Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng; Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị cấp cao liên quan; Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Đại hội đồng Liên Nghị viện ASEAN (AIPA) lần thứ 41; Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng, Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam tại AIPA 41; cùng lãnh đạo các ban, ngành của Đảng và Chính phủ, Đại sứ các nước ASEAN và Ngoại giao đoàn tại Hà Nội đã đến dự. Lãnh đạo các nước ASEAN, Tổng Thư ký ASEAN và các khách mời cũng cùng dự từ gần 20 đầu cầu trên thế giới.
Phát biểu ý kiến chào mừng Hội nghị, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng hoan nghênh những thành công của ASEAN trong duy trì ổn định các hoạt động, giữ vững vị thế, vai trò trung tâm.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước chỉ ra rằng các quốc gia, các dân tộc trên thế giới cần hòa bình, ổn định hợp tác và phát triển; người dân cần được quan tâm, bảo vệ và sẻ chia để vượt qua giai đoạn khó khăn. Trên cơ sở đó, ASEAN phải là lực lượng tiên phong, nòng cốt tại châu Á - Thái Bình Dương trong đối phó với các thách thức từ đại dịch Covid-19.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, người dân ASEAN trông đợi ở lãnh đạo các quốc gia ASEAN đề ra những biện pháp hợp tác hiệu quả và quyết liệt hơn nữa để kiểm soát tốt các làn sóng lây nhiễm mới, duy trì các hoạt động và cùng các doanh nghiệp vực dậy nền kinh tế, hỗ trợ ổn định cuộc sống, bảo đảm an sinh xã hội cho tất cả các vùng, miền và mọi người dân của các quốc gia.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, trong bối cảnh mới, các nước ASEAN cần thể hiện bản lĩnh, tích cực phối hợp để hiện thực hóa những sáng kiến và kế hoạch phục hồi, với những phương thức hoạt động và hợp tác mới, thực chất và hiệu quả. Các khuôn khổ đối thoại và hợp tác ở khu vực với ASEAN giữ vai trò trung tâm càng cần được phát huy đầy đủ giá trị. ASEAN cũng cần đóng góp hơn nữa vào thúc đẩy hợp tác, củng cố hệ thống đa phương, đề cao luật pháp quốc tế.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước bày tỏ trân trọng đối với sự đoàn kết, ủng hộ, hỗ trợ quý báu từ các quốc gia thành viên, các đối tác và bạn bè của ASEAN dành cho Việt Nam trong vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020, đưa ASEAN vững vàng vượt qua các thách thức, giữ vững đà liên kết, xây dựng cộng đồng và củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trên tinh thần “gắn kết và chủ động thích ứng”.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cho rằng, chỉ có thông qua hợp tác, tin cậy và chung sức, đồng lòng, ASEAN và thế giới mới có thể cùng nhau vượt qua mọi khó khăn, thách thức, khôi phục tăng trưởng kinh tế, duy trì hòa bình, ổn định và phát triền bền vững.
Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị cấp cao liên quan đã phát biểu ý kiến khai mạc Hội nghị. Tiếp thu những chỉ đạo của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng về những khó khăn mà ASEAN đang phải đối diện do tác động của đại dịch Covid-19, Thủ tướng cho biết, Chính phủ các nước ASEAN trăn trở với nỗi đau của người dân, đau đáu với nhu cầu khôi phục để vượt qua giai đoạn cam go này. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng điểm lại những hành động triển khai mạnh mẽ ở cả cấp quốc gia và khu vực, ứng phó kịp thời với đại dịch của Chính phủ các nước ASEAN trên tinh thần gắn kết và chủ động thích ứng. Thủ tướng Chính phủ cũng thông báo về những kết quả hợp tác thiết thực của ASEAN trong ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp và dịch bệnh trong tương lai.
Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, dịch bệnh Covid-19 không thể cản trở tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. Hợp tác trên ba trụ cột vẫn được triển khai tích cực, đúng tiến độ. Thủ tướng cho biết, đánh giá giữa kỳ các Kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025 đã hoàn tất. Tại Hội nghị cấp cao lần này, các nhà lãnh đạo sẽ cho ý kiến chỉ đạo về rà soát triển khai Hiến chương ASEAN, thông qua Khung phục hồi tổng thể ASEAN và Kế hoạch triển khai, xem xét hình thành khuôn khổ đi lại an toàn cho doanh nhân, nhà đầu tư trong nỗ lực triển khai nhiệm vụ kép vừa chống dịch, vừa thúc đẩy phục hồi, nâng cao năng lực thể chế và khả năng vận hành hiệu quả của bộ máy ASEAN thích ứng với tình hình mới.
