Chúng tôi bắt đầu hành trình tại ấp Cồn Tàu, phường Trường Long Hòa thuộc vùng Duyên Hải. Nơi đây con người và thiên nhiên hiện ra như hai mảng đối lập: Một bên nhỏ bé, một bên kỳ vĩ. Nhưng càng nhìn kỹ, càng thấy rõ con người đang nương tựa vào thiên nhiên để sống và thiên nhiên cũng cần con người gìn giữ để không bị mất đi.
Bờ biển Trường Long Hòa từng xảy ra sạt lở, những vách đất, những bộ rễ cây trơ trọi là minh chứng cho sự xâm thực khắc nghiệt của biển cả. Nhưng, thay vì "khoanh tay" đối mặt, người dân chọn "sống thuận thiên" bằng cách thay đổi nhận thức, cùng chính quyền địa phương xây dựng một “pháo đài xanh” bảo vệ đê biển với hàng ngàn ha rừng ngập mặn nhờ các dự án đầu tư và phát triển rừng phòng hộ.
Bạn Mai Tuấn Kiệt, ấp Cồn Tàu cho biết: “Em thấy trồng rừng rất ý nghĩa, góp phần bảo vệ môi trường và tạo hệ sinh thái cho các loài động vật sinh sống. Thầy cô dạy bảo vệ rừng để đất nước xanh, sạch đẹp hơn”.
Trẻ nhỏ trồng cây, người lớn giữ rừng, rừng và người “nương tựa” vào nhau. Rừng chở che, trở thành “lá chắn thép” chống bão, chống cát, góp phần đem lại mầu xanh cho quê hương. Còn người dân luôn nâng niu gìn giữ và bảo vệ tấm “lá chắn xanh” ấy.
Anh Lê Văn Khoảng, cán bộ Kiểm lâm khu vực 1 tự hào khoe về cộng đồng “làng rừng” được xây dựng trong nhiều năm qua. Rừng ngập mặn có khả năng bảo vệ bờ biển tốt và lọc nước thải, giảm ô nhiễm môi trường. Không chỉ vậy, còn có thể cân bằng khí hậu và tăng cường đa dạng sinh thái. Vì thế mà từ thời điểm tỉnh Trà Vinh cũ, đến nay là Vĩnh Long mới, lãnh đạo địa phương đã quy hoạch gần 24.000 ha đất vùng ven biển, trong đó có khoảng một nửa để phát triển diện tích rừng kết hợp nuôi trồng thủy sản. Nhiều gia đình ở đây được giao khoán rừng để chăm sóc bảo vệ, nuôi thủy sản kiếm thêm thu nhập, xem rừng như nhà che chắn cho đời sống của họ.
Ông Trần Minh Hùng, ngụ tại Ấp Nhì, xã Mỹ Long kể, ông đã tham gia trồng rừng được hơn 20 năm. Ở đây ai cũng trồng rồi hưởng huê lợi từ rừng, kể cả người không có đất canh tác cũng có cuộc sống khá giả. “Thiên nhiên ưu đãi cho mình nhiều thứ lắm, tôm, cua, cá và có cả mật ong nữa. Mật ong ở đây bán rất được giá”, ông Hùng khoe.
Ở “làng rừng”, anh Tôn Văn Lành (xã Mỹ Long) tận dụng diện tích rừng giao khoán thả nuôi tôm, cua và thu những nguồn cá tự nhiên; trồng dặm cây rừng vào ao nuôi tạo môi trường sống ổn định giúp các loài thủy sản phát triển khỏe mạnh, ít bệnh, có giá bán cao hơn 20% so với nuôi công nghiệp. Chia sẻ về lợi ích của việc trồng cây trong vuông tôm, anh Lành cho biết: “Từ ngày có mấy hàng cây này, nhiệt độ nước ổn định, con tôm khỏe hơn hẳn, ít bệnh tật. Rễ cây còn là nơi trú ẩn tự nhiên, giúp tôm mau lớn. Lợi đủ đường!”.
