Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng công tác kiểm tra, giám sát; xác định kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh đạo của Đảng, lãnh đạo mà không kiểm tra coi như không lãnh đạo; công tác kiểm tra, giám sát là một bộ phận quan trọng của công tác xây dựng Đảng.
Xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ của công tác xây dựng Đảng và giữ gìn kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, ngày 16/10/1948, tại Chiến khu Việt Bắc, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra Quyết nghị thành lập Ban Kiểm tra Trung ương(1), Quyết nghị nêu rõ: "...Trung ương quyết định thành lập Ban Kiểm tra đi xuống các khu xét xem chủ trương của Đảng có được thi hành và có sát đúng không, đồng thời xem xét sự thi hành kỷ luật trong Đảng để thu thập kinh nghiệm giúp Trung ương bổ khuyết chính sách của Đảng…". Ban Kiểm tra Trung ương đầu tiên do đồng chí Trần Đăng Ninh, Ủy viên Trung ương Đảng làm Trưởng ban. Sau này, Thường vụ Bộ Chính trị khóa VIII quyết định lấy ngày 16/10/1948 là Ngày Truyền thống của Ngành Kiểm tra Đảng.
Ngày 6/3/1956, Bộ Chính trị khóa II ban hành Nghị quyết về tăng cường lãnh đạo công tác kiểm tra và kiện toàn tổ chức ban kiểm tra các cấp(2). Từ đó, ban kiểm tra các khu ủy, tỉnh ủy, thành ủy được thành lập. Đến cuối nhiệm kỳ Đại hội II, ban kiểm tra đã được thành lập từ Trung ương đến cấp khu và cấp tỉnh, thành phố.
Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (tháng 9/1960), ban kiểm tra các cấp đổi tên thành ủy ban kiểm tra (UBKT) và do cấp ủy cùng cấp bầu ra. Do đặc điểm lịch sử, lúc đó ở miền bắc (từ Vĩnh Linh trở ra), UBKT mới được thành lập đến cấp quận, huyện và tương đương ở 31 tỉnh, thành phố và 7 đảng bộ trực thuộc Trung ương. Tại miền nam, ngày 14/8/1969, Trung ương Cục miền Nam ban hành Nghị quyết thành lập ban kiểm tra các cấp(3). Tại Khu V, tháng 3/1970, Hội nghị lần thứ 10 Khu ủy Khu V ra Quyết nghị thành lập ban kiểm tra cấp khu và cấp tỉnh.
Sau khi đất nước thống nhất, Ban Kiểm tra Trung ương Cục miền Nam và Ban Kiểm tra Khu ủy Khu V hợp nhất vào Ủy ban Kiểm tra Trung ương, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng (tháng 3/1982), UBKT được thành lập thành hệ thống đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở.
Từ ngày thành lập đến nay, Ngành Kiểm tra của Đảng không ngừng phấn đấu, trưởng thành, có nhiều đóng góp quan trọng cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. 75 năm qua, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và UBKT các cấp luôn bám sát nhiệm vụ chính trị và công tác xây dựng Đảng trong từng thời kỳ cách mạng, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, lập nhiều thành tích, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, giữ vững kỷ cương, kỷ luật, đoàn kết, thống nhất trong Đảng, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta chiến đấu giành thắng lợi vẻ vang trong các cuộc kháng chiến, hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, tiến hành công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Từ ngày đầu thành lập, Ban Kiểm tra Trung ương chỉ có 3 thành viên chuyên trách và một số cán bộ giúp việc, đến nay Ngành Kiểm tra của Đảng đã có hàng vạn cán bộ chuyên trách và kiêm chức ở các cấp. Dù trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào, đội ngũ cán bộ kiểm tra luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, nêu cao ý thức tổ chức kỷ luật, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống; trung thực, đoàn kết, liêm khiết, tận tụy, thương yêu đồng chí; chịu đựng gian khổ, khắc phục khó khăn, kiên trì, bền bỉ, hết lòng, hết sức, nỗ lực phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao; luôn được Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cấp ủy các cấp và nhân dân tin tưởng. Biết bao đồng chí đã cống hiến, hy sinh trọn đời cho công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, làm rạng rỡ truyền thống vẻ vang của Ngành Kiểm tra.