Thủ tướng hoan nghênh ASEAN đã ra Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao nhân kỷ niệm 53 năm thành lập Hiệp hội, cũng như lập trường nguyên tắc nhất quán và cam kết mạnh mẽ của ASEAN trong xây dựng Biển Đông trở thành vùng biển hòa bình và ổn định, an ninh và an toàn cho tự do lưu chuyển hàng hóa, nơi mà khác biệt, tranh chấp được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình, nơi pháp luật được tôn trọng, tuân thủ và các giá trị chung được khẳng định.
Thủ tướng nhấn mạnh vai trò của Liên hợp quốc trong thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ, thông báo về việc lần đầu tổ chức Hội nghị cấp cao lãnh đạo nữ ASEAN nhân dịp Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37.
Thủ tướng cho biết, tại dịp này, nhiều Tuyên bố quan trọng với các đối tác sẽ được thông qua, trong đó có Tuyên bố kỷ niệm 15 năm tiến trình Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Tuyên bố về tăng cường hợp tác ASEAN+3 trong nâng cao năng lực tự cường kinh tế tài chính trước các thách thức đang nổi lên. Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) cũng đã hoàn tất đàm phán, khẳng định quyết tâm mạnh mẽ về tự do hóa thương mại và liên kết của ASEAN và các đối tác.
Kết luận trong bài phát biểu của mình, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, với sự đoàn kết và tự cường, ASEAN sẽ vững vàng vượt lên các thách thức, hướng tới cuộc sống ấm no, thịnh vượng cho hơn 600 triệu người dân, đóng góp hiệu quả cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới.
* Cũng tại Lễ khai mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị cấp cao liên quan, Bộ Ngoại giao đã ra mắt phiên bản tiếng Anh của cuốn sách “25 năm Việt Nam tham gia ASEAN qua góc nhìn của người trong cuộc” với tựa đề “25 years of Viet Nam in ASEAN: Views from the Inside.” Tiếp theo phiên bản tiếng Việt của cuốn sách ra mắt ngày 28-7-2020, phiên bản tiếng Anh sẽ góp phần đưa cuốn sách tới với độc giả nước ngoài, góp phần chào mừng những thành công trong năm 2020, năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN.
* Ngay sau Lễ khai mạc, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chủ trì điều hành Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 với sự tham dự của các nhà lãnh đạo các nước ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN. Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tham dự và trình bày về tình hình dịch Covid-19 và ứng phó trên toàn cầu.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của Hội nghị cấp cao lần này, xác định đây là dịp để ASEAN hoàn tất toàn bộ chương trình, sáng kiến đã triển khai từ đầu năm tới nay, đồng thời đưa ra phương hướng hợp tác thời gian tới. Thủ tướng cho rằng, trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực ngày càng diễn biến phức tạp, bất ổn và khó lường, Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 một lần nữa khẳng định tinh thần đoàn kết và bản lĩnh ASEAN vượt qua những sóng gió của thời cuộc, cũng như cam kết mạnh mẽ của tất cả các nước thành viên trong việc xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN. Thủ tướng đề nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN đóng góp các ý kiến để gợi mở nhiều biện pháp thiết thực để triển khai hiệu quả các mục tiêu trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025 giai đoạn tới, qua đó ngày càng phát huy vai trò, vị thế của ASEAN trong khu vực và trên trường quốc tế.
Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN đã rà soát tổng thể tình hình hợp tác ASEAN. Trong đó, các nhà lãnh đạo đặc biệt đánh giá cao vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 của Việt Nam trong điều phối, dẫn dắt ASEAN giữ vững đà hợp tác, xây dựng trên ba trụ cột Cộng đồng, đồng thời đẩy mạnh hợp tác ứng phó và khắc phục hậu quả của dịch bệnh. Các nhà lãnh đạo ASEAN nhất trí thông qua Đánh giá giữa kỳ triển khai các Kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025, ra Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025, tiến hành rà soát triển khai Hiến chương ASEAN, gắn kết phát triển tiểu vùng với tiến trình phát triển chung của ASEAN và triển khai các sáng kiến nâng cao hình ảnh, bản sắc ASEAN trong khu vực.
Trong nỗ lực ứng phó chung với đại dịch Covid-19, các nhà lãnh đạo đã thông qua Khung phục hồi tổng thể ASEAN và Kế hoạch triển khai, Tuyên bố ASEAN về Khung thỏa thuận hành lang đi lại ASEAN, Khung chiến lược ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp của ASEAN; chính thức công bố lập Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp của ASEAN và thúc đẩy vận hành Quỹ ASEAN ứng phó dịch Covid-19, để hỗ trợ hiệu quả các nhu cầu chống dịch của khu vực, nhất trí kế hoạch lập Trung tâm khu vực ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp và dịch bệnh. Các nước tin tưởng rằng, những biện pháp này sẽ giúp người dân lấy lại niềm tin, tăng cường tính cạnh tranh, khôi phục chuỗi cung ứng và dịch vụ bị gián đoạn và từng bước phục hồi bền vững trong trung hạn và dài hạn. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn tất đàm phán RCEP, các nhà lãnh đạo đề nghị sớm ký kết và đưa vào thực thi Hiệp định, đóng góp vào củng cố và cải tiến hệ thống thương mại đa phương công bằng, dựa trên luật lệ.
