Chính phủ ba nước Việt Nam, Campuchia và Lào đã tham gia ký Thỏa thuận sáu nước tiểu vùng sông Mê Công về phòng, chống ma túy, song do điều kiện kinh tế - xã hội và pháp luật của mỗi nước khác nhau, cả ba nước lại nằm gần khu vực Tam giác vàng, nên bọn tội phạm ma túy quốc tế đã lợi dụng tình hình này để mua bán, vận chuyển ma túy qua biên giới của ba nước.
Thông qua các Hiệp định hợp tác, Kế hoạch phối hợp hành động, các cơ quan chức năng ba nước đã thường xuyên trao đổi những tình hình có liên quan công tác phòng, chống ma túy, các biện pháp ngăn chặn, làm giảm tội phạm ma túy qua biên giới ba nước, trao đổi các văn bản pháp luật và kinh nghiệm xây dựng pháp luật về kiểm soát ma túy. Ðặc biệt là ở các tỉnh giáp biên giới ba nước, chính quyền hai bên đã có nhiều cuộc họp cấp cao bàn về phát triển kinh tế - xã hội, phối hợp đấu tranh bảo vệ an ninh biên giới. Các cơ quan công an, hải quan, bộ đội biên phòng đã thực hiện chế độ trao đổi về nghiệp vụ phòng, chống tội phạm, phòng, chống ma túy.
Chất ma túy được buôn bán trái phép qua biên giới Việt Nam - Campuchia, Việt Nam - Lào chủ yếu là thuốc phiện, cần sa, heroin, tân dược gây nghiện. Gần đây xuất hiện nhiều ma túy tổng hợp ATS.
Hầu hết tội phạm ma túy được phát hiện, khám phá trên khu vực biên giới giữa ba nước những năm qua là tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, có sự cấu kết, móc nối giữa đối tượng phạm tội là công dân Việt Nam với công dân Campuchia và Lào. Từ năm 2001 đến nay, tại các cửa khẩu ở các tỉnh giáp biên giới Việt Nam - Lào, Việt Nam - Campuchia, đã phát hiện, bắt giữ hơn 400 đối tượng phạm tội mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy qua biên giới mang quốc tịch Việt Nam, quốc tịch Lào, quốc tịch Campuchia và nhiều nước khác.
Riêng hai năm 2003-2004, trên hai tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia và Việt Nam - Lào, đã phát hiện, bắt giữ 2.718 vụ, 3.863 đối tượng phạm tội về ma túy, trong đó trên tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia, đã phát hiện, bắt giữ 395 vụ, 787 đối tượng, trên tuyến biên giới Việt Nam - Lào, phát hiện, bắt giữ 2.323 vụ, 3.076 đối tượng.
Chính phủ Việt Nam rất coi trọng công tác hợp tác quốc tế, đặc biệt là đối với các quốc gia trong khu vực, các nước láng giềng có chung đường biên giới và các tổ chức quốc tế, trong đó hợp tác với Vương quốc Campuchia và CHDCND Lào. Phát huy truyền thống đoàn kết hữu nghị giữa ba nước, các bên đã trao đổi cụ thể tình hình tội phạm về ma túy và bàn biện pháp phối hợp kiểm soát ma túy giữa hai nước, trong khuôn khổ hợp tác kiểm soát ma túy các nước tiểu vùng sông Mê Công. Tiếp đó, trong khuôn khổ Hội nghị cấp Bộ trưởng sáu nước tiểu vùng sông Mê Công tại Hà Nội tháng 9-2003, các đoàn đại biểu cấp cao và chuyên viên phòng, chống ma túy ba nước đã trao đổi kinh nghiệm và bàn các biện pháp hợp tác kiểm soát ma túy.
Thông qua các hiệp định hợp tác phòng, chống tội phạm và phòng, chống ma túy giữa ba nước Việt Nam và Campuchia, Việt Nam và Lào, trong năm 2003-2004, một số tỉnh biên giới Việt Nam - Campuchia , như Tây Ninh, Long An, Ðồng Tháp, Bình Phước, Kon Tum, Gia Lai, v.v, và các tỉnh biên giới Việt Nam - Lào, như Ðiện Biên, Sơn La, Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Trị, v.v. đã thường xuyên tổ chức giao ban để phối hợp, trao đổi tình hình và kinh nghiệm phòng, chống ma túy giữa hai bên, góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát ma túy.