Với những thành tích đã đạt được, nhiều tập thể và cá nhân Ngành Kiểm tra đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý; Ngành Kiểm tra Đảng và Cơ quan Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng. Chiến công, sự hy sinh, nỗ lực phấn đấu không ngừng của các thế hệ cán bộ kiểm tra đã xây đắp nên truyền thống vẻ vang của Ngành Kiểm tra: Tuyệt đối trung thành, đoàn kết, trung thực, liêm khiết, kỷ cương và tận tụy. Những năm gần đây, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các Nghị quyết của Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và UBKT các cấp đã có nhiều đổi mới, nỗ lực, cố gắng hoàn thành khối lượng lớn công việc; chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát từng bước được nâng cao, trong đó có nhiều vụ việc khó, phức tạp, kéo dài, dư luận quan tâm đã được kiểm tra, kết luận, xử lý dứt điểm; những vụ việc mới phát sinh được phát hiện, kiểm tra, xử lý kịp thời. Nội dung, đối tượng kiểm tra, giám sát được thực hiện toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm.
Qua kiểm tra, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và UBKT các cấp đã kiên quyết xử lý và đề nghị Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cấp ủy các cấp xử lý nghiêm minh nhiều tổ chức đảng, đảng viên vi phạm, trong đó có cả những đồng chí giữ cương vị cao của Đảng, Nhà nước, kể cả cán bộ đã nghỉ hưu, sĩ quan cao cấp trong lực lượng vũ trang, với tinh thần làm nghiêm từ trên xuống, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể đó là ai.
Từ công tác nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã ban hành và tham mưu Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành hệ thống các văn bản, quy định khá hoàn chỉnh về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng, bảo đảm khoa học, đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ, sát thực tế, phù hợp với giai đoạn cách mạng mới, tạo điều kiện thuận lợi cho cấp ủy và UBKT các cấp thực hiện nhiệm vụ được giao.
Công tác xây dựng Ngành, xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra được chú trọng, tăng cường. Được các cấp ủy, tổ chức đảng quan tâm, chăm lo, đào tạo, bồi dưỡng; sự dìu dắt, ủng hộ, giúp đỡ của các thế hệ đi trước; sự rèn luyện qua thực tiễn công tác, đội ngũ cán bộ kiểm tra các cấp ngày càng bản lĩnh, trưởng thành, đoàn kết, thống nhất, tâm huyết, tận tụy, trách nhiệm cao. Những kết quả trên đã tạo dấu ấn quan trọng trong chặng đường 75 năm xây dựng và trưởng thành của Ngành Kiểm tra, góp phần đấu tranh, phòng ngừa, ngăn chặn có hiệu quả sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; minh chứng cho quyết tâm chính trị cao của Đảng trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; không ngừng củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với Đảng và chế độ. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát đã giúp các cấp ủy, tổ chức đảng lãnh đạo, chỉ đạo có hiệu quả hơn công tác xây dựng Đảng và thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị; giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, đoàn kết nội bộ; đồng thời, phát hiện những sơ hở, thiếu sót, bất cập trong lãnh đạo, quản lý để đề xuất bổ sung, sửa đổi các văn bản có liên quan cho phù hợp. Cũng qua kiểm tra, giám sát, nhận thức của các tổ chức đảng, đảng viên được nâng lên; nhiều tổ chức đảng, đảng viên được kiểm tra, giám sát đã cầu thị, nghiêm túc nhìn nhận vi phạm, khuyết điểm, chủ động khắc phục kịp thời hậu quả gây ra. Kỷ cương, kỷ luật trong Đảng được siết chặt, có tác dụng cảnh báo, cảnh tỉnh, răn đe, phòng ngừa vi phạm, làm cho Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh để lãnh đạo đất nước trong giai đoạn cách mạng mới, góp phần tạo môi trường minh bạch, lành mạnh để phát triển đất nước.