Các nhà lãnh đạo tái khẳng định yêu cầu tiên quyết cần duy trì đoàn kết, thống nhất, giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN, nâng cao khả năng tự cường, thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, đề cao các nguyên tắc cơ bản trong Hiến chương ASEAN và Quan điểm chung của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP). Các nước nhất trí ASEAN cần tiếp tục các nỗ lực tạo dựng môi trường thuận lợi cho các nỗ lực đối thoại, hợp tác và xây dựng lòng tin, trong đó bảo đảm đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Các nhà lãnh đạo ASEAN khẳng định tiếp tục tích cực hỗ trợ Myanmar tìm giải pháp lâu dài và bền vững nhằm ổn định tình hình, giải quyết các vấn đề nhân đạo tại bang Rakhine, Myanmar.
Phát biểu ý kiến trong vai trò Chủ tịch ASEAN, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị cần có cách tiếp cận tổng thể, đồng bộ về kiểm soát đại dịch Covid-19 với sự tham gia của cả Cộng đồng, bảo vệ cuộc sống người dân và thúc đẩy phục hồi toàn diện. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc công bố Việt Nam sẽ đóng góp 100.000 USD vào Quỹ ASEAN ứng phó dịch Covid-19 và cam kết đóng góp thiết bị vật tư y tế trị giá năm triệu USD cho Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp của ASEAN. Thủ tướng đề nghị ASEAN nỗ lực giữ vững đà hợp tác và liên kết khu vực, triển khai đầy đủ và đúng lộ trình các mục tiêu đề ra trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025 và thúc đẩy định hướng phát triển giai đoạn mới cho ASEAN.
Thủ tướng cho rằng, ASEAN cần tạo thêm động lực mới để nâng cao năng lực cạnh tranh trong thế giới tái định hình hậu Covid-19, khai thác hiệu quả các cơ hội hợp tác nội khối, ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, nâng cao năng lực chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để xác lập vị trí mới của ASEAN trong chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.
Để ứng phó các thách thức gay gắt từ dịch bệnh, thiên tai, duy trì các mục tiêu phát triển đồng đều, bền vững, Thủ tướng đề nghị ASEAN đẩy mạnh thu hẹp khoảng cách phát triển, tăng cường kết nối, trong đó có gắn kết phát triển các tiểu vùng, như Mê Công, với phát triển chung của ASEAN để không vùng, miền nào bị bỏ lại phía sau.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đề cao bản sắc, hình ảnh và giá trị chung của Cộng đồng ASEAN, Thủ tướng ủng hộ tăng cường sử dụng cờ ASEAN và ASEAN ca tại khu vực, thông báo Việt Nam sẽ thực hiện treo cờ ASEAN tại trụ sở các cơ quan Chính phủ từ đầu năm 2021.
Trao đổi về các biện pháp duy trì và củng cố hòa bình và ổn định trong khu vực, Thủ tướng đề nghị ASEAN tiếp tục phát huy vai trò trung tâm về đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin ở khu vực, tiếp tục nỗ lực định hình một cấu trúc khu vực rộng mở, minh bạch, dựa trên luật lệ, đẩy mạnh hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử và đề cao thượng tôn pháp luật.
Thủ tướng nhắc lại AOIP và Tuyên bố chung của các Bộ trưởng Ngoại giao nhân kỷ niệm 53 năm thành lập ASEAN, xác định đây là những cơ sở hữu ích để ASEAN thúc đẩy khu vực Đông - Nam Á hòa bình, an ninh, trung lập và ổn định, và tăng cường các giá trị hướng tới hòa bình trong khu vực phù hợp luật pháp quốc tế.
Trao đổi về tình hình Biển Đông, Thủ tướng khẳng định lại quan điểm của Việt Nam, phù hợp với nhận thức chung của ASEAN về nỗ lực, quyết tâm xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và phát triển.
Thủ tướng nhấn mạnh, mọi quốc gia cần thượng tôn pháp luật, coi UNCLOS 1982 là khuôn khổ cho mọi hoạt động trên biển, tự do hàng hải, hàng không, đẩy mạnh xây dựng lòng tin, kiềm chế, không có hành động làm phức tạp tình hình, không quân sự hóa, giải quyết hòa bình các tranh chấp, khác biệt trên cơ sở luật pháp quốc tế. Trên tinh thần đó, việc các bên thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và xây dựng COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982 có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Kết thúc Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua một số văn kiện quan trọng là đề xuất của nước Chủ tịch Việt Nam và được các nước ASEAN và các đối tác ủng hộ như Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025, Tuyên bố Hà Nội về Tăng cường công tác xã hội hướng đến một Cộng đồng ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng.