Tại biển Ba Động, phường Trường Long Hòa, ở ranh giới giữa hàng phi lao và bãi biển, có thể cảm nhận một sự khác biệt rõ rệt. Bên kia là gió biển gào thét, cát bay; còn bên này là một không gian hoàn toàn bình yên của những luống rau xanh mướt. Rừng phi lao dài 30 km được trồng để chắn cát phủ lấp ruộng, vườn của người dân. Bức tường thành cũng che chở để người dân làm nông quanh năm, giúp chắn sóng giảm bớt tình trạng xâm thực biển và sạt lở.
Chung tay với người dân là lực lượng biên phòng. Trên chiếc thuyền nhỏ dọc theo kênh Quan Chánh Bố (thuộc vùng Duyên Hải) trên mặt nước trong xanh, phẳng lặng, Trung tá Nguyễn Đa Lộc, Đồn trưởng Đồn Biên phòng cửa khẩu cảng Trường Long Hòa cho biết, khi địa phương triển khai các chương trình trồng, bảo vệ rừng, đơn vị cửa khẩu phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan làm tốt công tác tuyên truyền. Đơn vị cũng thường xuyên đi kiểm tra không để xảy ra cháy nổ để rừng luôn phát triển bền vững...
Bên cạnh dùng rừng ngập mặn và rặng phi lao - giải pháp “phi công trình” đầy trí tuệ để “phòng thủ” trước thiên nhiên, những người dân nơi đây còn chủ động tìm kiếm những món quà mà thiên nhiên ban tặng để làm giàu.
Ông Nguyễn Văn Gia là một trong những hộ đón dòng nước mặn lợ trên dòng kênh Quan Chánh Bố để thả nuôi hàu. Theo ông Gia, hàu là nhóm nhuyễn thể, rất dễ nuôi, ít tốn công chăm sóc, thức ăn là nguồn sinh vật tảo có sẵn trong nước nên không tốn chi phí. Kênh Quan Chánh Bố có nguồn nước, thức ăn tự nhiên khá phong phú giúp hàu sinh trưởng tốt, có chất lượng thịt ngon tự nhiên, to khỏe. Ngồi trên ghe, ông Gia tự tay kéo lên một chùm hàu bám đầy trên dây với kích thước to và đều. Ông dùng dao tách những con hàu tươi đưa cho mọi người thưởng thức, ai cũng gật gù tán thưởng bởi vị ngọt thanh, rất đậm đà mùi biển. Khi được hỏi điều gì đã làm nên sự khác biệt cho con hàu ở vùng đất này, ông trả lời giọng hào sảng: “Cái quý nhất ở đây là nguồn nước. Chỗ này là nơi giao thoa của nhiều dòng chảy, nước sạch, ít ô nhiễm. Con hàu sống trong môi trường trong lành thì tự khắc to khỏe, thịt ngọt. Mình hiểu và thuận theo tự nhiên thì nó cho mình cái lộc”…
Câu chuyện của những con người cần cù, sáng tạo nơi đây là minh chứng cho lối sống “thuận thiên”, dùng chính thiên nhiên để khắc phục tác động của biến đổi khí hậu, tạo nên một miền đất “lành” đúng nghĩa. Những cánh rừng bất tận được giữ gìn, gầy dựng đã che chở cho cuộc mưu sinh, duy trì vẻ bình yên và sung túc của cư dân miền Duyên Hải nắng gió.
Chia tay trong hoàng hôn, chúng tôi lưu luyến trước dải rừng xanh như một đường viền mềm mại nhưng kiên cố, ôm lấy những mái nhà, những vuông tôm, bãi hàu trù phú. Vùng đất ven biển tỉnh Vĩnh Long từng là nơi gió rát, cát bay, nay đã khoác lên mình màu xanh yên bình của rừng phi lao, bần và mắm. Những cánh rừng này là thành quả của cả hành trình dài, có sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân vùng bãi bồi. Đó không phải là sự ban tặng ngẫu nhiên, mà là quả ngọt từ trí tuệ, mồ hôi và tình yêu sâu sắc với mảnh đất quê hương.
