Những năm gần đây, Quảng Nam đã có hành động tích cực để ngăn chặn tình trạng hủy hoại rừng, ô nhiễm môi trường, săn bắt động vật trái phép. Tỉnh thành lập nhiều khu bảo tồn thiên nhiên, khu bảo tồn loài, sinh cảnh, khu bảo vệ cảnh quan, vườn quốc gia, rừng đặc dụng và từ chối nhiều dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường, cảnh quan.
Vùng đất giàu tiềm năng về đa dạng sinh học
Quảng Nam là địa phương có tính đa dạng sinh học cao, nằm trong vùng cảnh quan ưu tiên của Trung Trường Sơn. Địa phương có nhiều hệ sinh thái rừng và biển rất đặc trưng, nơi có nhiều loài quý hiếm, đặc hữu như: Sao la, hổ và voi châu Á, voọc chà vá chân xám, khướu Ngọc Linh, mang Trường Sơn, sâm Ngọc Linh, san hô, cỏ biển...
Đến nay, tỉnh có bảy khu bảo tồn thiên nhiên đã được thành lập, bao gồm một phần Vườn quốc gia Bạch Mã, Vườn quốc gia Sông Thanh, Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Sao La, Khu bảo tồn loài và sinh cảnh voi, Khu dự trữ thiên nhiên Ngọc Linh, Khu bảo vệ cảnh quan di tích lịch sử văn hóa Mỹ Sơn, Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có một cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học là Công viên Chăm sóc và Bảo tồn động vật Vinpearl River Safari Nam Hội An.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, Hồ Quang Bửu cho biết, Quảng Nam là một trong những địa phương tiên phong trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học. Năm 2005, tỉnh đã ban hành Chiến lược bảo tồn đa dạng sinh học hệ sinh thái rừng phía tây; đến năm 2011, Ủy ban nhân dân tỉnh có quyết định phê duyệt Kế hoạch hành động Đa dạng sinh học đến năm 2015, định hướng đến năm 2020. Cùng với đó, Quảng Nam đã thành lập Khu bảo tồn loài và sinh cảnh voi tại huyện Nông Sơn; Khu dự trữ thiên nhiên Ngọc Linh và thiết lập hành lang đa dạng sinh học tỉnh.
Theo đánh giá của WWF, Quảng Nam đã đạt được những kết quả bước đầu trong công tác quản lý, bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học. Tiêu biểu như, tỉnh đã tăng nhanh chóng độ che phủ rừng, tái phát hiện loài sao la bằng bẫy ảnh WWF vào năm 2013; sự xuất hiện trở lại nhiều hơn các loài như mang lớn, mang Trường Sơn, rùa Trung Bộ; sự phục hồi đàn voọc chà vá chân xám với quần thể rất lớn tại xã Tam Mỹ Tây (huyện Núi Thành). WWF xác định, Quảng Nam là vùng ưu tiên về đa dạng sinh học ở miền trung Việt Nam và nằm trong tốp 200 vùng sinh thái được ghi nhận trên toàn thế giới.
Theo chương trình hợp tác giữa WWF và Việt Nam, hiện có sáu dự án phi chính phủ của WWF đã và đang triển khai tại Quảng Nam liên quan đến bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ rừng, cải thiện sinh kế người dân, với tổng kinh phí hơn 95 tỷ đồng. Các dự án này góp phần tích cực trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ rừng bền vững, hướng tới tín chỉ các-bon rừng và nâng cao sinh kế dưới tán rừng cho người dân ở khu vực miền núi của tỉnh.
Trong định hướng phát triển kinh tế, tỉnh Quảng Nam luôn ưu tiên phát triển công nghiệp sinh thái, du lịch xanh, nông nghiệp hữu cơ. Trong đó, địa phương luôn chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học lưu vực Vu Gia-Thu Bồn, bảo vệ rừng, động vật quý hiếm. Khi công tác bảo vệ đa dạng sinh học được quan tâm sẽ đem lại nguồn lợi rất lớn cho con người, xã hội và môi trường sống. Thực tế cho thấy, nhờ công tác quản lý, bảo vệ tốt rạn san hô, các loài động thực vật dưới nước tại Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm đã đem lại nguồn lợi quý cho môi trường và người dân sinh sống ở khu vực này.
