Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi

Sinh ra, lớn lên trong một gia đình “đời đời làm quận trưởng một phương”, chọn “chốn Lam Sơn phát tích, nơi hoang dã nương mình” vì căm giặc nước há đội trời chung, thề nghịch tặc không cùng đất sống, Lê Lợi cùng 18 người bạn chiến đấu thân cận đã tổ chức hội thề Lũng Nhai “nguyện coi tình như chung một họ… đồng lòng giữ gìn đất nước”. Khởi nghĩa Lam Sơn là sự tiếp nối truyền thống đấu tranh quật cường của dân tộc không chịu khuất phục trước các thế lực ngoại xâm. Tính chất chính nghĩa và thấm đẫm quan điểm nhân văn “lấy đại nghĩa để thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”, Lê Lợi đã quy tụ, tập hợp được hào kiệt bốn phương cùng đem binh hùng, tướng giỏi hợp nhất với nghĩa quân Lam Sơn. 10 năm kháng chiến trường kỳ, phát động sâu rộng cuộc chiến tranh nhân dân, thực phương châm “dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều, lấy yếu đánh mạnh”, “không nói đến việc đánh thành mà khéo nói việc đánh vào lòng người”, cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, Lê Lợi lên ngôi và các vị vua kế tiếp tiếp tục xây dựng, củng cố nên vương triều Hậu Lê tồn tại 365 năm, dài nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam.

Hướng về miền Tây và hòa cùng dòng người trẩy hội Lam Kinh, mỗi địa danh ở vùng thượng du tỉnh Thanh gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cùng tên tuổi người anh hùng dân tộc Lê Lợi. Đi từ núi núi Chúa, núi Mục, núi Dầu đến Lũng Nhai thuộc địa bàn xã Ngọc Phụng huyện Thường Xuân, ngước nhìn đỉnh Pù Rinh (Chí Linh-dãy núi thuộc địa bàn Giao An - Lang Chánh), nơi nghĩa quân Lam Sơn từng nếm mật nằm gai bảo tồn lực lượng, dường như lịch sử còn được khắc ghi trong một vùng trầm tích. Xứ Thanh tự hào là quê hương “địa linh, nhân kiệt”, nơi sinh thành, dưỡng dục nên những người con ưu tú mà tên tuổi và sự nghiệp của họ còn mãi lưu danh sử sách, trường tồn trong tâm thức nhân gian. Buổi đầu nghĩa quân Lam Sơn gặp nhiều khó khăn,“ cơm ăn chẳng nề hai bữa, áo mặc chẳng phân đông, hè, quân lính chỉ độ vài nghìn, khí giới thì thật tay không”, nên trong một lần bị địch truy kích, vây ráp khi rút lên Linh Sơn, Lê Lai cải trang minh chủ dẫn 500 quân phá vây và đã hy sinh anh hũng. Khắc ghi ơn đức vị trung thần liều mình cứu Chúa, Bình Định vương thường nói “ Sau này ta mất đi, khi đến lễ giỗ ta, thì một ngày trước đó phải cúng tế Lê Lai”.

Năm nay, điểm khởi đầu lễ hội Lam Kinh diễn ra tại đền thờ Trung Túc Vương Lê Lai ở xã Kiên Thọ, Ngọc Lặc. Đây cũng là mảnh đất mà thuỷ tổ ba đời của Lê Lợi là Lê Hối đã chọn để dựng nền sáng nghiệp. Ngôi đền được trùng tu, tôn tạo, mô phỏng theo kiến trúc thời Lê, tọa lạc trên khuôn viên rộng, cổng tam quan soi bóng xuống hồ nước trước đền. Ngoài nghi lễ trước kiệu, dâng hương, tưởng nhớ vị khai quốc công thần đã liều mình cứu Chúa diễn ra vào sáng 20-8 âm lịch, tại đây Phòng văn hoá thông tin huyện Ngọc Lặc tổ chức đa dạng các hoạt động văn hoá mang đậm bản sắc văn hoá tộc người cùng các trò chơi dân gian và các môn thể thao hiện đại. Đến với đền Tép du khách có thể vui hội ném còn cùng nam thanh, nữ tú, múa rùa, múa chuông với đồng bào Dao, tham dự đẩy gậy, đi cà kheo, thưởng thức các làn điệu Xường của người Mường hay chung vui bên chĩnh rượu cần, thưởng thức món canh đắng thơm ngon, hương vị cơm lam thơm dịu.

