúc thuần Việt nổi bật như: chùa Chuông, chùa Nễ Châu, đình chùa Hiến, đền Trần, đền Mẫu, đền Mây, đền Kim Đằng... Phố Hiến còn có những công trình kiến trúc của người Việt kết hợp với kiến trúc Trung Hoa và phương Tây như: Đông đô Quảng Hội, đền Thiên Hậu, chùa Phố, Võ Miếu… Chính những nét độc đáo này đã tạo nên quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến in sâu trong lòng du khách.
 |
| Lễ hội dân gian Phố Hiến tại thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. |
Phố Hiến xưa - thành phố Hưng Yên ngày nay, vùng đất “địa linh, nhân kiệt” được bồi lắng và hưởng thụ dòng nước đỏ nặng phù sa sông Hồng đã tạo nên nền văn minh lúa nước từ lâu đời, với không gian văn hóa của Phố Hiến mang đậm dấu ấn một thời vàng son từng nổi danh với câu ca “Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến”, nơi vẫn bảo tồn, lưu giữ 182 di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật. Trong số đó, có Khu di tích quốc gia đặc biệt, 20 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 25 di tích xếp hạng cấp tỉnh, trên 100 bia ký và hàng nghìn cổ vật có giá trị với nhiều phong cách kiến trúc độc đáo đan xen của phương Đông và phương Tây.
Trong quần thể di tích Phố Hiến hiện có rất nhiều di tích vẫn được bảo tồn, lưu giữ được toàn bộ tính nguyên gốc từ nghệ thuật kiến trúc đến các giá trị lịch sử thể hiện đầy đủ các triều đại từ Đinh, Lý, Trần, Lê, Hậu Lê, Nguyễn như: đền Mây thời Đinh; chùa Hiến thời Lý; đền Tân La, đền Kim Đằng thời Lê; đền Thiên Hậu thời Hậu Lê; đền Trần, đền Mẫu thời Nguyễn… Sự đậm đặc về di tích gắn với tâm linh, tín ngưỡng đã tạo cho thành phố Hưng Yên một bản sắc văn hóa đặc trưng.
Đặc biệt, mỗi công trình tôn giáo, tín ngưỡng cổ kính ở thành phố Hưng Yên lại ẩn chứa trong đó một câu chuyện riêng của lịch sử đầy ly kỳ và triết lý. Từ đó, tạo nên những nét riêng độc đáo của mỗi lễ hội tại di tích khiến không gian văn hóa của thành phố Hưng Yên vừa đa dạng về hình thức song cũng vô cùng đặc sắc tạo thành dòng chảy của lịch sử văn hóa tâm linh, với 40 lễ hội truyền thống dân gian được diễn ra hằng năm tại các di tích.
Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến được xem là điểm nhấn, cũng là lễ hội lớn ở thành phố Hưng Yên được tổ chức vào tháng 3 âm lịch. Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến là hoạt động mở màn cho một chuỗi lễ hội tại các di tích khiến không gian lễ hội như một dòng chảy liên tục kéo dài tới tận tháng 11 âm lịch.
Trong không gian linh thiêng của các di tích, các hoạt động văn hóa cộng đồng được tái hiện phần nào khắc họa sống động, giúp nhân dân và du khách hình dung về cảnh tấp nập “trên bến dưới thuyền” của Phố Hiến xưa với những giá trị tinh thần, mang đậm nét lịch sử về cội nguồn của mảnh đất Phố Hiến, cùng thưởng thức sự tinh tế, phong phú của các loại hình nghệ thuật mang bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung và khu vực đồng bằng sông Hồng nói riêng được chiêm ngưỡng vẻ đẹp mà những giá trị của tự nhiên và kiến trúc, nghệ thuật của lịch sử đã để lại cho mảnh đất Phố Hiến.
 |
| Màn múa lân tại Lễ hội dân gian Phố Hiến, thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. |
Với nhiều hoạt động văn hóa-nghệ thuật phong phú, được tổ chức trang trọng, ý nghĩa, có tính bổ ích và mang yếu tố giáo dục cao kết hợp hoạt động nghệ thuật gắn với quảng bá du lịch; đặc biệt các hoạt động văn hóa, nghệ thuật dân gian truyền thống là sự tham gia của đông đảo nhân dân thành phố Hưng Yên kết hợp với du khách thập phương thể hiện sự phát triển không ngừng của lễ hội hướng về cội nguồn về truyền thống văn hóa, khám phá những nét độc đáo về ẩm thực, âm nhạc và các trò chơi dân gian.
Hiện nay, thành phố Hưng Yên quyết tâm xây dựng thành phố hướng tới đô thị văn minh, hiện đại, sinh thái và văn hiến. Đặc biệt công tác bảo tồn phát huy các giá trị lịch sử-văn hóa, khôi phục nét đẹp văn hóa, tín ngưỡng là một trong những nhiệm vụ quan trọng của thành phố nhằm xây dựng giá trị văn hiến của mảnh đất Phố Hiến xưa. Đồng thời, hướng tới mục tiêu thực hiện phục dựng lại những giá trị tinh hoa của đô thị Phố Hiến cổ theo tinh thần Nghị quyết số 21 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hưng Yên về phát triển thành phố Hưng Yên giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2045.
