Theo thống kê từ Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an): Năm 2020, qua thống kê các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động tín dụng "đen", lực lượng Công an đã tiếp nhận, phát hiện 1047 vụ/1718 đối tượng, đã khởi tố 554 vụ/990 bị can; xử phạt hành chính 375 vụ/593 đối tượng; gồm các tội danh: Giết người, cố ý gây thương tích, làm nhục người khác, xâm phạm chỗ ở người khác,... Riêng về hành vi cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự đã phát hiện, tiếp nhận 539 vụ/884 đối tượng (51,48%) trong đó đã khởi tố 314 vụ/541 bị can; xử phạt hành chính 153 vụ/249 đối tượng.
Nhận diện nhiều thủ đoạn lừa đảo mới
Theo Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Ðào Minh Tú, mặc dù các tổ chức tín dụng đã tích cực đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng tiêu dùng, đơn giản hóa thủ tục vay vốn, nhưng một bộ phận người dân còn tìm đến vay tiền từ tín dụng "đen" để phục vụ nhu cầu vay vốn không hợp pháp, như cờ bạc, kinh doanh phi pháp,... hoặc do thói quen tiêu dùng, tâm lý e ngại tiếp xúc với ngân hàng. Các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng liên quan đến hoạt động tín dụng "đen" ngày càng gia tăng phức tạp. Hiện nay, các đối tượng cho vay nặng lãi đã chuyển sang sử dụng công nghệ cao, vay tiền qua website, vay tiền qua ứng dụng đã làm cản trở công tác đấu tranh với tín dụng "đen". Trong khi đó, các giải pháp quản lý nhà nước trên không gian mạng còn hạn chế, nhất là trong việc định danh số tài khoản mạng xã hội, ngăn chặn các số thuê bao không chính chủ, kiểm soát các ứng dụng điện thoại (app), website có liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi.
Trung tá Ðỗ Minh Phương - Phó Trưởng Phòng Trọng án, Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cũng cho biết, dù đã được kiềm chế, nhưng tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng "đen" vẫn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp nhất là trong bối cảnh dịch Covid-19 làm thiệt hại nặng nề đến mọi mặt của đời sống kinh tế-xã hội. Tình trạng tạm dừng kinh doanh, kinh doanh không có lãi; nợ lương, mất việc làm, giảm thu nhập khiến nhu cầu vay tiền để phục vụ sinh hoạt, kinh doanh tăng cao. Ðể đối phó với các cơ quan chức năng, các đối tượng chuyển hướng lập các doanh nghiệp núp bóng, cho vay trực tuyến, vay qua ứng dụng hoặc lập các tài khoản, hội nhóm trên mạng xã hội (Zalo, Facebook),… để len lỏi, tiếp cận, mời chào số lượng lớn người có nhu cầu vay tiền với thủ đoạn quảng cáo không cần thế chấp tài sản, chỉ cần giấy tờ tùy thân, giải ngân ngay qua tài khoản ngân hàng, nhưng thu thêm nhiều khoản phí, tiền phạt trái pháp luật (thực chất là để lách số tiền lãi vượt ngưỡng theo quy định của pháp luật). Hoặc lập các hợp đồng mua bán, giao nhận tiền, tài sản khống; ép người đi vay thực hiện khống các hành vi vi phạm pháp luật nhằm gây bất lợi về pháp lý cho người vay. Một số hợp đồng vay tiền tuy số tiền vay nhỏ, thời gian vay ngắn nhưng lãi suất gấp nhiều lần định mức pháp luật cho phép.
Ðáng chú ý, bên cạnh các ứng dụng cho vay tiền của các tổ chức tín dụng, công ty tài chính, còn xuất hiện nhiều ứng dụng không rõ nguồn gốc về đơn vị chủ quản có biểu hiện hoạt động tín dụng "đen". Các ứng dụng này thường xuyên thay đổi tên hoặc để ẩn thông tin nhằm tránh sự theo dõi của cơ quan chức năng. Khi khách hàng cài đặt ứng dụng vay và để lại thông tin cá nhân, sẽ có đối tượng liên hệ, mời chào vay tiền và cài đặt các ứng dụng vay khác. Các ứng dụng này có khả năng truy cập thu thập danh bạ, lịch sử tin nhắn, cuộc gọi, thông tin tài khoản mạng xã hội,... của người vay để sử dụng khi đòi nợ hoặc cho những mục đích trái pháp luật khác. "Thực tế khách hàng của các ứng dụng này chủ yếu là học sinh, sinh viên, công nhân viên, người thu nhập thấp cần vay một khoản tiền khoảng vài triệu đồng trong thời gian ngắn mà không muốn thực hiện các thủ tục vay tại ngân hàng, tổ chức tín dụng. Khách hàng có thể không để ý hoặc bỏ qua các thông tin quy định ràng buộc về lãi suất, phí, tiền phạt dẫn đến mức lãi suất phải trả cao hơn nhiều lần lãi suất của ngân hàng, có người phải vay của ứng dụng sau trả lãi cho ứng dụng trước"-đại diện Cục Cảnh sát Hình sự cho biết thêm.
Mạnh tay xử phạt các vi phạm
Trước tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng "đen" xảy ra tại nhiều địa phương, gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự với thủ đoạn rất tinh vi, phức tạp, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 về "Tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen". Triển khai Chỉ thị số 12, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng đã xây dựng, ban hành Kế hoạch hành động của ngành với nhiều giải pháp trọng tâm nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp khi vay vốn, qua đó góp phần hạn chế, đẩy lùi tín dụng "đen". Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhất là đợt bùng phát lần thứ tư vừa qua, khó khăn về kinh tế có thể làm tình hình tín dụng "đen" trở nên căng thẳng hơn. Do đó, theo Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Ðào Minh Tú, bên cạnh những giải pháp đồng bộ nhằm đẩy mạnh kênh tín dụng chính thức của ngành ngân hàng, để đẩy lùi tín dụng "đen", cần có sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, các ngành. Trong đó, Bộ Công an với vai trò là đơn vị đầu mối trong triển khai Chỉ thị 12/CT-TTg, cần đẩy nhanh tiến độ kết nối thông tin giữa cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với các ngành, lĩnh vực-đây là cơ sở để tổ chức tín dụng có đầy đủ thông tin, rút ngắn được quy trình thẩm định, giải ngân cho vay.
Ðại diện Cục Cảnh sát Hình sự cũng cho biết, Bộ Công an sẽ tiếp tục chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương siết chặt công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự có liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng "đen"; đẩy mạnh công tác phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng "đen". Ðồng thời, cũng kiến nghị các bộ, ngành, địa phương chủ động triển khai các giải pháp phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng "đen" kịp thời, đúng trọng tâm, phù hợp với phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm, nhất là trong những diễn biến phức tạp của tình hình đã dự báo trong và sau dịch Covid-19.
