Tây Nguyên đối mặt hạn hán nghiêm trọng

Nguồn nước ngày càng sụt giảm

Theo Ðài Khí tượng - Thủy văn khu vực Tây Nguyên, lượng mưa năm 2018 tại khu vực Tây Nguyên chỉ đạt khoảng 60 đến 70% so trung bình nhiều năm và mùa mưa lại kết thúc sớm. Một số hồ đập trong vùng, lượng nước thấp hơn rất nhiều so các năm, thậm chí hồ Thủy điện Ka Nak (Gia Lai) hiện thấp hơn mực nước dâng bình thường gần 22 m, tức là dung tích chỉ không đầy 10%, trong khi mùa khô còn dài. Thêm vào đó, dự báo, mùa mưa 2019 cũng đến muộn hơn so với quy luật. Khả năng thiếu nước ở phía đông, đông nam tỉnh Gia Lai và phía đông tỉnh Ðác Lắc sẽ rất nghiêm trọng.

Mới bước vào những ngày đầu tháng 3, nhưng trên đường liên xã từ thị trấn Quảng Phú về xã Ea M’nang, huyện Cư M’gar (Ðác Lắc), dọc hai bên bờ kênh thủy lợi nhỏ, chúng tôi chứng kiến có hàng chục chiếc máy bơm đang hút nước để tưới cho những vườn cà-phê. Anh Nguyễn Văn Phúc, thôn Tân Tiến, xã Quảng Tiến cho biết, bốn năm trở lại đây chưa năm nào khô hạn lại đến sớm và xảy ra khốc liệt như năm nay. Từ tháng 11-2018 đến nay, chưa hề có mưa. Gia đình có 1,5 ha cà-phê trồng xen hồ tiêu đến nay đã tưới đến đợt thứ tư mà vẫn chưa có mưa.

Không chỉ ở huyện Cư M’gar mà từ sau Tết Nguyên đán đến nay, nhiều hồ, đập thủy lợi, sông, suối tại các huyện Ea H’leo, Krông Búc, Krông Pác, Cư Kuin, Krông Năng, Buôn Ðôn, Ea Súp... của tỉnh Ðác Lắc đã tụt giảm nguồn nước nghiêm trọng, thậm chí nhiều hồ đã khô trơ đáy khiến người nông dân phải đôn đáo tìm nguồn nước tưới cứu cây trồng. Trao đổi với chúng tôi, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Ðác Lắc Nguyễn Thành Long cho biết, Ðác Lắc có 246 hồ, đập thủy lợi cung cấp nước tưới cho cây trồng. Ðến thời điểm hiện tại, đã có 53 hồ, đập có dung tích nước dưới 50% và một số hồ bắt đầu cạn nước.

Tình hình khô hạn cũng đang diễn ra gay gắt tại tỉnh Ðác Nông. Từ ngày 15-2 đến nay, tại hồ thủy lợi Ðác Ken, xã Ðác Lao, huyện Ðác Mil, ngày nào cũng có hơn 10 máy bơm ngày đêm chạy hết công suất để hút nước tưới cho các vườn cà-phê đang khô héo. Hồ thủy lợi Ðác Ken phục vụ nước tưới cho khoảng 1.000 ha cà-phê quanh vùng, nhưng đến nay nguồn nước cũng đã cạn kiệt. Từ đầu tháng 2 đến nay, Chi nhánh Công ty TNHH một thành viên Khai thác công trình thủy lợi huyện Ðác Mil đã phải điều tiết bằng cách thường xuyên bơm nước trung chuyển từ hồ Tây vào hồ Ðác Ken. Ông Trần Ðoàn, người dân ở thôn 9B, xã Ðác Lao cho biết: Sau khi tưới xong 2 ha cà-phê của gia đình, tôi được nhiều người dân ở địa phương thuê bơm tưới nước cho vườn cà-phê của họ. Năm nay, thời tiết nắng nóng gay gắt hơn mọi năm nên đến thời điểm này, nông dân huyện Ðác Mil đã phải tưới tới đợt ba và khả năng phải tưới thêm vài đợt nữa trong lúc chờ mưa. Tuy nhiên, nước hồ đã khô cạn rồi, không biết những đợt sau còn nước để tưới không?

