Bài 1: Doanh nghiệp gồng mình cầm cự
Khó tiếp cận được chính sách hỗ trợ, danh sách các doanh nghiệp (DN) kêu cứu tiếp tục nối dài và ngày càng có thêm nhiều DN lớn đứng bên bờ vực phá sản. Chính phủ cần có giải pháp khoanh nợ và giảm lãi vay mạnh mẽ hơn để DN có dòng tiền duy trì hoạt động.
Nguy cơ đổ vỡ hàng loạt
Nửa đầu năm 2021, tỷ lệ DN phá sản, ngừng kinh doanh trong cả nước tiếp tục tăng thêm hơn 23% trên nền tăng cao của cùng kỳ năm trước. Con số này phản ánh sức chịu đựng của khu vực sản xuất, kinh doanh đã tới hạn, nhất là sau đợt bùng phát dịch Covid-19 lần thứ tư kéo dài từ cuối tháng 4 đến nay. Nhận định về tính cấp thiết của việc ban hành gói hỗ trợ DN mới trong thời điểm hiện tại, PGS, TS Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Kinh tế Việt Nam ví von: Hơn một năm qua, DN gắng sức “đu xà”, tưởng đã xong, nhưng dịch lại bùng phát, những DN yếu đành buông tay, DN khỏe hơn vẫn đang tiếp tục gồng mình cầm cự nhưng có lẽ chỉ thêm một vài đợt dịch nữa, không kiểm soát được là sẽ buông tay hết. Chính phủ cần đánh giá đúng “sức khỏe” DN để có gói hỗ trợ kịp thời.
Là một CEO (người điều hành) luôn tích cực, chủ động “biến nguy thành cơ” trong đại dịch nhưng thời điểm hiện tại, Chủ tịch HÐQT Công ty cổ phần Du lịch và Tiếp thị giao thông vận tải (Vietravel) Nguyễn Quốc Kỳ dường như không còn đủ nhiệt huyết để truyền đi năng lượng tích cực như vẫn thấy. Hơn một năm qua, Vietravel đã sắp xếp lại để hoạt động hiệu quả hơn dựa trên tầm nhìn và chiến lược mới, bao trùm từ tổ chức bộ máy, tài chính, sản xuất, kinh doanh,… cho đến cơ chế quản lý, điều hành. Thế nhưng, trong lần trao đổi với chúng tôi gần đây, vị “thuyền trưởng” Vietravel đã tỏ ra kém lạc quan về chặng đường phát triển sắp tới. Theo ông Kỳ, hiện nay, các DN lữ hành, hàng không đã kiệt sức trong hoạt động và khô cạn dòng tiền, rất cần được tiếp cận nguồn hỗ trợ để thực hiện cấu trúc lại tài chính. “Cả trăm nghìn DN phá sản nhưng ngân sách chỉ đủ sức cứu một vài DN lớn. Ngân hàng vừa qua lãi khủng, trong khi DN rất kiệt quệ. Quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép giãn, hoãn trả nợ ngân hàng và không chuyển nhóm nợ nhưng DN chậm thanh toán vẫn bị hạ bậc tín nhiệm, khó tiếp cận khoản vay mới để cấu trúc lại. Giải pháp hỗ trợ như vậy chỉ là khó đâu gỡ đó, chưa đủ căn cơ để giúp DN trụ lại, không sa thải lao động”, ông Kỳ nói.
Dưới tác động dịch Covid-19 liên tiếp trong gần hai năm nay, các DN vận tải cũng đang sống “thoi thóp” và đứng trước nguy cơ phá sản, phải thu hẹp dần quy mô, cắt giảm nhân công. Giám đốc chi nhánh Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Minh Thành Phát (nhà xe Sao Việt) Ðỗ Văn Bằng cho biết, từ đầu năm đến nay, DN chỉ hoạt động cầm chừng, có gần 100 đầu xe nhưng chỉ túc tắc chạy vài xe mỗi ngày, doanh thu gần như bằng 0 nhưng mỗi tháng vẫn phải “gánh” gần một tỷ đồng trả lương để giữ chân lao động. Theo đánh giá của DN vận tải, lãi suất cho vay chưa bao giờ thấp như hiện nay nhưng cơ hội để DN vay và phục hồi sản xuất, kinh doanh là rất khó, vì vướng điều kiện thế chấp. Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội Nguyễn Danh Liên cho rằng, dịch bệnh không biết bao giờ kết thúc, Chính phủ cần có giải pháp khoanh nợ và giảm lãi vay mạnh mẽ hơn để DN duy trì hoạt động.
Gói hỗ trợ giải ngân chậm
Theo cảnh báo của Bộ Kế hoạch và Ðầu tư, khả năng thanh toán của các hãng hàng không suy giảm, hiện đã tiến sát giới hạn mất khả năng thanh toán. Ðơn cử, Hãng hàng không Vietnam Airlines (VNA) sáu tháng đầu năm lỗ khoảng 10 nghìn tỷ đồng, nợ phải trả quá hạn lên đến 6.240 tỷ đồng. Mặc dù được giải cứu theo cơ chế đặc thù nhưng bảy tháng qua, VNA vẫn chưa tiếp cận được gói vay ưu đãi 12 nghìn tỷ đồng để trang trải nợ nần và cấu trúc lại hoạt động. Không tiếp cận được chính sách hỗ trợ, danh sách các DN cần “hà hơi thổi ngạt” tiếp tục nối dài và ngày càng có thêm nhiều DN lớn đứng bên bờ vực phá sản. Chủ tịch HÐTV Tổng công ty Ðường sắt Việt Nam (VNR) Vũ Anh Minh cho biết, đã kiến nghị Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN trình Chính phủ gói hỗ trợ khẩn cấp gồm cấp hạn mức tín dụng ưu đãi 800 tỷ đồng không tính lãi suất lãi để bổ sung cho nguồn vốn bị lỗ (theo tính toán khoảng 3.000 tỷ đồng) và đề nghị có chính sách hỗ trợ cho 13 nghìn lao động đang mất việc, thiếu việc làm. Lũy kế từ năm 2020 đến nay, VNR lỗ hơn 2.200 tỷ đồng, nếu dịch bệnh kéo dài sang năm 2022, nguy cơ VNR sẽ mất hết vốn chủ sở hữu, không có đủ dòng tiền trả lương người lao động.
