Sáng 8/11, Quốc hội tiếp tục phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV.
Trong phiên chất vấn cuối cùng, nhiều đại biểu Quốc hội đã đặt câu hỏi chất vấn với Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt xoay quanh các thủ tục hành chính rườm rà trong chi tiêu, quyết toán các nhiệm vụ khoa học và xác định cụ thể việc tuân thủ quy chuẩn Việt Nam về môi trường dự án của Đỗ Gia Capital tại vịnh Hạ Long.
Cần cơ chế đặc thù để “cởi trói” thanh toán
Trước đó, tại phiên chất vấn chiều 7/11, đại biểu Trần Kim Yến (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) đã đặt vấn đề chất vấn đối với Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt.
Đại biểu Yến cho biết, theo phản ánh của nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, các thủ tục hành chính để triển khai thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ, kể cả việc thanh toán, quyết toán còn rườm rà, nhiều thủ tục và mất rất nhiều thời gian, công sức của các cơ quan, địa phương, đơn vị.
Đại biểu nhấn mạnh, cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục hành chính là một trong những vấn đề rất cần thiết khi thực hiện chính quyền điện tử. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng nêu rõ các giải pháp để giải quyết vấn đề trên.
Trả lời câu hỏi chất vấn về cắt giảm thủ tục hành chính liên quan đến thanh quyết toán, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, hiện nay, việc chi tiêu thanh quyết toán các nhiệm vụ khoa học công nghệ phải tuân thủ Luật Kế toán, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đấu thầu.
 |
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt. Ảnh: Đăng Khoa |
Thời gian qua, dù đã có thông tư liên tịch số 27 quy định về việc khoán chi trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ, qua đó đơn giản hóa thủ tục kiểm soát chi của Kho bạc nhà nước, nhưng trách nhiệm kiểm soát chi lại giao cho các đơn vị quản lý kinh phí của các bộ, ngành, đơn vị chủ trì.
Nhà khoa học vẫn phải hoàn thiện các chứng từ thực thanh, thực chi hợp pháp cho các nội dung thanh toán, phải thực hiện các thủ tục liên quan đến đấu thầu, mua sắm, phải chịu trách nhiệm trước Nhà nước về việc sử dụng ngân sách nhà nước.
“Điều này giải thích vì sao có lúc, hồ sơ thanh toán, quyết toán lại nhiều hơn hồ sơ khoa học của nhiệm vụ khoa học” - Bộ trưởng Đạt nói.
Bộ trưởng cho biết, về bản chất, trong khi hiệu quả hoạt động nghiên cứu có độ trễ, chưa được chứng minh ngay, sản phẩm của nhiệm vụ khoa học công nghệ còn có nhiều yếu tố vô hình, khó lượng hóa, đánh giá rõ ràng thông qua các chỉ tiêu kỹ thuật.
Tuy nhiên, quan điểm của cơ quan nhà nước khi xem xét hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước vẫn gắn với việc kiểm soát tính đầy đủ của chứng từ chi tiêu.
Trong thực tế, dù Kho bạc nhà nước không thực hiện kiểm soát chi, nhưng khối lượng các chứng từ chi tiêu, đấu thầu, mua sắm mà tổ chức chủ trì phải lưu giữ để phục vụ cho công tác thanh tra, kiểm tra gần như không thay đổi so với khi sử dụng phương pháp khoán chi từng phần.
Để tháo gỡ những vướng mắc, bất cập này, hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ cần được áp dụng các cơ chế đặc thù hơn so với các nhiệm vụ chi khác từ ngân sách nhà nước.
“Nếu không làm được điều này thì sẽ khó có được cơ chế tài chính đơn giản, “cởi trói” cho các nhà khoa học trong việc thực hiện thanh toán, quyết toán các nhiệm vụ khoa học công nghệ của mình” - Bộ trưởng nhấn mạnh.
