Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an mà trực tiếp là Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, sự đùm bọc giúp đỡ của cấp ủy chính quyền, nhân dân địa phương và các cơ quan, đơn vị, với sự phấn đấu bền bỉ, không mệt mỏi, ý chí tự lực, tự cường, lớp lớp các thế hệ cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ, công nhân viên đã xây dựng Học viện từng bước trưởng thành như ngày hôm nay. Từ khung tập huấn Trung ương năm 1960, Bổ túc cán bộ và Đào tạo Hạ sĩ quan năm 1962, Đào tạo Sĩ quan Công an nhân dân vũ trang năm 1963; Đào tạo Sĩ quan Công an nhân dân vũ trang có trình độ đại học năm 1977, Đào tạo Thạc sĩ khoa học Biên phòng năm 2000; năm 2009 nhà trường được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định giao nhiệm vụ đào tạo Tiến sĩ khoa học Biên phòng.
Đó là những mốc son quan trọng đánh dấu chặng đường phấn đấu vươn lên, vượt qua khó khăn, thử thách của từng giai đoạn cách mạng. Từ lúc sơ khai nhỏ bé ban đầu đến quy mô phát triển như ngày nay; dù trong thời bình cũng như thời chiến; khi tập trung, lúc sơ tán, trực thuộc Bộ Công an hay Bộ Quốc phòng, nhà trường vẫn luôn phát huy ý chí và trách nhiệm, phấn đấu thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ biên phòng đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, giới tuyến.
Cùng với nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, Học viện đã thường xuyên quan tâm tới công tác nghiên cứu khoa học, khảo sát, tổng kết thực tiễn hoạt động bảo vệ biên giới, từ thực tiễn kinh nghiệm công tác đào tạo, Học viện luôn gắn liền yêu cầu nhiệm vụ nghiên cứu khoa học với thực tiễn chiến đấu, công tác của Bộ đội Biên phòng. 55 năm qua, Học viện nghiên cứu 581 đề tài khoa học trong đó: 01 đề tài cấp Nhà nước đạt loại xuất sắc; 02 đề tài Nhánh cấp Nhà nước; 10 đề tài cấp Bộ; 44 đề tài cấp Ngành; 524 đề tài cấp Cơ sở và hàng nghìn đề tài nghiên cứu khoa học của học viên. Từ năm 2014 trở lại đây Học viện đã gửi các đề tài khoa học của học viên dự thi và đã đoạt giải cao ở Bộ Quốc phòng và Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong đó có: 08 công trình giải nhì, 14 công trình giải ba, 40 đề tài đạt khuyến khích; tại Lễ kỷ niệm 15 năm phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo” trong Quân đội, Học viện Biên phòng là một trong 15 đơn vị trong toàn quân được Hội đồng giải thưởng tặng Cờ đơn vị xuất sắc 15 năm phong trào tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội (1999-2015). Phong trào học viên tham gia nghiên cứu khoa học đã trở thành thường xuyên, nền nếp, rộng khắp trong toàn Học viện.
Bên cạnh đó, công tác dân vận xây dựng địa bàn vững mạnh luôn được Học viện quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, trong đó Học viện đã tham gia xây dựng 17 nhà Đại đoàn kết tặng cho đồng bào nghèo, khó khăn trên địa bàn đóng quân cũng như trên biên giới đạt kết quả tốt. Thực hiện chương trình nâng bước em tới trường do Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng phát động, Học viện nhận đỡ đầu cho 70 cháu học sinh nghèo có hoàn cảnh khó khăn mỗi tháng 500.000 đồng từ lớp 1 đến lớp 12. Ghi nhận thành tích của cán bộ, giảng viên, học viên Học viện trong phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” UBND huyện Ba Vì đã tặng Giấy khen cho 15 tập thể, 20 cá nhân Học viện và đề nghị UBND thành phố Hà Nội khen thưởng Học viện Biên phòng.
55 năm qua, Học viện đã đào tạo được hơn hai mươi nghìn cán bộ, sĩ quan biên phòng; trong đó, có hơn ba nghìn cán bộ, sĩ quan là con, em các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa khu vực biên giới. Toàn bộ học viên tốt nghiệp ra trường đều phấn khởi lên đường nhận nhiệm vụ, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới của Tổ quốc; nhiều đồng chí gắn bó cả cuộc đời mình với biên cương xa xôi hẻo lánh, vượt lên gian khổ và trưởng thành. Nhiều đồng chí đã được Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương giao, giữ những cương vị chủ chốt ở cơ quan, ban, ngành trong và ngoài lực lượng, trở thành Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ban Chấp hành T.Ư Đảng, Anh hùng Lực lượng vũ trang, Tiến sĩ, Giáo sư, Phó Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú.
Với thành tích đã đạt được 55 năm qua, Học viện Biên phòng đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý. Nhân dịp kỷ niệm 55 năm Ngày Truyền thống, Học viện vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng ba. Đây là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước đối với những cống hiến đóng góp của Học viện Biên phòng trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo; đồng thời là niềm vui to lớn, vinh dự tự hào đối với Đảng ủy, Ban Giám đốc, các thế hệ cán bộ, giảng viên, học viên, công nhân viên, chiến sĩ của Học viện Biên phòng.
Với chặng đường lịch sử hơn nửa thế kỷ phấn đấu, xây dựng và trưởng thành của Học viện Biên phòng từ lúc sơ khai với nhà tranh, vách nứa, đội ngũ cán bộ, giáo viên chỉ hơn hai chục người, đến nay cơ sở vật chất đã khang trang, sạch đẹp, đội ngũ cán bộ, giảng viên của Học viện hiện nay đã lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, hầu hết các đồng chí đều có trình độ đại học và sau đại học; Trong đó hơn 220 Thạc sĩ, 47 Tiến sĩ, 01 Giáo sư, 20 Phó Giáo sư, hàng trăm đồng chí đang học cao học và nghiên cứu sinh tại các Học viện, nhà trường trong và ngoài Quân đội, 17 đồng chí được phong tặng Danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú, hơn 400 đồng chí được tặng thưởng Huy chương, Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp giáo dục và đào tạo”. Mặc dù còn nhiều khó khăn vất vả nhưng trong bất cứ hoàn cảnh nào, đội ngũ cán bộ, giảng viên vẫn luôn say mê với nghề nghiệp, khắc phục khó khăn, phấn đấu vươn lên để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đào tạo cán bộ cho lực lượng.
