Bài 1: Không để lãng phí nguồn tài nguyên
Những năm qua, dân cư cũng như kinh tế-xã hội vùng ven sông Hồng, sông Thái Bình phát triển với tốc độ nhanh, kéo theo nhu cầu sử dụng đất làm chỗ ở, khu công nghiệp, khu sản xuất tăng theo.
Theo thống kê, cả nước có hơn 9.000 km đê (gần 6.500 km đê sông, hơn 1.000 km đê cửa sông, 1.320 km đê biển và 271 km đê bao); trong đó, hơn 2.740 km đê được phân cấp từ cấp III đến cấp đặc biệt, tập trung chủ yếu ở lưu vực sông Hồng và sông Thái Bình, đóng vai trò hết sức quan trọng với kinh tế-xã hội và an ninh quốc phòng…
Để bảo đảm an toàn cho các hoạt động trên bãi sông, Quyết định số 429 quy định, diện tích xây dựng công trình, nhà ở mới và các hoạt động tôn cao bãi sông không được vượt quá 5% diện tích bãi sông. Phần diện tích bãi sông còn lại được sử dụng cho các hoạt động phát triển kinh tế-xã hội, bao gồm cả xây dựng hạ tầng kỹ thuật, công trình công cộng nhưng không làm tôn cao bãi sông hiện có. Tuy nhiên, điểm mới là các địa phương có thể điều chỉnh tăng diện tích xây dựng ở 1 bãi sông cụ thể vượt 5% nhưng phải khống chế tổng diện tích xây dựng của các bãi sông trên tuyến sông thuộc tỉnh không vượt quá 5% để bảo đảm thoát lũ và phải cụ thể hóa trong quy hoạch tỉnh.
Trao đổi với chúng tôi, Trưởng phòng quản lý đê điều, Cục quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Trần Công Tuyên cho biết, trong những năm gần đây, cùng với hệ thống đê được xây dựng đồng bộ là xây dựng hệ thống hồ chứa đa mục tiêu cho nên ít xuất hiện lũ.
Tuy nhiên, trong trường hợp xảy ra mưa lũ lớn cực đoan ở thượng nguồn, hồ chứa đã đầy nước, không còn khả năng cắt lũ, nguy cơ xảy ra lũ lớn lặp lại những trận lũ lịch sử là rất cao. Đặc biệt, hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình có lưu vực rất lớn, tính chất lũ lớn, dài, cho nên, khi xem xét, sử dụng nguồn đất bãi sông khu vực trên cần hết sức thận trọng.
Một vấn đề nữa, các địa phương cũng cần đặc biệt lưu ý khi lên kế hoạch sử dụng đất bãi sông là Quy hoạch phòng, chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình được xây dựng trên tinh thần ưu tiên cao nhất là an toàn phòng, chống lũ; đồng thời tạo dư địa phát triển kinh tế-xã hội. Do đó, quá trình thực hiện các quy định mới này cần bảo đảm hài hòa và ưu tiên cao nhất cho nhiệm vụ phòng, chống thiên tai; đặc biệt tránh trường hợp triệt để sử dụng bãi sông mà “quên” nhiệm vụ phòng, chống lũ lụt.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bắc Giang Nguyễn Văn Dĩnh khẳng định, quan điểm của tỉnh là quy hoạch, tìm nguồn đất bãi sông trên địa bàn tỉnh luôn tuân thủ an toàn chống lũ lên hàng đầu. Hiện tỉnh đã thực hiện cơ bản xong công tác rà soát các bãi sông có thể nghiên cứu xây dựng gồm 11 bãi, với hơn 4.900 ha phù hợp theo các quyết định 257, 429 của Thủ tướng Chính phủ; đồng thời đã tạm dừng một số dự án để xin ý kiến. Tuy nhiên, mong muốn của địa phương là muốn dồn nguồn đất tập trung về một nơi để tận dụng quỹ đất lớn.