Từ cụm di tích này xuôi theo đường Hồ Chí Minh chừng 5 km là Quần thể di tích Lam Kinh ẩn mình giữa đại ngàn xanh thẫm. Dù còn nhiều quan điểm khác nhau chung quanh việc trùng tu, tôn tạo, phục hồi di tích Lam Kinh nhưng các hạng mục công trình đã hoàn thành, đưa vào khai thác dần định hình hệ thống công trình tôn vinh của thế hệ hôm nay đối với các bậc tiền nhân, công thần khai quốc. Sau khi tôn tạo các khu lăng mộ, nhà bia, Hồ Tây, Hồ Như Áng, hoàn thành kè lát hệ thống sông Ngọc đưa vào dẫn lưu, các hạng mục công trình khác như giếng cổ, tuyến đường nội bộ, sân rồng, ba toà Thái miếu cũng đã hoàn thành, kịp đưa vào khai thác trước ngày khai mạc lễ hội. Đối diện với Khu trưng bày hiện vật là đền Lê Thái Tổ nằm trên địa phận xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân. Năm 1933, Trần Trung Dẫn ở Hành Thiện, Nam Định góp tiền công đức cùng nhân dân làng Cham dựng đền, đúc tượng để thờ. Mang nét kiến trúc Nguyễn muộn nhưng đây là công trình kiến trúc còn nguyên hiện trạng, trong đó có đặt pho tượng Lê Thái Tổ bằng đồng, trọng lượng 700 kg cùng thanh gươm quý ở hậu cung. Bí thư đảng uỷ xã Xuân Lam Đào Hữu Thịnh cho biết: Cùng với việc quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di tích, Ban quản lý mới tiến hành kè lát ao đền Lê Thái Tổ cùng các di tích vệ tinh như lăng Phật Hoàng và khôi phục lễ hội truyền thống gắn liền cụm di tích Lê Thánh Tông và hoàng thái hậu Ngô Thị Ngọc Giao. Hàng năm không chỉ đón, phục vụ hàng nghìn khách thập phương đến hành lễ, tham quan, đảng uỷ, chính quyền xã còn phối hợp với trường đại học Hồng Đức tổ chức đa dạng các hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử cho các thế hệ sinh viên, học sinh.

Về Lam Kinh, sau khi bái yết các vị vua anh minh cùng hoàng thân quốc thích, công thần triều Lê, khách thập phương còn được tham gia, hưởng thụ nhiều hoạt động văn hoá sôi nổi, đậm đà bản sắc dân tộc. Bên cạnh những trò chơi, trò diễn dân gian như thi đấu võ, vật dân tộc, hoạt động trưng bày ảnh nghệ thuật, cổ vật được tổ chức trong suốt thời gian diễn ra lễ hội. Du khách có thể chung vui hội trại với các làng văn hoá đến từ vùng đất cổ Thọ Xuân, thưởng thức kịch bản sân khấu chèo cùng chương trình ca nhạc tân cổ giao duyên do các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp biểu diễn. Trọng tâm của lễ hội Lam Kinh 2008 là lễ kỷ niệm 590 năm khởi nghĩa Lam Sơn, 580 năm vua Lê Thái Tổ đăng quang và 575 năm ngày mất của anh hùng dân tộc Lê Lợi diễn ra tại chính điện Lam Kinh vào sáng ngày 22/8 âm lịch. Sau phần lễ được tổ chức trang trọng nhằm tôn vinh công lao của các bậc tiền nhân là phần hội được tổ chức hoành tráng, vui tươi với sự tham gia của gần 600 nghệ sĩ diễn viên, quần chúng thể hiện kịch bản lễ hội. Nội dung phần hội tái hiện sinh động 10 năm kháng chiến trường kỳ với những chiến công hiển hách của nghĩa quân Lam Sơn và sự kiện Lê Thái Tổ đăng quang, mở ra thời kỳ xây dựng quốc gia phong kiến thịnh trị mà các vị vua kế tiếp dưới triều Lê đã viết tiếp những trang sử vẻ vang trong quãng thời kỳ trị vì đất nước. Tiếp đó là màn hát múa phát huy hào khí Lam Sơn, quê Thanh vững bước trên con đường đổi mới đầy hào sảng, vui tươi, nêu bật sức mạnh đoàn kết toàn dân chung tay phát triển kinh tế đi đôi với việc bảo lưu, khai thác hiệu quả di sản văn hoá dân tộc, vững tin hướng tới tương lai. Họa theo tiết tấu nhạc nền bằng các đạo cụ dân tộc, tổ hợp trò Xuân Phả, các làn điệu dân ca Đông Anh, dân ca sông Mã, múa Rồng, múa Lân được lớp nghệ sĩ, diễn viên biểu diễn góp phần nhân lên niềm vui cộng cảm trong lòng bạn bè và du khách thập phương về dự lễ hội.

Theo đồng chí Doãn Văn Phú, Phó giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch Thanh Hoá: Lễ hội Lam Kinh năm 2008 không chỉ giải tỏa nhu cầu về đời sống tâm linh, tôn vinh các bậc tiền nhân có công với nước mà đây còn là cơ hội quảng bá tiềm năng du lịch, văn hoá tỉnh Thanh, biến Lam Kinh thành điểm đến trên lộ trình tìm hiểu di sản văn hoá dân tộc. Trong dịp này, tỉnh còn tổ chức lễ dâng hương cùng nhiều hoạt động thiết thực, bổ ích ở Thái Miếu nhà Lê, tượng đài Lê Lợi ở thành phố Thanh Hóa nhằm mở rộng không gian lễ hội.

Về với Lam Kinh tôn vinh những người con ưu tú và nhìn lại chặng đường lịch sử vẻ vang, được hoà mình trong không gian văn hóa Lam Sơn chúng ta thầm cảm ơn hồn thiêng sông núi đã sinh ra người anh hùng dân tộc Lê Lợi, và chính người đã làm rạng rỡ quê hương, đất nước ta.