Trong hai năm 2003-2004, đã có 10 đoàn cấp tỉnh của tỉnh Thanh Hóa (Việt Nam) và 25 đoàn cấp tỉnh của tỉnh Houaphan (Lào) đã sang thăm và làm việc, bàn về hợp tác quản lý an ninh biên giới và phòng, chống ma túy. Tháng 10-2004, Văn phòng Thường trực phòng, chống ma túy Việt Nam và hai tỉnh Tây Ninh, Long An đã tổ chức Hội nghị phối hợp phòng, chống ma túy với Văn phòng Ủy ban quốc gia phòng, chống ma túy Campuchia và hai tỉnh Svay Rieng và Kongpong Chàm.
Do có sự phối hợp của hai bên, nên đã khám phá, ngăn chặn nhiều tội phạm ma túy có liên quan tới hai nước. Ðáng lưu ý là các vụ buôn bán ma túy lớn được phát hiện, bắt giữ năm 2003-2004 tại Quảng Trị, Hà Tĩnh, Nghệ An, Lai Châu trên tuyến biên giới Việt Nam - Lào và tại An Giang, Kiên Giang, Tây Ninh trên tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia.
Bên cạnh những thành tựu là cơ bản đã đạt được, công tác hợp tác giữa ba nước trong lĩnh vực phòng, chống ma túy cũng còn những mặt hạn chế: việc trao đổi thông tin, trao đổi kinh nghiệm chưa được tiến hành thường xuyên đối với các cơ quan tương ứng của ba nước như công an, hải quan, bộ đội biên phòng; việc phối hợp giữa chính quyền và các lực lượng kiểm soát ma túy các tỉnh, các huyện biên giới của ba nước trong công tác kiểm soát ma túy thực hiện chưa đồng bộ, thống nhất; công tác phối hợp điều tra bắt giữ tội phạm buôn bán ma túy giữa ba nước chưa chặt chẽ; việc trao đổi kinh nghiệm hỗ trợ về công tác chỉ đạo cán bộ, trang bị phương tiện giữa ba nước còn ít.
Ðể nâng cao hiệu quả công tác hợp tác kiểm soát ma túy giữa ba nước Việt Nam - Campuchia - Lào trong những năm tới và năm 2005, ba nước cần tăng cường sự hợp tác hơn nữa:
Thứ nhất, Ủy ban quốc gia phòng, chống ma túy ba nước chỉ đạo các cơ quan thành viên, chính quyền và cơ quan công an, hải quan, biên phòng ba nước tiếp tục thực hiện các Bản ghi nhớ, Hiệp định đã ký về hợp tác kiểm soát ma túy, các chất hướng thần và tiền hóa chất. Ủy ban quốc gia phòng, chống ma túy và Bộ Công an Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm, giúp đỡ đào tạo, tập huấn cán bộ phòng, chống ma túy cho Campuchia và Lào. Trong các cuộc hội đàm, làm việc, giao ban giữa chính quyền hai tỉnh, hai huyện giáp biên giới của ba nước, cần có nội dung về hợp tác phòng, chống ma túy.
Thứ hai, xuất phát từ tính chất và yêu cầu cấp bách trong đấu tranh phòng, chống ma túy hiện nay, tăng cường phối hợp bắt tội phạm truy nã, hợp tác tương trợ tư pháp trong điều tra tội phạm ma túy.
Thứ ba, thông qua việc triển khai dự án D91 của LHQ, triển khai các đội đặc nhiệm và Trạm liên lạc phòng, chống ma túy qua biên giới Việt Nam - Campuchia tại Mộc Bài (Tây Ninh, Việt Nam), Svay Rieng (Campuchia) và Trạm liên lạc qua biên giới Việt Nam - Lào tại Hương Sơn (Hà Tĩnh, Việt Nam) và Lạc Sao (tỉnh Bolikhamxai, Lào), tiến tới thiết lập thêm các trạm liên lạc mới ở các tỉnh biên giới khác. Sớm thiết lập Văn phòng sĩ quan liên lạc phòng, chống ma túy tại ba nước để nâng cao hiệu quả hợp tác phòng, chống ma túy.
Các cơ quan phòng, chống ma túy ba nước tiếp tục hoạt động hợp tác song phương và tập trung chỉ đạo các lực lượng, các tỉnh, huyện giáp biên giới tăng cường phối hợp trực tiếp để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh ngăn chặn buôn lậu ma túy qua biên giới, tiến tới xây dựng khu vực ASEAN, khu vực Ðông Dương không có ma túy.
GS.TS NGUYỄN XUÂN YÊM
(Bộ Công an)
