Theo báo cáo công bố ngày 23/2 của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), số vụ cháy rừng nghiêm trọng trên toàn cầu được dự báo sẽ tăng 14% vào năm 2030, 30% vào năm 2050 và 50% vào cuối thế kỷ này.
Báo cáo nhấn mạnh cần phải có sự thay đổi căn bản trong chi tiêu của chính phủ đối với các vấn đề liên quan đến cháy rừng, cụ thể là chuyển các khoản đầu tư từ phản ứng và ứng phó sang phòng ngừa và chuẩn bị sẵn sàng.
Được công bố trước thềm kỳ họp lần thứ 5 tiếp nối của Hội đồng Môi trường Liên hợp quốc (UNEA-5.2) tại Nairobi, Kenya (28/2-2/3), báo cáo kêu gọi các chính phủ áp dụng “Công thức sẵn sàng ứng phó cháy rừng” mới.
Theo đó, 2/3 các khoản chi sẽ dành cho việc lập kế hoạch, phòng ngừa, chuẩn bị và phục hồi, và 1/3 còn lại sẽ dành để triển khai các biện pháp ứng phó khi cháy rừng xảy ra. Hiện nay, công tác ứng phó trực tiếp với cháy rừng thường chiếm hơn một nửa các khoản chi liên quan, trong khi công tác lập kế hoạch chỉ nhận được chưa đến 1%.
Để ngăn chặn nguy cơ cháy rừng, các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp hệ thống giám sát dựa trên khoa học và dữ liệu với kiến thức bản địa, cũng như tăng cường hơn nữa hợp tác khu vực và quốc tế.
“Lực lượng tuyến đầu đang liều mình chiến đấu với cháy rừng cần phải được hỗ trợ. Chúng ta phải giảm thiểu nguy cơ xảy ra cháy rừng nghiêm trọng bằng cách chuẩn bị tốt hơn, cụ thể là đầu tư nhiều hơn vào công tác giảm thiểu rủi ro, phối hợp chặt chẽ với các cộng đồng địa phương, và tăng cường cam kết toàn cầu về chống biến đổi khí hậu”, Giám đốc điều hành UNEP Inger Andersen cho hay.
Với tác động kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần và thậm chí nhiều năm sau khi ngọn lửa dần lụi tắt, các vụ cháy rừng cản trở tiến trình hướng tới các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc và làm sâu sắc thêm tình trạng bất bình đẳng xã hội.
Báo cáo chỉ ra mối tương quan chặt chẽ giữa cháy rừng và biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu khiến cháy rừng trở nên tồi tệ hơn thông qua các đợt hạn hán ngày càng tăng, nhiệt độ không khí ngày càng cao, độ ẩm tương đối thấp, sấm chớp và gió mạnh dẫn đến mùa cháy rừng nóng hơn, khô hơn và kéo dài hơn. Ngược lại, cháy rừng khiến tình trạng biến đổi khí hậu trở nên ngày càng trầm trọng, bởi chúng tàn phá các hệ sinh thái nhạy cảm và giàu carbon như vùng đất than bùn và rừng nhiệt đới.
Động vật hoang dã và môi trường sống tự nhiên của chúng gần như không thể thoát khỏi sự tàn phá của các vụ cháy rừng, khiến một số loài bị đẩy đến bờ vực tuyệt chủng. Một thí dụ gần đây nhất là thảm họa cháy rừng năm 2020 ở Australia, khi mà hàng tỷ động vật hoang dã và thuần hóa đã bị chết cháy.
Báo cáo nhấn mạnh việc phục hồi các hệ sinh thái là một hướng đi quan trọng để giảm thiểu nguy cơ cháy rừng trước khi chúng xảy ra, cũng như để phục hồi tốt hơn sau hậu quả mà chúng để lại. Trong đó, phục hồi đất ngập nước và đất than bùn, đặt các công trình xây dựng cách xa thảm thực vật, và bảo tồn các vùng đệm không gian mở là một số thí dụ về các khoản đầu tư cần thiết vào công tác phòng ngừa, sẵn sàng ứng phó và phục hồi.
Báo cáo kết thúc bằng việc kêu gọi các tiêu chuẩn quốc tế mạnh mẽ hơn về an toàn và sức khỏe của nhân viên cứu hỏa và giảm thiểu rủi ro mà họ phải đối mặt trước, trong và sau khi kết thúc công việc xử lý các đám cháy.