Phát triển hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường
Theo các chuyên gia, cũng như các địa phương khác, Quảng Nam đang đối mặt với tình trạng suy thoái đa dạng sinh học, do tác động bởi ô nhiễm nước, không khí và rác thải nhựa; khai thác, sản xuất và tiêu dùng quá mức, hủy hoại rừng, săn bắt và buôn bán trái phép các loài hoang dã, tận diệt nguồn lợi thủy sản. Cùng với đó, áp lực phát triển kinh tế cũng đã tác động lớn đến môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học. Do vậy, đòi hỏi sự nỗ lực của toàn xã hội trong công tác ngăn chặn suy giảm đa dạng sinh học, bảo đảm duy trì các dịch vụ hệ sinh thái, phát triển bền vững.
Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định rõ phương án bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học. Theo đó, tỉnh sẽ phát triển công nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn, chuyên môn hóa, tự động hóa cao; khai thác không gian thiên nhiên-văn hóa Quảng Nam trở thành trung tâm du lịch đẳng cấp quốc tế trên cơ sở phát huy tối đa giá trị các Di sản văn hóa thế giới (Hội An, Mỹ Sơn, Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm...
Đồng thời, xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ, an toàn theo hướng tăng cường liên kết chuỗi, thích ứng biến đổi khí hậu; khai thác rừng bền vững trên cơ sở gia tăng chất lượng dịch vụ môi trường rừng, phát triển thị trường tín chỉ các-bon rừng, các loại cây dược liệu dưới tán rừng để sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Đặc biệt, Quảng Nam sẽ phát triển các khu du lịch dựa trên không gian di sản văn hóa-lịch sử với loại hình du lịch nghiên cứu văn hóa kết hợp trải nghiệm…
Trong khuôn khổ “Năm phục hồi đa dạng sinh học quốc gia Quảng Nam 2024” với chủ đề “Chung sống hài hòa với thiên nhiên”, tỉnh tổ chức hàng chục sự kiện, hoạt động như: các diễn đàn, hội nghị, hội thảo khoa học về đa dạng sinh học; các hoạt động nâng cao nhận thức về đa dạng sinh học; tổ chức quảng bá các điểm du lịch sinh thái gắn với bảo tồn đa dạng sinh học; tọa đàm ký kết chương trình phối hợp bảo vệ động vật hoang dã xuyên biên giới với tỉnh Sê Kông (Lào). Đồng thời, tăng cường công tác phòng chống các hành vi vi phạm pháp luật có liên quan đến bảo vệ đa dạng sinh học...
Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Tam Kỳ (Quảng Nam) Nguyễn Minh Nam cho biết, hưởng ứng Năm phục hồi đa dạng sinh học quốc gia-Quảng Nam 2024, mới đây, thành phố đã tổ chức ký cam kết trong nhân dân với chủ đề “Phục hồi và phát triển hệ sinh thái đất ngập nước sông Đầm”; đồng thời khen thưởng các hộ dân đã có đóng góp trong việc trồng và phục hồi cây xanh, thả cá, tôm giống tái tạo nguồn lợi thủy sản, trồng cây xanh bản địa phục hồi phát triển hệ sinh thái, thực hiện truyền thông nâng cao nhận thức của cộng đồng.
Thành phố Tam Kỳ đẩy mạnh tuyên truyền bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ các loài chim hoang dã; trồng cây xanh phục hồi hệ sinh thái và đa dạng sinh học sông Đầm với nhiều chủng loại cây bản địa; bổ sung các loại tôm, cá để làm đa dạng thêm nguồn lợi thủy sản.
Thiên nhiên đã ban tặng cho Quảng Nam một lợi thế là sự đa dạng sinh học. Đây là tiềm năng để tỉnh phát triển du lịch và xây dựng hình ảnh của mình với tư cách một địa phương phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn giữ được tài sản quý giá của ông cha và theo xu hướng thế giới, một sự phát triển bền vững và thân thiện với môi trường. Để biến tiềm năng này thành hiện thực, nhất là bảo đảm sự hài hòa giữa ba trụ cột kinh tế-xã hội-môi trường nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có sự chung tay, nỗ lực tích cực của cả chính quyền và người dân địa phương.
