Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ sinh ngày 15/5/1936 tại xã Thanh Văn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Từ nhỏ, những làn điệu ví giặm, đò đưa đã ngấm vào trong ông và nuôi dưỡng tình yêu âm nhạc ở ông.
Năm 1955, nhạc sĩ rời quê hương ra Hà Nội và học đàn guitar với nhạc sĩ Trọng Bằng. Ông trở thành ca sĩ của Đoàn ca múa Nhân dân Trung ương. Ðầu năm 1957, ông lên công tác tại Ðoàn ca múa Lao-Hà-Yên. Tại đó, ông được tiếp xúc nhiều với dân ca các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dáy... và có những sáng tác như: "Mùa xuân gọi bạn", "Suối Mường Hum còn chảy mãi", hợp xướng "Xuân về trên bản",…
Những năm 1956-1957, Nguyễn Tài Tuệ đã đi thực tế ở khu vực cầu Hiền Lương, Cửa Tùng và đảo Cồn Cỏ... Thời gian này, cuộc sống chia lìa hai bên giới tuyến đã tạo cảm xúc cho ông viết nên ca khúc lừng lẫy “Xa khơi”.
Nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ viết ca khúc đều đặn và các tác phẩm của ông đều gần gũi với âm hưởng dân gian. Có thể kể đến một số tác phẩm được yêu thích của ông như “Lời ca gửi noọng”, “Tiếng hát giữa rừng Pắc Bó”, “Lê Quang Vịnh - người con quang vinh”, “Xa khơi”, “Xuân về trên bản Nhắng”, “Về mỏ”, “Suối Mường Hum còn chảy mãi”, “Xôn xao bến nước”. Ngoài ca khúc, ông còn viết một số tác phẩm khí nhạc, đặc biệt cho nhạc cụ dân tộc như giao hưởng thơ “Những cánh chim cao nguyên”, “Kỷ niệm quê hương” (cello và piano)… Ông còn viết phần âm nhạc cho múa và một số ca cảnh, tổ khúc dân ca.
Ông đã có tập “Tuyển chọn ca khúc Nguyễn Tài Tuệ” và album riêng được xuất bản.
Với những cống hiến của mình cho nền âm nhạc nước nhà, nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ đã được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật đợt I (năm 2001), Huân chương Lao động hạng Nhì, Huy chương Vì sự nghiệp Âm nhạc Việt Nam và một số giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).
