Lỗ thủng ở tầng ozone rộng ra mức kỷ lục

Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) hôm nay cho biết lỗ thủng ở tầng ozone phía trên Nam Cực trong năm nay đã rộng hơn so với độ rộng kỷ lục ghi nhận vào năm 2000.

WMO cho biết dữ liệu từ Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) cho thấy lỗ thủng ở tầng ozone mở rộng tới mức 29,5 triệu km2.

Ông Mark Oliver, người phát ngôn WMO nói: Đây là mức nghiêm trọng. Lỗ thủng gây ra do tầng bình lưu trên mực nước biển 10-40 km quá lạnh trong một mùa đông khắc nghiệt.

Ông cho biết, độ rộng mới của lỗ thủng được NASA đo vào ngày 25-9 vừa qua. Độ rộng kỷ lục trước đây của lỗ thủng này được ghi nhận vào tháng 9-2000 là 29,4 triệu km2.

Ozone là một phân tử bao gồm ba nguyên tử oxy. Nó có tác dụng cản các tia cực tím gây hại chiếu từ mặt Trời xuống Trái đất. Sự phơi nhiễm tia cực tím có hại cho con người và động thực vật trên trái đất.

Ozone liên tục được tạo ra và phân hủy trong tầng bình lưu. Trong bầu khí quyển không bị ô nhiễm, chu kỳ sản xuất và phân hủy này là cân bằng.

Ozone được tạo ra khi các tia cực tím chạm phải các phân tử ôxy (O2), chứa hai nguyên tử ôxy, tạo thành hai nguyên tử ôxy đơn, được gọi là ôxy nguyên tử, sau đó ôxy nguyên tử kết hợp cùng với một phân tử ôxy tạo thành ozone (O3). Tuy nhiên, phân tử ozone có hoạt tính cao, khi bị tia cực tím chạm phải, lại tách ra thành phân tử ôxy và một ôxy nguyên tử, một quá trình liên tục gọi là chu kỳ ôxy-ozone. Trước khi bắt đầu xu hướng suy giảm ozone, lượng ozone trong tầng bình lưu được giữ ổn định nhờ vào cân bằng giữa tạo thành và phân hủy các phân tử ozone do tác động của tia cực tím.

Nhưng các hợp chất các-bon của clo và flo (CFCs -chlorofluorocacbons) và các hóa chất khác (hạn chế sử dụng theo nghị định thư Montreal) thoát ra khỏi các sản phẩm như máy lạnh, thuốc trừ sâu, bốc lên tầng bình lưu sẽ bị tia cực tím từ mặt Trời phân hủy. Các nguyên tử clo và brôm thoát ra từ những khí này khi đó đóng vai trò là chất xúc tác phá vỡ các phân tử ozone, giảm lượng ozone trong tầng bình lưu.

Theo nghị định thư Montreal có hiệu lực từ năm 1987, các nước ký kết phải hạn chế và cuối cùng chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng và sản xuất CFCs cũng như các chất hóa học gây suy giảm tầng ozone khác như tetraclorit các-bon, các hợp chất của brôm (halon) và methylchloroform.

Phản ứng hóa học “làm bào mòn” tầng ozone diễn ra mạnh nhất khi nhiệt độ thấp hơn trong mùa đông ở bán cầu nam, thuờng là vào cuối tháng 8 đến tháng 10.