Hút thuốc thụ động, mối nguy tiềm ẩn

Theo các nghiên cứu khoa học cho thấy, mức độ nguy hại của khói thuốc đối với người hút thuốc chủ động và những người hút thuốc thụ động là tương đương nhau. Khói thuốc chứa 4.000 chất hóa học, trong đó có 43 chất gây ung thư. Khi hít phải khói thuốc, những chất này sẽ đi vào cơ thể và gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm. Khói thuốc do người hút thuốc thở ra vẫn chứa các chất gây ung thư và độc tố tương tự như khi họ hít vào; lượng khói thuốc do người hút thuốc tạo ra lớn gấp năm lần lượng khói họ hít vào. Do vậy, những người chung quanh thường xuyên hít phải khói thuốc có thể mắc các bệnh tương tự như người hút thuốc và số người hút thuốc thụ động bao giờ cũng lớn hơn số người hút thuốc chủ động.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO)  ước tính khoảng 700 triệu trẻ em trên thế giới thường xuyên bị ảnh hưởng bởi khói thuốc lá, nhất là ở tại nhà. Còn nếu tính cả người trưởng thành thì con số đó còn lớn hơn gấp nhiều lần. Ðiều đáng lưu ý là tỷ lệ số người hút thuốc trên thế giới vẫn đang tiếp tục tăng cao và  có xu hướng dịch chuyển từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu là do hiểu biết của người dân về các tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe chưa đầy đủ, nhất là tại các nước nghèo và đang phát triển, do việc tiếp cận thông tin về mối nguy cơ này hạn chế.

Ở Việt Nam, mới đây, ngày 10-5-2007, Thủ tướng Chính phủ đã ra chỉ thị nhằm tăng cường hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá, thực hiện cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, phấn đấu đến năm 2010, đạt mục tiêu đề ra trong Chính sách quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá. Nội dung chỉ thị  nhấn mạnh việc tăng cường các biện pháp truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng, chống tác hại của thuốc lá và nhất là ủng hộ mục tiêu môi trường 100% không khói thuốc, yêu cầu thực thi nghiêm quy định cấm hút thuốc lá ở nơi làm việc và nơi công cộng trong nhà (thư viện, rạp chiếu phim, nhà hát...).

Tại Ðiều 16, Nghị định 45/2005/NÐ-CP  của Chính phủ  quy định về xử phạt vi phạm  các quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá cũng nêu rõ: Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 50 đến 100 nghìn đồng đối với các hành vi hút thuốc lá tại nơi công cộng, bán thuốc lá cho trẻ em dưới 16 tuổi. Tuy nhiên dường như chưa mấy người biết đến điều này và cũng chưa thấy có trường hợp nào bị phạt tiền cả.

Trả lời những thắc mắc này của chúng tôi, Tiến sĩ Lý Ngọc Kính, Phó Chủ nhiệm Ban chỉ đạo Chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá quốc gia cho rằng: Có lẽ một phần do dân ta chưa có thói quen sống theo pháp luật. Phần nữa do các nhà chức trách được giao nhiệm vụ thực thi việc này chưa kiên quyết, lại thêm lực lượng mỏng. Rồi thì tâm lý coi nhẹ, cho rằng còn nhiều việc khác quan trọng hơn. Hơn nữa, hành vi hút thuốc lá vẫn được phần đông mọi người coi là chuyện sinh hoạt cá nhân, ngại can thiệp.

TS Kính khẳng định nếu tất cả mọi người đều lên án, phản đối hành vi hút thuốc lá nơi công cộng thì mọi chuyện sẽ chuyển biến ngay. Biện pháp xử phạt hành chính chỉ là giải pháp thứ hai. Vậy nên điều quan trọng vẫn là làm cho mọi người hiểu được tác hại của khói thuốc lá.

Sau hơn sáu năm nước ta thực hiện Chính sách quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá giai đoạn từ năm 2000 đến 2010, bước đầu đã thu được một số kết quả đáng khích lệ. Ngày càng có nhiều người nhận thức và hiểu rõ hơn về tác hại của thuốc lá.

Tuy nhiên, so với mục tiêu đề ra thì kết quả công tác phòng, chống tác hại thuốc lá còn nhiều hạn chế. Việt Nam vẫn là nước có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới. Theo điều tra y tế quốc gia gần đây cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới có xu hướng gia tăng, tỷ lệ trẻ em tiếp xúc thụ động với thuốc lá còn cao, hành vi hút thuốc lá nơi công cộng vẫn phổ biến.

Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên là  do công tác truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng, chống tác hại của thuốc lá chưa được tiến hành thường xuyên, chưa có sức thuyết phục cao, khiến người dân chưa nhận thức đúng mức về tác hại của thuốc lá.

Bên cạnh đó, việc phối hợp liên ngành trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá chưa đồng bộ và chưa huy động được nhiều nguồn lực của xã hội cùng tham gia; tình trạng quảng cáo, khuyến mại, tiếp thị và tài trợ của một số công ty thuốc lá vẫn được thực hiện dưới nhiều hình thức. Ðáng lưu ý là giá bán thuốc lá vẫn chưa có tác dụng hạn chế người sử dụng và lời cảnh báo sức khỏe trên vỏ bao thuốc lá còn chung chung, không gây ấn tượng, do đó tác dụng cảnh báo hạn chế. Trong khi đó, theo nghiên cứu "Vai trò của các chính sách công trong việc giảm hút thuốc lá và tử vong do thuốc lá gây nên tại Việt Nam" ước tính việc áp dụng cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh sẽ giúp tránh được từ 300 đến 700 người chết do thuốc lá gây ra mỗi năm và tác dụng này sẽ kéo dài trong nhiều thập kỷ tiếp theo. Chính vì vậy, việc in lời cảnh báo sức khỏe kèm hình ảnh to và rõ ràng ở hai mặt trước và sau của vỏ bao thuốc lá được coi là một biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá rất có hiệu quả.