Không gian trưng bày đặc biệt về danh họa Tô Ngọc Vân

Những kỷ vật và tác phẩm đặc biệt

Không gian trưng bày đặc biệt về họa sĩ, liệt sĩ Tô Ngọc Vân là một phần của chuyên đề đặc biệt nhằm tôn vinh những tác giả và tác phẩm tiêu biểu của Mỹ thuật Việt Nam và đây cũng là ý tưởng mà Bảo tàng Mỹ thuật đã ấp ủ trong nhiều năm qua.

Trưng bày giới thiệu đến công chúng 26 tác phẩm, thuộc các chất liệu sơn dầu, sơn mài, lụa, màu nước, chì, mực... thể hiện rõ nét và đầy đủ về hành trình nghệ thuật, phong cách của họa sĩ, liệt sĩ Tô Ngọc Vân – một nghệ sĩ tài hoa, biểu tượng của người nghệ sĩ-chiến sĩ.

Ông Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, hiện Bảo tàng đang lưu giữ 45 tác phẩm của danh họa Tô Ngọc Vân, trong đó có Bảo vật quốc gia "Hai thiếu nữ và em bé" (sáng tác năm 1944). Danh họa Tô Ngọc Vân đã làm tròn sứ mệnh lịch sử của mình, hiến dâng cả cuộc đời cho nghệ thuật và Tổ quốc, đem ánh sáng của cái đẹp hòa cùng ánh sáng của cách mạng, biến hội họa thành tiếng nói của tình yêu và niềm tin trên con đường giành độc lập, khẳng định bản sắc dân tộc Việt Nam.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, điều đặc biệt nhất của triển lãm lần này là một số tác phẩm nổi tiếng nhưng ít được công bố sẽ lần đầu tiên được giới thiệu tới công chúng như như bức sơn dầu “Thiếu nữ và hoa sen”, hay “Bức thư” trên chất liệu lụa. Ngoài ra, trưng bày cũng giới thiệu những sáng tác trên chất liệu sơn mài, một chất liệu hiếm thấy của danh họa Tô Ngọc Vân.

Chị Vương Lê Mỹ Học, Trưởng Phòng trưng bày của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, đây là hai tác phẩm đặc biệt lần đầu được giới thiệu tới công chúng sau một thời gian phục hồi vì bị hư hại nặng.

Bức tranh “Thiếu nữ và hoa sen” là một tác phẩm sơn dầu được họa sĩ sáng tác vào năm 1944, ở trong tình trạng rất không tốt cho nên không được trưng bày. Sau này, Bảo tàng đã quyết tâm phục hồi, cứu bức tranh, và bỏ ra một thời gian rất dài để gia cố tranh, làm sạch bụi bẩn và điểm lại những chỗ đã bị mất. Những công đoạn này kéo dài khoảng 2 năm để bức tranh có thể đến được với công chúng, và đó là những nỗ lực rất phi thường.

Tranh “Bức thư” là tranh lụa, được ông vẽ vào năm 1935. Tranh ở tình trạng gần như không xuất hiện được lụa không bền như sơn dầu, đồng thời do bảo quản không tốt, lụa bị giòn, vỡ cho nên tu sửa khó hơn tranh sơn dầu rất nhiều. Chị Vương Lê Mỹ Học cho biết, các cán bộ phục chế của Bảo tàng phải làm từng ly từng tí, vá lại từng chỗ nhỏ như đầu tăm để cho bức tranh được như hiện nay.

Người kết nối Mỹ thuật Đông Dương và Mỹ thuật hiện đại Việt Nam

Dự và phát biểu tại buổi lễ khai mạc chuyên đề, họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đã không giấu nổi sự xúc động. Ông phải dừng lại nhiều lần vì rơi nước mắt khi nhắc đến cánh chim đầu đàn của nền mỹ thuật đương đại Việt Nam, người “chèo chống” giữ cho mái trường Mỹ thuật vượt qua được những giai đoạn khó khăn, vất vả nhất thời chiến.

Theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, triển lãm đặc biệt có ý nghĩa trong dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh của danh họa Tô Ngọc Vân và 71 năm ngày ông hy sinh ngoài mặt trận Điện Biên Phủ.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn chia sẻ, danh họa Tô Ngọc Vân không chỉ là một tài năng hội họa hiếm có, mà ông còn là người khởi đầu cho phong trào nghệ sĩ, chiến sĩ đồng hành cùng với cách mạng và kháng chiến, khởi đầu cho lứa họa sĩ tinh hoa, và có công đào tạo lớp họa sĩ kháng chiến từ chiến khu Việt Bắc, khi ông về phụ trách trường Mỹ thuật Việt Nam ở Hà Nội. Nhiều họa sĩ tên tuổi đã thành danh sau này, như họa sĩ Lưu Công Nhân, Trần Lưu Hậu, Mai Long, Ngô Mạnh Lân… là những người đã tạo ra nền tảng cho nền mỹ thuật Việt Nam ngày nay.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Nguyễn Anh Minh cho biết, danh họa Tô Ngọc Vân là họa sĩ tiêu biểu nhất trong lịch sử phát triển mỹ thuật hiện đại Việt Nam, là người thầy, hiệu trưởng đầu tiên của trường Mỹ thuật Việt Nam.

Ông Nguyễn Anh Minh chia sẻ, năm nay ngẫu nhiên có hai sự kiện kỷ niệm là 100 năm trường Mỹ thuật Đông Dương và 120 năm ngày sinh họa sĩ Tô Ngọc Vân, đó là lý do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lựa chọn danh họa Tô Ngọc Vân để đưa vào không gian trưng bày đặc biệt này. Họa sĩ Tô Ngọc Vân là người thầy, người kết nối trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, là hiệu trưởng đầu tiên của trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, và là người kết nối từ mỹ thuật Đông Dương sang mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

Theo Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Tô Ngọc Vân là một họa sĩ rất tài năng, ông vẽ trên nhiều chất liệu khác nhau như sơn mài, sơn dầu, chì, giấy, lụa…và hiện nay số lượng tác phẩm của ông rất nhiều vì ông vẽ trong suốt quá trình là hiệu trưởng trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và sau đó là thời gian tham gia kháng chiến.

Tuy nhiên hiện nay Mỹ thuật Việt Nam chỉ lưu giữ 45 tác phẩm, con số còn rất khiêm tốn so với đóng góp của họa sĩ đối với nền Mỹ thuật Việt Nam. Một trong những điều đáng tiếc nhất là hiện nay Bảo tàng không lưu giữ bức tranh nổi tiếng nhất của họa sĩ Tô Ngọc Vân là “Thiếu nữ bên hoa huệ”, do vậy Bảo tàng vẫn đang tìm hiểu và mong muốn sẽ tiếp tục sưu tầm được nhiều tác phẩm của họa sĩ hơn nữa, làm phong phú hơn nữa các bộ sưu tập.

Chị Vương Lê Mỹ Học, cán bộ Bảo tàng cho biết, đội ngũ thực hiện trưng bày có liên hệ với gia đình để mượn những hiện vật, thí dụ như túi đựng họa cụ, một số dụng cụ vẽ. Qua những câu chuyện mà các gia đình cũng như các nhân chứng kể lại, có thể thấy họa sĩ Tô Ngọc Vân cũng như nhiều nghệ sĩ trước đây trong thời gian chiến tranh khó khăn nhưng vẫn đau đáu với niềm yêu nghề.

Xúc động nhất là câu chuyện họa sĩ Tô Ngọc Vân và vợ đã bỏ công, của để giữ liền mạch trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và sau này là trường Mỹ thuật kháng chiến tại chiến khu Việt Bắc. Thế hệ học sinh thời trường Mỹ thuật kháng chiến đó sau này đều trở thành những họa sĩ rất tài danh của Việt Nam. Vào thời điểm vô cùng khó khăn của đất nước giai đoạn đó thì việc duy trì được một ngôi trường cho những người yêu nghề đó là một điều vô cùng quý.

“Về nội dung trưng bày này, chúng tôi cũng chuẩn bị khá lâu, vì có rất nhiều người nghiên cứu về danh họa Tô Ngọc Vân, và có rất nhiều thông tin. Nhưng những thông tin mà Bảo tàng đưa ra là chính thống, là nguồn tư liệu nghiên cứu, học tập rất tốt. Chúng tôi mong việc khách tham quan đến với Bảo tàng không chỉ là thưởng lãm mà còn là một thiết chế về giáo dục. Chúng tôi cũng mong chuyên đề này có thể đáp ứng được phần nào những mong mỏi của công chúng khi đi xem Bảo tàng”, chị Vương Lê Mỹ Học cho biết.

Còn Giám đốc Bảo tàng Nguyễn Anh Minh bày tỏ mong muốn một ngày nào đó những di sản mỹ thuật đồ sộ mà danh họa Tô Ngọc Vân để lại sẽ trở thành Di sản tư liệu thế giới.