Việt Nam đã có hơn 2 thập kỷ thành công về gia nhập thị trường, nay cần bước vào thập kỷ quản trị tốt để vượt qua khủng hoảng, phát triển bền vững. Đại dịch Covid-19 đặt ra nhiều bài học và tạo ra áp lực buộc thay đổi cách sống, làm việc hướng đến hiệu quả, bền vững hơn. Trong bối cảnh này, một lần nữa cho thấy tầm quan trọng của quản trị công ty tốt trong kinh doanh, đối phó với khủng khoảng.
Khoảng cách lớn từ luật đến thực tiễn
Có thể thấy rằng, thực tiễn quản trị của Việt Nam vẫn còn khoảng cách rất lớn với luật pháp. Các quy định về quản trị công ty trong Luật Doanh nghiệp 2015 đã được nâng lên, hoàn thiện hơn, nhưng chưa hẳn thực tiễn sẽ tốt theo vì vấn đề này chưa được nhiều doanh nghiệp hiểu và chú ý đúng mức.
Việc thực hiện quản trị công ty ở Việt Nam chủ yếu nhằm đối phó, tuân thủ các yêu cầu quy phạm nhiều hơn là tự nguyện cam kết nâng cao thực tiễn quản trị công ty trong doanh nghiệp, đồng thời mức độ thực tế quản trị công ty ở nước ta còn thấp hơn so nhiều nước khu vực và trên thế giới. Trong khi đó, nhiều quốc gia khác đã vượt trên cả sự tuân thủ, khung khổ pháp lý chỉ là mức tối thiểu để doanh nghiệp dựa theo để thực hiện.
Theo Báo cáo thẻ điểm quản trị công ty các nước ASSEAN, quản trị công ty ở nước ta luôn đánh giá ở mức thấp nhất trong 6 nước, bao gồm: Singapore, Malaysia, Thailand, Philippines và Indonesia. Đây chính là thách thức rất lớn của các doanh nghiệp nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung. Trong bối cảnh bình thường, quản trị công ty tốt không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh mà còn giảm thiểu xung đột, tranh chấp nội bộ, tăng độ tin cậy và dễ dàng hơn trong huy động vốn. Quản trị tốt giúp ngăn ngừa rủi ro, hệ thống vận hành ổn định, có thể kiểm soát tốt hơn chi phí, nhờ vậy doanh nghiệp tập trung nhiều hơn cho tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận.
Báo cáo đánh giá quản trị công ty niêm yết trong các năm 2019 và 2020 cho thấy mức trung bình lợi nhuận của các doanh nghiệp thuộc nhóm quản trị tốt cao hơn mức trung bình lợi luận của các doanh nghiệp thuộc nhóm quản trị kém hơn. Còn theo Báo cáo kết quả Chương trình đánh giá chất lượng công bố thông tin và minh bạch năm 2020 của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội, điểm công bố thông tin và minh bạch có mối quan hệ tích cực với kết quả kinh doanh được đo bằng ROE (tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu) và ROA (tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản). Kết quả cũng cho thấy rằng, mỗi 1% tăng của điểm công bố thông tin và minh bạch đồng nghĩa với việc ROA tăng 0,1% và ROE tăng 0,12%.
 |
Quản trị công ty tốt và hiệu quả hoạt động kinh doanh. (Ảnh: Báo cáo đánh giá quản trị công ty các công ty niêm yết năm 2019, 2020) |
Covid-19 và tầm quan trọng của quản trị công ty tốt
Dịch Covid-19 đã cho thấy tác dụng của quản trị công ty tốt đến duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh.
Đại diện một hiệp hội doanh nghiệp chia sẻ, mức độ tác động của đại dịch đối với doanh nghiệp có vốn nước ngoài hoặc liên doanh có thể ít hơn so doanh nghiệp khác nhờ họ thiết lập được hệ thống quản trị tốt, có hệ thống để phản ứng với yếu tố bất định, bất thường cho nên thiệt hại sẽ giảm hơn, chủ động thích ứng hơn. Thực tế năm qua, nhiều doanh nghiệp niêm yết hàng đầu đã nhanh chóng tổ chức họp Đại hội đồng cổ đông trực tuyến và ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh.
Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) gần đây đã nhấn mạnh, quản trị công ty tốt và thị trường tài chính đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phục hồi kinh tế, thoát ra khỏi khủng khoảng Covid-19 (Báo cáo "The furture of corporate governance in capital markets following the Covid-19 crisis" công bố tháng 6/2021).
 |
Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội. |
Công ty Tài chính quốc tế (IFC) đã phát hành cuốn cẩm nang hành động dành cho Hội đồng quản trị với tiêu đề: Vượt qua khủng khoảng. Theo đó, quản trị công ty tốt là một cách để ứng phó tốt với khủng khoảng và đi lên, vì bản chất của quản trị công ty đã bao gồm hệ thống quản lý rủi ro và ứng phó với rủi ro. IFC cũng nhận định: Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã minh chứng con đường đi tới thành công của các công ty luôn chất đầy chông gai không thể dự báo trước. Nó cũng cho thấy quản trị công ty và một Hội đồng quản trị vững mạnh có vai trò mang tính quyết định giúp công ty kiểm soát được tác động của những cuộc khủng hoảng bất ngờ.
Quản trị công ty có hiệu quả giúp cho công ty thích ứng tốt hơn đối với những thay đổi không thể lường trước trong môi trường hoạt động. Hội đồng quản trị có thể xây dựng được một hệ thống quản trị công ty có hiệu quả thông qua việc thiết lập một chiến lược kinh doanh có tính đến các rủi ro tiềm tàng, thiết lập hệ thống giám sát và quản lý rủi ro phù hợp và thể chế hóa quy trình ra quyết định. Như vậy, quản trị tốt không phải chỉ là áp dụng đúng luật một cách hình thức hoặc thiên cưỡng. Ở mức độ cao nhất của quản trị công ty tốt chính là quản trị vượt trên sự tuân thủ. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp không chỉ thực hiện đúng và đủ quy định của Luật mà phải thực hiện và áp dụng nguyên tắc quản trị theo thông lệ quốc tế tốt, ở mức cao hơn Luật. Hiểu một cách đơn giản nhất thì quản trị tốt là vì lợi ích của chính doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với khủng khoảng và đi lên.