Tại TP Hà Nội, theo Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi thành phố Nguyễn Duy Du, khu vực bãi sông của thành phố rất lớn, diện tích tự nhiên khoảng 36.266 ha và đa dạng, xen lẫn khu dân cư (khoảng 178.097 hộ, với 653.161 nhân khẩu). Mật độ dân số khá cao, tập trung nhiều hạ tầng. Việc quản lý, sử dụng bãi sông tuân thủ Quy hoạch phòng, chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình nêu trên là cần thiết, bảo đảm khai thác, sử dụng đất vùng bãi sông hiệu quả, bền vững và an toàn, không làm ảnh hưởng đến khả năng thoát lũ, chứa lũ và không làm gia tăng rủi ro thiên tai.
Cục quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai là đơn vị trực tiếp nghiên cứu và đề xuất cho điều chỉnh quy hoạch sử dụng bãi sông mới. Những sửa đổi trong Quyết định số 429/QĐ-TTg hiện nay đang hỗ trợ tối đa cho các địa phương phát triển kinh tế-xã hội khu vực ven sông, ven đê. Hiện nay cũng là thời điểm nhiều địa phương đã và đang lập quy hoạch tỉnh để trình phê duyệt.
Tuy nhiên, theo Trưởng phòng quản lý đê điều, Cục quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai Trần Công Tuyên thì song song với việc lập quy hoạch, các địa phương cũng cần khẩn trương đưa ngay phương án phòng, chống lũ vào quy hoạch tỉnh để có cơ sở thực hiện quyết định này. Ngay cả những địa phương đã lập quy hoạch và đang trình hội đồng thẩm định quốc gia cũng có thể có những đề xuất, báo cáo bổ sung để kịp thời đưa phương án phòng, chống lũ vào quy hoạch chung của địa phương mình.
Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hải Dương Đỗ Tiến Bậc cho biết, quy hoạch sử dụng đất bãi sông trên địa bàn tỉnh được lập trong quy hoạch tổng thể, nhưng khi triển khai thực hiện lại phải tách khu vực bãi sông ra trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Như vậy sẽ mất thời gian, doanh nghiệp không mặn mà đầu tư khi phải chờ đợi.
Hiện địa bàn tỉnh có 28 bãi sông nằm dọc 10 tuyến đê được phép nghiên cứu xây dựng, với tổng diện tích bãi là 3.425 ha. Các khu vực này hiện có 4 nhà máy gạch đã xây dựng, 9 nhà máy gạch đã có quyết định chủ trương đầu tư; 1 sân golf và bến du thuyền, công viên sinh thái; 2 sân golf và 1 khu cảng hàng hóa đang nghiên cứu dự án. Các dự án trên đang được nghiên cứu và đưa vào quy hoạch tỉnh để trình phê duyệt.
Còn theo Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Dũng (Bắc Giang), trong hơn 10 năm qua, trên địa bàn huyện không xảy ra lũ. Có công trình xây dựng trường học cho khu dân cư ven sông nhiều năm qua không thể xây dựng được vì là công trình nhỏ lẻ, muốn xây dựng phải đưa vào quy hoạch tổng thể của tỉnh, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, cho nên mặc dù có đất, có kinh phí, học sinh thiếu trường học nhưng vẫn không được xây dựng.
Để tháo gỡ khó khăn cho các địa phương sử dụng bãi sông, quan điểm của Cục quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai là giải quyết khó khăn theo cách tháo gỡ chứ không phải thỏa mãn mọi nhu cầu của các địa phương, không để theo hướng triệt để tận dụng bãi, sông. Với quy mô của nền kinh tế hiện nay, nếu để xảy ra vỡ đê thì hậu quả sẽ rất nặng nề.
Hiện nay một số địa phương đang gặp khó khăn do yếu tố khách quan như Luật Quy hoạch mới thay đổi, hầu hết các địa phương chưa kịp điều chỉnh, cập nhật. Tuy nhiên, có những địa phương như tỉnh Hà Nam đã kịp phê duyệt quy hoạch lũ chi tiết trước khi Luật Quy hoạch có hiệu lực và thực hiện đúng quy định nên đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận cho phép xây dựng công trình cảng Yên Lệnh trên bãi sông Hồng.
Trong khi đó, một số địa phương chưa kịp phê duyệt, cho nên vướng quy định mới. Đặc biệt có địa phương còn đề xuất xây dựng cao hơn tỷ lệ 5% quy định hoặc không đúng vị trí xây dựng theo quy hoạch... Thậm chí có công trình đã xây dựng vi phạm rồi còn đề xuất cho tồn tại.
(Còn nữa)