Ngay từ tháng 4-2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 42 về các giải pháp hỗ trợ người dân và DN chịu tác động tiêu cực của dịch Covid-19 quy mô gần 62 nghìn tỷ đồng với ba nội dung chính: Hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt cho người lao động; hỗ trợ gián tiếp thông qua tái cấp vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội và hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao kỹ năng nghề, duy trì việc làm cho người lao động. Theo các chuyên gia kinh tế, việc triển khai các chính sách hỗ trợ người dân, DN ngay từ khi dịch mới bùng phát trong năm 2020 có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần hỗ trợ người dân, chia sẻ khó khăn với cộng đồng DN. Qua đó, hạn chế những thiệt hại, tổn thất do dịch bệnh gây ra, góp phần phục hồi sản xuất, bảo đảm đời sống và an toàn cho người dân và quan trọng hơn cả là tạo sự tin tưởng của người dân và xã hội về các chủ trương đúng đắn của Ðảng, Nhà nước, lan tỏa thông điệp tích cực về sự đồng hành của Chính phủ đến cộng đồng DN. Tuy nhiên, trên thực tế, hiệu quả của chính sách đem lại chưa được như kỳ vọng. Khi hỏi về gói vay ưu đãi hỗ trợ lãi suất, các ngân hàng đều trả lời đã hết. Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Cao Hữu Hiếu cho biết, các DN thành viên mặc dù rất khó khăn nhưng gần như không tiếp cận được gói này vì để đáp ứng tiêu chí các chính sách hỗ trợ, đồng nghĩa với việc phải đóng cửa và sa thải hàng chục nghìn lao động. Ở đây chính sách được thiết kế chưa sát với thực tiễn đời sống, thiếu phù hợp đối với đặc thù ngành nghề, nhất là DN có số lượng lao động lớn. Chẳng hạn như trong đợt tiêm đại trà vắc-xin cho người lao động từ nay đến cuối năm, DN dệt may phải trả chi phí hàng tỷ đồng để người lao động nghỉ ngơi sau tiêm một đến hai ngày nên rất mong muốn được Quỹ Bảo hiểm xã hội chi trả để DN bớt khó khăn về dòng tiền.
Báo cáo của Chính phủ gửi Ủy ban Kinh tế của Quốc hội về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội sáu tháng đầu năm 2021 cho thấy, mức độ giải ngân của các gói hỗ trợ rất thấp. Cụ thể, gói hỗ trợ tiền mặt giải ngân hơn 13 nghìn tỷ đồng, tương ứng 36,5% quy mô; gói hỗ trợ người sử dụng lao động vay trả lương ngừng việc giải ngân 41 tỷ đồng, chỉ đạt 0,26% quy mô và gói hỗ trợ thông qua chính sách tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất mới giải ngân được hơn 786 tỷ đồng (12,1%). Sau một năm thực hiện, tính chung cả gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ đồng, mới giải ngân khoảng 22%. Trong đó, khoản cho hộ kinh doanh, DN vay để trả lương cho người lao động và chi từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hỗ trợ đào tạo lại lao động đều đạt mức rất thấp. Ðiều này có nghĩa, đối tượng cần được tiếp sức để đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh lại nhận được hỗ trợ rất ít. Nguyên nhân cơ bản là do điều kiện, thủ tục nhận hỗ trợ được quy định trong chính sách quá ngặt nghèo khiến người dân và DN không đủ khả năng tiếp cận. Theo các chuyên gia kinh tế, cần có thêm dữ liệu để phân tích sâu hơn nguyên nhân vì sao gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ đồng đạt hiệu quả thấp, do những bất cập trong cơ chế, chính sách hay do quá trình thực thi, để từ đó đưa ra định hướng cho chính sách hỗ trợ hiệu quả trong thời gian tới.
(Còn nữa)
Các DN ngành nhựa đã chủ động chuẩn bị sẵn tâm thế để nắm bắt cơ hội khi xu hướng đơn hàng đang “đổ” về Việt Nam do dịch dần được kiểm soát ở các thị trường lớn như Mỹ, EU... nhưng phần lớn DN vẫn phải đối mặt khó khăn do doanh số giảm, phải xoay xở trả nợ, lãi ngân hàng hoặc trả lương giữ chân người lao động. Nếu tiếp tục cầm cự được, DN sẽ có nhiều cơ hội phát triển nhưng đáng tiếc là các chính sách hỗ trợ chưa thật sự đi vào cuộc sống.
HUỲNH THỊ MỸ
Tổng Thư ký Hiệp hội Nhựa Việt Nam
