Dành nhiều thời gian, tâm huyết cho hành trình tìm kiếm các loại trà cổ, trà ngon dọc miền đất nước, nghệ nhân trà truyền thống Nguyễn Ngọc Tuấn cho hay: Càng đi sâu vào lĩnh vực này, càng khám phá nhiều câu chuyện độc đáo. Ông nhớ như in ngày ghé thăm Trưởng thôn Bàn Văn Ỏng (thôn Thác Tăng, xã Cao Bồ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang) rồi được đưa đi “chào” những cây trà cổ thụ.
Ðứng trước những gốc trà sừng sững, thân to bằng mấy vòng tay người lớn, ông Tuấn khẽ nhắm mắt, hít thở thật sâu. Những lá trà cổ thụ được gia đình trưởng bản xử lý kỳ công rồi gác trên bếp, mỗi năm chỉ đôi ba ký để dành uống và tặng khách quý.
Trong gian bếp ấm, ông Tuấn được thưởng thức loại trà Lam do chính vị trưởng thôn làm và nghe chủ nhà say sưa kể về cây trà lâu năm cùng những phong tục thú vị của bà con người Dao. Những ống trà Lam đượm mùi khói bếp đang được ông Tuấn trưng bày tại phòng khách của gia đình ở Thành phố Hồ Chí Minh. Chỉ khi bạn bè thân thiết ghé thăm, ông mới đem trà quý cùng chuyện hay ra tiếp đãi.
Mấy chục năm miệt mài tìm kiếm, danh sách trà quý, trà ngon cứ thế nối dài, kho chuyện về trà vì thế cũng dồi dào, phong phú hơn. Lần nọ, vô tình gặp gỡ nhóm bạn trẻ yêu văn hóa truyền thống, ông Tuấn nhận ra họ cũng quan tâm đến trà và muốn tìm hiểu, trải nghiệm.
Mời khách ghé nhà nghe chuyện trà, ông tự tay chọn các loại phù hợp với giới trẻ rồi soạn ấm chén đúng điệu, đi kèm nhiều loại bánh mứt phù hợp. “Sao trà này dễ uống quá! Nó không đắng như các loại cháu từng uống?”. Trước thắc mắc của bạn trẻ, ông Tuấn chậm rãi bắt đầu giới thiệu các loại trà truyền thống của người Việt cùng cách thưởng thức riêng.
“Có bạn hỏi tôi nếu các bạn thích uống trà sữa thì có sao không. Tôi liền nói, trà sữa đâu xấu. Nếu cân đối được lượng đường sữa, trà vẫn đậm vị, mùi hương cũng độc đáo. Trà đâu nhất thiết phải đắng chát. Có nhiều loại trà vị ngọt nhẹ, hương thoang thoảng nhưng đủ khiến người uống say mê”, nghệ nhân Nguyễn Ngọc Tuấn cho hay.
Từ những lần gặp gỡ như thế, ông Tuấn muốn chia sẻ nhiều hơn với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ nên chú tâm vào việc sưu tầm, tổng hợp kiến thức, hình ảnh để làm sách về trà. Ðến nay, ông đã giới thiệu với độc giả trong và ngoài nước bốn đầu sách xoay quanh chủ đề này.
Viết sách, trò chuyện chưa đủ, ông còn dành thời gian đi khắp nơi quảng bá văn hóa thưởng trà truyền thống của người Việt. Trong những buổi trò chuyện, giới thiệu nét đẹp của văn hóa trà Việt, ông Tuấn luôn mời các bạn trẻ đến lắng nghe, thưởng thức và sẵn sàng giải đáp từng câu hỏi của họ.
Trong số đó có Thủy Tiên, cô gái trẻ quê ở Lâm Ðồng. Tại tọa đàm “Hành trình tìm trà” được tổ chức ở Thành phố Hồ Chí Minh cách đây không lâu, câu chuyện của Tiên khiến nhiều người nghe thích thú. Với Tiên, trà ban đầu là sự tò mò rồi dần trở thành tìm tòi, khám phá ra bao điều thú vị. Khi còn bé, thấy ba mẹ uống trà cùng nhau, Tiên có xin thử vài ngụm rồi gật gù khen ngon.
Không ngờ đến một ngày, thói quen thưởng trà còn giúp bạn hình thành lối sống lành mạnh, yêu đời hơn. Từ ngày duy trì thói quen uống trà, Tiên không còn “sống vội” mà chậm rãi ngắm nhìn sớm mai và lắng nghe cuộc sống chung quanh.
Việt Nam tự hào về những rừng chè cổ thụ bậc nhất thế giới và gìn giữ tục uống chè tươi độc đáo từ nghìn năm. Hiện cả nước có 34 vùng trồng chè và chế biến trà, lượng trà xuất khẩu đứng thứ 5 thế giới.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Duy Thịnh (nguyên Trưởng khoa Công nghệ thực phẩm, Ðại học Bách khoa Hà Nội), nước ta có văn hóa thưởng trà độc đáo, khác hẳn nhiều quốc gia châu Á khác như Trung Quốc hay Nhật Bản. Từ giống trà, cách chế biến, bảo quản đến thưởng thức, mỗi vùng miền đều mang nét riêng. Người Việt có cách uống trà sáng tạo; trong đó, việc chọn bạn cùng nội dung trò chuyện khi thưởng trà luôn phải thật kỹ.
Thời hiện đại, cách thưởng trà của nhiều người cũng dần đổi khác, thế nhưng, theo các nhà nghiên cứu, nghệ nhân, văn hóa trà truyền thống vẫn giữ được vị trí quan trọng. Tín hiệu vui là thời gian gần đây, tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, các trà quán, câu lạc bộ người yêu trà phát triển mạnh về số lượng và chất lượng.
Nhiều câu lạc bộ còn kết nối với đơn vị sản xuất, nghệ nhân nhằm giới thiệu đến cộng đồng những câu chuyện hay về trà, những loại trà độc đáo hay giống trà mới. Từ những diễn đàn như thế, ngày càng nhiều ý kiến được đóng góp từ giới yêu trà.
Sắp tới, Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam sẽ thành lập Chi hội Văn hóa trà Việt Nam. Các hoạt động của chi hội sẽ bao gồm: tổ chức chuỗi sự kiện văn hóa để giới thiệu nghệ thuật trà, thu thập và bảo tồn tư liệu, bí quyết, đồng thời xây dựng chiến lược quảng bá mạnh mẽ...
