Theo đó, cụ Cristina Calderon, đại diện cuối cùng của cộng đồng Yagan thông thạo ngôn ngữ Yamana vừa qua đời vì Covid-19 hồi giữa tuần này, thọ 93 tuổi.
Trong ngôi nhà đơn sơ ở Villa Ukika, thị trấn lâu đời do người Yagan khai phá và sáng lập nên ở cực nam xa xôi của Chile, cụ Calderon từng kiếm sống bằng nghề bán tất dệt kim, đồng thời nắm giữ vai trò người đại diện và bảo vệ cuối cùng cho nền văn hóa của tổ tiên mình.
Từ xa xưa, người Yagan đã sinh sống trên các quần đảo ở cực nam châu Mỹ, nay thuộc Chile và Argentina, chỉ cách lục địa Nam Cực quanh năm băng giá không xa.
Ngôn ngữ cổ Yamana được cộng đồng người Yagan lưu truyền cho đến thế kỷ 21. Nhưng sau khi chị gái mình qua đời vào năm 2003, cụ Calderon trở thành người cuối cùng trên thế giới có thể nói được ngôn ngữ này.
Trong nỗ lực lưu giữ nét văn hóa của tổ tiên, cụ Calderon trong nhiều năm đã lưu giữ những kiến thức về ngôn ngữ bản địa của mình vào 1 cuốn từ điển được dịch sang tiếng Tây Ban Nha.
Con gái của cụ Calderon, bà Lidia Gonzalez cho biết: “Sau sự ra đi của mẹ, 1 phần quan trọng trong ký ức văn hóa của người Yagan chúng tôi đã không còn nữa”. Là 1 chính trị gia, bà Gonzalez cũng nằm trong nhóm hiện đang soạn thảo hiến pháp mới của Chile.
Tuy nhiên, ngôn ngữ Yamana sẽ không bị lãng quên. Theo bà Gonzalez, cuốn từ điển của cụ Calderon có thể đem đến hy vọng bảo tồn ngôn ngữ bản địa này ở một số hình thức nào đó.
“Mặc dù cụ đã mất và đem theo nhiều kiến thức thực nghiệm đặc biệt có giá trị về mặt ngôn ngữ, nhưng khả năng bảo tồn và hệ thống hóa ngôn ngữ Yamana vẫn còn” bà Gonzalez nói.
Hiện cộng đồng người Yagan chỉ còn số lượng rất ít ỏi khoảng vài chục người. Qua nhiều thế hệ, những người Yagan đã không còn sử dụng ngôn ngữ Yamana nữa, vốn được coi là 1 dạng ngôn ngữ tự nhiên biệt lập, tức không có mối quan hệ phả hệ hoặc “di truyền” với các ngôn ngữ khác và rất khó xác định nguồn gốc.