Bên cạnh những kết quả, thành tích đã đạt được, nghiêm túc, thẳng thắn nhìn nhận, đánh giá, chúng ta thấy rằng, công tác kiểm tra, giám sát vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; chất lượng, hiệu quả chưa đồng đều ở các cấp. Một số cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu cấp ủy chưa coi trọng đúng mức, chưa thật sự quyết tâm, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo và trực tiếp thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Việc nắm bắt tình hình, dự báo, tham mưu có lúc chưa sát, chưa chủ động, chưa kịp thời. Công tác kiểm tra ở một số nơi thiếu trọng tâm, trọng điểm; việc tự kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm của nhiều cấp ủy, tổ chức đảng vẫn là khâu yếu; còn nhiều tổ chức đảng và đảng viên có vi phạm nhưng chưa được phát hiện kịp thời; công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan tham mưu, giúp việc của cấp ủy còn nhiều hạn chế. Công tác giám sát ở các cấp chưa thường xuyên, có nơi, có lúc chưa thực chất; phạm vi, đối tượng còn hẹp; hiệu quả cảnh báo, phòng ngừa vi phạm chưa cao. Vẫn còn tình trạng né tránh, đùn đẩy, chưa kiên quyết trong đấu tranh với những vi phạm của các tập thể và cá nhân; chưa kịp thời xử lý những vụ việc phức tạp, nổi cộm, bức xúc trong dư luận. Việc thi hành kỷ luật đảng ở một số nơi chưa nghiêm, chưa tương xứng với tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, còn hiện tượng nể nang, ngại va chạm. Năng lực, trình độ, bản lĩnh và phương pháp công tác của một bộ phận cán bộ kiểm tra chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.
Nhìn lại quá trình 75 năm xây dựng và trưởng thành của Ngành Kiểm tra, chúng ta rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Một là, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng, mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh đạo của Đảng, một bộ phận quan trọng của công tác xây dựng Đảng, trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện phải có quyết tâm chính trị cao; xác định xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng và sự nghiệp cách mạng. Phải luôn bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với công tác kiểm tra, giám sát. Thực tiễn cho thấy, ở đâu cấp ủy coi trọng và làm tốt công tác kiểm tra, giám sát thì ở đó, nơi đó việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị đạt kết quả tốt, nội bộ đoàn kết thống nhất, kỷ cương, kỷ luật được giữ vững, vi phạm được ngăn chặn và đẩy lùi. Bên cạnh đó, ngành Kiểm tra phải tranh thủ được sự ủng hộ, giúp sức của đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân; sự tham gia, vào cuộc trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.
Hai là, công tác kiểm tra, giám sát phải thường xuyên đổi mới cả về lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện; phải xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ chính trị và công tác xây dựng Đảng trong từng giai đoạn. Phải thực hiện đúng phương châm "chủ động, chiến đấu, giáo dục, hiệu quả"; giữ đúng các nguyên tắc và quy định của Đảng; bảo đảm khách quan, công khai, dân chủ, thận trọng, "thấu tình, đạt lý"; giám sát phải mở rộng, kiểm tra phải có trọng tâm, trọng điểm; giám sát là để nhắc nhở, cảnh báo, chủ động phòng ngừa; kiểm tra là phải kết luận rõ đúng sai; xử lý kỷ luật đảng phải nghiêm minh, kịp thời, song cần phải trên tinh thần "trị bệnh cứu người", tình thương yêu đồng chí. Đồng thời, việc công khai kết luận kiểm tra, xử lý vi phạm trên các phương tiện thông tin đại chúng có tác động tích cực, góp phần giáo dục, răn đe và phòng ngừa vi phạm.
Ba là, công tác kiểm tra, giám sát phải chủ động, kịp thời, đi trước, làm trước, tạo tiền đề cho các cơ quan chức năng xem xét, xử lý tiếp theo. Sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, kịp thời, hiệu quả giữa kiểm tra, giám sát của Đảng với thanh tra, kiểm toán nhà nước và điều tra, truy tố, xét xử góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; hạn chế sự chồng chéo trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền.
Bốn là, phải quan tâm đúng mức công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để tham mưu kịp thời cho Đảng; tiếp tục hoàn thiện chủ trương, đường lối, các quy định, quy chế, quy trình về công tác kiểm tra, giám sát của Đảng. Kịp thời kiện toàn tổ chức, bộ máy UBKT các cấp. Luôn chăm lo, xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra có phẩm chất đạo đức trong sáng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đủ năng lực, trình độ và phương pháp công tác khoa học. Đất nước bước sang giai đoạn phát triển mới, Đảng ta xác định phải tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng với tinh thần và quyết tâm chính trị cao.
Điều đó đặt ra cho ngành Kiểm tra, UBKT các cấp và đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra của Đảng hôm nay những trọng trách lớn lao, những nhiệm vụ rất nặng nề, đòi hỏi phải nêu cao hơn nữa trách nhiệm trước Đảng và nhân dân.