Tại huyện Krông Nô (Ðác Nông), khô hạn cũng đang đe dọa hàng trăm héc-ta lúa nước. Cánh đồng Ðác Rền, xã Nâm N’đir rộng khoảng 600 ha và cánh đồng Buôn Chóah, xã Buôn Chóah được coi là vựa lương thực của huyện Krông Nô bắt đầu xuất hiện tình trạng đất nứt nẻ khiến cây lúa còi cọc, vàng úa.

Cấp bách chống hạn

Xác định khả năng hạn hán gay gắt sẽ xảy ra, ngày 26-10-2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có Chỉ thị số 8382/CT-BNN-TCTL về việc tăng cường thực hiện các giải pháp thủy lợi phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh, mùa khô năm 2018-2019. Trao đổi với chúng tôi, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi Nguyễn Văn Tỉnh cho biết, mùa khô năm 2018 - 2019 sẽ diễn ra khô hạn nghiêm trọng ở khu vực Tây Nguyên. Ðặc biệt là tại lưu vực sông Ba, qua tỉnh Gia Lai và Phú Yên. Do đó, các tỉnh cần hết sức quan tâm đến công tác phòng, chống hạn, cần tính toán, thống kê nguồn nước ở các công trình thủy lợi, các hồ chứa để xây dựng kế hoạch sử dụng nước phù hợp. Ðối với những vùng thường xuyên thiếu nước, cần tuyên truyền để người dân không gieo trồng. Riêng đối với những vùng sử dụng nguồn nước từ các hồ chứa thủy điện như lưu vực sông Ba, nguồn nước sẽ được ưu tiên hoàn toàn cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp. Tại Tây Nguyên, chỉ có 20% diện tích cây trồng trong vùng được sử dụng nước thủy lợi, 80% diện tích còn lại có nguy cơ hạn rất cao vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước tự nhiên.

Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Khai thác công trình thủy lợi tỉnh Ðác Nông Trịnh Văn Tường cho biết: Công ty đang quản lý 249 công trình hồ, đập thủy lợi. Qua theo dõi cho thấy, mực nước các công trình còn khoảng 84% dung tích so với mực nước dâng bình thường. Thời gian tới, mực nước tiếp tục giảm nhanh do nắng hạn gay gắt và nhu cầu tưới nước của nhân dân tăng cao. Vì vậy, ngoài việc tuyên truyền, vận động nhân dân áp dụng các biện pháp tưới nước tiết kiệm, vào thời kỳ cao điểm, đơn vị phối hợp với các địa phương tăng cường bám địa bàn, điều tiết, quản lý, sử dụng nguồn nước hợp lý, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do hạn hán gây ra vào cuối vụ cho người dân.

Chi cục Thủy lợi tỉnh Ðác Lắc cũng khuyến cáo người dân trồng các loại cây nông nghiệp phù hợp với vùng đất thường xuyên bị thiếu nước và áp dụng các công nghệ tưới tiết kiệm để tiết kiệm nguồn nước tưới cho cây trồng. Mặt khác, chi cục đã có văn bản báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương tăng cường ứng phó hạn hán như nạo vét kênh mương, tích nước ở các đập tràn, điều tiết nguồn nước hợp lý để bảo đảm phục vụ tưới cho cây trồng.

Các cấp chính quyền và ngành chức năng các tỉnh khu vực Tây Nguyên cần tăng cường thông tin, tuyên truyền cho người dân sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả. Ðồng thời, khẩn trương rà soát, kiểm tra và nạo vét, duy tu, bảo dưỡng các hồ chứa, đập thủy lợi; tổ chức điều tiết từ các nơi nguồn nước còn nhiều sang nơi khô hạn phục vụ đời sống và sản xuất của người dân, tránh gây thiệt hại cho cây trồng, nhất là diện tích cây cà-phê, tiêu...