Chủ trương là không đủ, phải có giải pháp
Tranh luận với Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, đại biểu Lê Minh Nam (đoàn Hậu Giang) chỉ ra rằng, tuy nguồn cung nghiên cứu từ các viện nghiên cứu, trường đại học công lập ở nước ta khá phong phú, đa dạng nhưng mới chỉ 16% nghiên cứu có khả năng trở thành hàng hóa khoa học để lưu thông trên thị trường.
 |
Đại biểu Lê Minh Nam (đoàn Hậu Giang). Ảnh: Quốc hội |
“Con số này cho thấy hiệu quả đáng quan ngại về nghiên cứu khoa học” - đại biểu Nam nói.
Ông phân tích rằng dù nguồn lực đầu tư cho khoa học còn khiêm tốn trong điều kiện nguồn lực chung có hạn; nghiên cứu khoa học có tính mạo hiểm và khả năng thất bại; “cũng không thể đầu tư sáng là chiều có kết quả ngay”, nhưng nếu không đánh giá kỹ và có giải pháp thích hợp thì rất khó gắn kết nghiên cứu khoa học và ứng dụng hiệu quả.
Bằng các lập luận này, đại biểu Lê Minh Nam cho rằng chủ trương là không đủ và đưa ra 4 giải pháp sau:
Thứ nhất, cần đánh giá bối cảnh, xu hướng phát triển khoa học công nghệ và năng lực thực tế để xác định rõ nội dung, đối tượng. Qua đó, hoạch định chính sách thích hợp để cân đối phát triển các loại hình khoa học, nghiên cứu như: Nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu triển khai và nghiên cứu thăm dò.
Thứ hai, phải lấy quy trình đánh giá hiệu quả theo các yếu tố: Yếu tố đầu vào, đầu ra, mức độ hiệu quả, tác động đến quyết định đầu tư của nhóm đối tượng nêu trên.
Thứ ba, bố trí có nguồn lực, đầu tư trọng tâm, trọng điểm, có tính đến yếu tố công tư và đối tác công tư. Trong đó, đầu tư công cần được dành chi cho nghiên cứu cơ bản, cho lĩnh vực mà khu vực tư không muốn làm và không thể làm. Còn khu vực tư cần có chính sách nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu triển khai để có thể khai thác hiệu quả ngay.
Thứ tư, cần có những chính sách đối đãi phù hợp cho các nhà khoa học chân chính, tạo điều kiện môi trường nghiên cứu và cũng bảo đảm thu nhập hợp lý cho nguồn nhân lực đặc biệt này.
Cuối cùng, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, kiên quyết loại bỏ những đề xuất không đáp ứng yêu cầu về hiệu quả kinh tế, chính trị, xã hội.
Có hay không vi phạm quy chuẩn về môi trường của Đỗ Gia Capital?
Lấy dẫn chứng từ việc xây dựng của Đỗ Gia Capital đang triển khai ở Quảng Ninh, vịnh Hạ Long, đại biểu Trần Kim Yến (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) đặt vấn đề về vai trò của Bộ Khoa học và Công nghệ trong thẩm định tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về ô nhiễm môi trường ở các khu công nghiệp, các công trường xây dựng.
 |
Đại biểu Trần Kim Yến (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: Đăng Khoa |
Trả lời chất vấn của đại biểu Yến, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh cần xác định cụ thể có hay không vi phạm quy chuẩn Việt Nam về môi trường với trường hợp của Đỗ Gia Capital.
“Trách nhiệm chính thuộc về bộ quản lý ngành, Bộ Khoa học và Công nghệ sẵn sàng phối hợp với các bộ quản lý ngành trong việc tiếp tục hoàn thiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn Việt Nam về môi trường nhằm góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý về môi trường cũng như trong quá trình triển khai, tổ chức thực hiện”, Bộ trưởng Đạt cho biết.
Bộ trưởng Đạt cho biết thêm, theo quy định của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, bộ có trách nhiệm phối hợp với các bộ quản lý ngành trong việc thẩm định quy chuẩn Việt Nam và thẩm định công bố quy chuẩn Việt Nam do các bộ chuyên ngành chủ trì.
Đến nay Bộ Khoa học và Công nghệ đã thẩm định hơn 800 quy chuẩn Việt Nam quốc gia, thẩm định và công bố hơn 13.000 tiêu chuẩn Việt Nam, trong đó có 70 quy chuẩn Việt Nam và khoảng 700 tiêu chuẩn Việt Nam về lĩnh vực môi trường.
