Quản lý và sử dụng chất xám khoa học

Ðể có được chất xám khoa học, loài nguời phải chi phí tốn kém rất nhiều lao động xã hội, mà chủ yếu là lao động phức tạp (đào tạo ra một nhà khoa học có tài năng chi phí cao hơn rất nhiều so với việc đào tạo ra một công nhân bình thường). Vì vậy, vấn đề quản lý, khai thác, sử dụng chất xám khoa học vào sản xuất, kinh doanh và phục vụ đời sống cũng như việc sản xuất và tái sản xuất ra chất xám khoa học đều phải dựa trên cơ sở tính toán hao phí lao động xã hội có như vậy mới phù hợp với quy luật giá trị - quy luật kinh tế khách quan của sản xuất và lưu thông hàng hóa tồn tại và hoạt động trong bất kỳ nền kinh tế thị trường nào.

Trong thời kỳ cơ chế kinh tế bao cấp có quan niệm không đúng: không coi sức lao động là hàng hóa, và do đó cũng không coi chất xám khoa học là hàng hóa đặc thù và không đối xử với nó như là hàng hóa; chúng ta đã đánh đồng lao động của các nhà khoa học với những người lao động bình thường trong việc trả thù lao và từ đó, chính sách phân phối cho tiêu dùng cá nhân lúc ấy cũng dường như coi lao động phức tạp ngang bằng với lao động giản đơn. Nhà khoa học hưởng lương không hơn gì những người lao động bình thường, thậm chí trong thu nhập thực tế còn thấp hơn. Vì vậy không động viên khuyến khích được các nhà khoa học những người có tài năng đem hết sức mình cống hiến cho xã hội, cho phát triển sản xuất và nâng cao đời sống. 

Sau Ðại hội Ðảng toàn quốc lần thứ VI, thực hiện chủ trương chuyển nền kinh tế bao cấp sang kinh tế hàng hóa nhiều thành phần (kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa) vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế để đưa nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội. Ðảng và Nhà nước ta đã có nhận thức mới về vai trò hàng hóa sức lao động phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đồng thời coi trọng việc sử dụng "chất xám khoa học" nhằm tạo ra động lực kinh tế mạnh thúc đẩy kinh tế hàng hóa phát triển, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cùng với những nhận thức mới nói trên, Ðảng và Nhà nước đã từng bước có các chính sách mới, đặc biệt là chính sách về đào tạo bồi dưỡng cán bộ khoa học và đổi  mới chính sách phân phối thu nhập qua tiền lương và phúc lợi xã hội, khắc phục sự sai lầm ở thời kỳ trước đây. Các chính sách mới đã có tác dụng động viên khuyến khích các nhà khoa học đem chất xám khoa học của mình phục vụ có hiệu quả cho xã hội, các thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học xã hội cũng như khoa học tự nhiên đã được xã hội ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội và đưa lại kết quả cao đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp chế biến và công nghiệp khai thác. Nhờ vậy hơn 20 năm qua, nền kinh tế nước ta đã có tốc độ tăng trưởng cao liên tục, đời sống nhân dân được cải thiện một bước lớn; lực lượng sản xuất không ngừng phát triển, trình độ dân trí được nâng cao.

Hiện nay, đứng trước yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế nhằm tiếp thu kỹ thuật hiện đại của thế giới để tạo điều kiện mới đưa đất nước ta tiến nhanh, tiến mạnh lên chủ nghĩa xã hội, đòi hỏi chúng ta phải có đội ngũ cán bộ trí thức ngày càng đông về số lượng, giỏi về chuyên môn, nắm bắt được kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ tiên tiến hiện đại, đồng thời vững vàng về chính trị, đáp ứng yêu cầu của cách mạng đặt ra trong giai đoạn mới.

Hội nghị lần thứ VII, Ban Chấp hành Trung ương Ðảng (khóa X) đã thảo luận về vai trò của đội ngũ trí thức trong xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Hội nghị đã ra Nghị quyết về "xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước". Ðây là một chủ trương đúng đắn của Ðảng ta về coi trọng lực lượng trí thức - nhân tài của xã hội, như ông cha ta cũng đã từng nói: hiền tài là nguyên khí quốc gia.

Ðể quản lý, sử dụng và khai thác tốt nhất chất xám khoa học đã có và sẽ có của xã hội vào công cuộc phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vấn đề đặt ra với Ðảng và Nhà nước ta hiện nay là cần phải có những chính sách khuyến khích và ưu đãi thích đáng với các nhà khoa học, đặc biệt là với những người có tài năng để họ cống hiến hết sức mình cho đất nước. Nhưng chính sách ưu đãi đó phải bao quát và giải quyết được một số nội dung sau đây:

Một là, thu nhập của cán bộ khoa học, kỹ thuật làm việc có trách nhiệm, có hiệu quả dù ở lĩnh vực nào đều phải bảo đảm được mức sống ngang mức trung bình cao của xã hội và phấn đấu  đạt mức cao hơn để họ không ngừng tái sản xuất ra sức lao động có chất lượng cao cả về thể chất và trí tuệ theo yêu cầu của nghề nghiệp đòi hỏi. Ðây là vấn đề mấu chốt nhất để quản lý, sử dụng và khai thác có hiệu quả chất xám khoa học phục vụ cho xã hội ở nước ta trước mắt cũng như lâu dài.

Hai là, tạo điều kiện thuận lợi trong việc điều phối lực lượng cán bộ khoa học, kỹ thuật theo yêu cầu của sự phát triển đồng đều nền kinh tế quốc dân trong cả nước, đặc biệt là đối với nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

Ba là, quản lý, sử dụng và khai thác có hiệu quả chất xám khoa học ở tất cả các thành phần kinh tế hướng vào phục vụ mục tiêu chung: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Bốn là, thu hút được các nhà khoa học giỏi vốn là người Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài về cống hiến tài năng cho xây dựng Tổ quốc mình.

Năm là, tạo ra được mối quan hệ hợp tác lao động lành mạnh, chân thực, đồng cảm có hiệu quả giữa lực lượng lao động khoa học kỹ thuật và các lực lượng lao động khác trong nước cũng như ngoài nước.

Sáu là, không để xảy ra tình trạng bị "chảy máu" chất xám khoa học do tác động về đời sống khó khăn của các nhà khoa học, đặc biệt là những nhà khoa học có tài năng lớn đang cần thiết cho đất nước.

Bảy là, động viên và khích lệ được cán bộ khoa học, kỹ thuật tích cực tham gia phong trào thi đua yêu nước làm giàu thêm trí tuệ và khả năng phát minh sáng chế khoa học của mình vì xã hội và phục vụ cho xã hội. Phát hiện, tôn vinh, khen thưởng kịp thời những nhà khoa học có cống hiến nhiều cho đất nước.

Chất xám khoa học là một thứ tài sản quý giá đối với nước ta, trước mắt cũng như lâu dài. Nó phải được coi trọng và không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng để góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Vì vậy, chính sách quản lý, sử dụng và khai thác chất xám khoa học phải được coi là một chính sách kinh tế - xã hội quan trọng nhất và thường xuyên được quan tâm hoàn thiện trong từng giai đoạn cách mạng của nước ta.