Phát huy truyền thống vẻ vang của Ngành 75 năm qua, tiếp tục quán triệt, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết của Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị về Chiến lược công tác kiểm tra, giám sát của Đảng đến năm 2030(4), trong thời gian tới, công tác kiểm tra, giám sát cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ trọng tâm sau đây:
Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm và hành động của các cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên, nhất là người đứng đầu trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng. Cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu cấp ủy phải lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát; tạo điều kiện thuận lợi và là chỗ dựa vững chắc để UBKT các cấp thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng.
Thứ hai, cấp ủy, tổ chức đảng và UBKT các cấp tăng cường kiểm tra, giám sát, chủ động phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn, khắc phục khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên ngay từ khi còn mới manh nha, với phương châm lấy xây là chính; kịp thời phát hiện nhân tố mới, tích cực để phát huy, bảo vệ cái đúng, bảo vệ người tốt, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung; đóng góp có hiệu quả, góp phần hoàn thiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Thứ ba, UBKT các cấp đẩy mạnh thực hiện toàn diện các nhiệm vụ theo quy định của Điều lệ Đảng, trọng tâm là kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm; kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, vi phạm những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương những lĩnh vực, địa bàn dễ xảy ra vi phạm, tham nhũng, tiêu cực; những nơi có nhiều vấn đề nổi cộm, gây bức xúc trong xã hội; những vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương, Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo. Khi các vụ việc vi phạm được phát hiện, phải kịp thời kiểm tra, kết luận và xử lý nghiêm minh, kịp thời.
Chủ động tham mưu giúp cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác kiểm tra, giám sát; phối hợp chặt chẽ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất giữa công tác kiểm tra, giám sát của Đảng với công tác thanh tra, kiểm toán, điều tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội. UBKT cấp trên thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn cấp ủy, tổ chức đảng và UBKT cấp dưới thực hiện công tác kiểm tra, giám sát, nhất là trong xử lý các vụ việc nghiêm trọng, phức tạp. Nghiên cứu, tham mưu để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các quy định của Đảng về công tác kiểm tra, giám sát.
Thứ tư, các cấp ủy, tổ chức đảng thường xuyên quan tâm kiện toàn tổ chức bộ máy và tăng cường cán bộ cho UBKT các cấp tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao. Xây dựng mô hình tổ chức bộ máy cơ quan UBKT các cấp bảo đảm đồng bộ, thống nhất, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra liêm khiết, công minh, chính trực, có bản lĩnh, dũng khí đấu tranh, gương mẫu, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, tâm huyết, tận tụy, trách nhiệm với công việc. Đẩy mạnh công tác luân chuyển cán bộ kiểm tra sang công tác ở các ngành, các cấp; cán bộ lãnh đạo, quản lý các ngành, các cấp về làm công tác kiểm tra, giám sát của Đảng và luân chuyển cán bộ trong hệ thống Ngành Kiểm tra Đảng. Tiếp tục nghiên cứu, quan tâm và thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với cán bộ làm công tác kiểm tra. Thường xuyên cập nhật kiến thức, tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ công tác kiểm tra.
Kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống, Ngành Kiểm tra của Đảng tiếp tục quán triệt sâu sắc sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các cấp ủy đảng, đây là mệnh lệnh và cũng là kim chỉ nam cho hoạt động của Ngành; trân trọng sự giúp đỡ, phối hợp của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các ban, bộ, ngành, đoàn thể ở Trung ương và địa phương; sự đồng tình, ủng hộ của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đối với hoạt động của UBKT các cấp và đội ngũ những người làm công tác kiểm tra của Đảng, đây là nguồn động viên, khích lệ to lớn, là động lực cổ vũ mạnh mẽ đối với Ngành Kiểm tra. Chúng ta cũng tri ân sâu sắc công lao, đóng góp của các đồng chí cán bộ kiểm tra lão thành, các đồng chí thành viên UBKT Trung ương và đội ngũ làm công tác kiểm tra của Đảng qua các thời kỳ. Ngành Kiểm tra sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa, không ngừng phấn đấu, rèn luyện, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao để đáp lại sự tin tưởng và kỳ vọng mà Đảng và nhân dân đã dành cho Ngành.
--------------------------------
(1)- Quyết nghị số 29-QN/TW.
(2)- Nghị quyết số 04-NQ/TW.
(3)- Nghị quyết số 13/NQ.
(4)- Kết luận số 34-KL/TW, ngày 18/4/2022.
